Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Síða 121

(t.d. maður /maːðʏɹ/̥ > [maːðʏ]) og h-hljóðun (t.d. fíll /fit/ > [hit])
voru m.a. einkennandi ferli fyrir yngri aldurshópinn en ári síðar mátti sjá
að önnur ferli voru virkari, eins og framstæð tunga (t.d. sól /souː/ >
[θouː]), varahljóðun (þumall /θʏːmat/ > [fʏːmat]4) og tannhljóðun
(t.d. rigning /rɪkniŋk/ > [ðɪkniŋk]). Í B-hluta rannsóknarinnar gætti meiri
breytileika í tali barna enda var um að ræða börn með málhljóðaröskun.
Þessi breytileiki jókst eftir því sem alvarleiki frávikanna var meiri. Þrátt
fyrir það líktist hljóðþróun barna með frávik að miklu leyti hljóðþróun
yngri barna með dæmigerða hljóðþróun. Sem dæmi má nefna að algeng
hljóðferli hjá þessum (eldri) hópi barna með frávik (þ.e. fjögurra og fimm
ára barna) voru t.d. brottfall hljóðs úr samhljóða klasa og h-hljóð -
un en þau voru, eins og fyrr kom fram, algeng hjá börnum í yngri aldurs-
hópnum (þ.e. tveggja og þriggja ára) með dæmigerða hljóðþróun (Þóra
Másdóttir 2008).
Í meistararitgerð sinni kannaði Anna Lísa Benediktsdóttir (2018)
hljóð ferli í tali tveggja til átta ára barna með dæmigerða hljóðþróun. Unnið
var úr stöðlunargögnum Málhljóðaprófs ÞM (Þóra Másdóttir 2014).
Markmið rannsóknarinnar var að stíga fyrstu skrefin í átt að þróun ald-
ursbundinna viðmiða um hljóðferli í tali barna á aldrinum tveggja til átta
ára. Alls voru hljóðferli greind í tali 433 barna og var þeim skipt í níu hópa
eftir aldri svo hægt væri að athuga þróun og breytileika virkra hljóðferla
milli aldurshópa. Til að vera metið virkt þurfti hvert hljóðferli að koma
fyrir hjá a.m.k. 10% barna í hverjum aldurshópi þar sem hvert barn var
með minnst þrjú dæmi um ferlið (sjá nánar um forsendur þessara skilyrða
hjá Önnu Lísu Benediktsdóttur 2018; Önnu Lísu Benediktsdóttur o.fl.
2019–2020 og Þóru Másdóttur 2008). Í töflu 2 hefur úrtakinu verið skipt
upp í sex aldursbil (í stað níu eins og hjá Önnu Lísu Benediktsdóttur
2018) og má sjá virk hljóðferli sem einkenna hvern aldurshóp, hlutfall
barna sem beita ferlunum, ásamt ferlunum sem lenda undir 10% við mið -
unarmörkum. Athugið að hlutfallstölur innan sviga vísa til hljóðferla sem
ekki náðu viðmiðum hjá viðkomandi aldurshópi um a.m.k. 10% notkun.
Auðir reitir vísa til hljóðferla sem ekki voru virk hjá neinu barni innan til-
tekins aldurshóps.
Hljóðferli barna með frávik í framburði 121
4 Athugið að hér er ekki um samlögun að ræða heldur varahljóðun þar sem í flestum
(ef ekki öllum) tilvikum notuðu sömu börn [f] í þrír (og fleiri orðum). /θ/ > [f] er algengt
tilbrigði hjá börnum fram til fimm eða sex ára aldurs.