Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Page 153

mál sitt formlegra. Þó að formlegt málsnið sé tengt meðvitaðri málnotkun
þýðir það ekki að málhafar séu endilega meðvitaðir um val einstakra mál-
tilbrigða eins og stílfærslu. Eins og nánar verður rakið í greininni má
greina tengsl milli félagslegrar stöðu málhafa og notkunar á formlegu máli.
Í þessari rannsókn skoðum við tilvísunarsetningar með frumlagseyðu
í ræðum Steingríms og reiknum hlutfallslega notkun stílfærslu á hverju
almanaksári í setningum þar sem hún er möguleg. Hlutfallið er reiknað
þannig að fjölda dæma um stílfærslu er deilt með samanlögðum fjölda sömu
dæma og sambærilegra dæma þar sem stílfærsla var möguleg en henni var
ekki beitt. Þetta hlutfall er mælikvarði á líkurnar á að Stein grímur noti
stílfærslu í formgerðinni sem er til athugunar. Í þeim gögnum sem við
skoðum kemur fram töluvert há tíðni stílfærslu á fyrstu árum Steingríms
á Alþingi sem fer svo lækkandi þegar líða tekur á stjórnmálaferil hans.
Tíðni stílfærslu fer aftur á móti hækkandi að nýju í kringum efnahags-
hrunið árið 2008 og eykst samhliða því sem Steingrímur kemst í meiri
ábyrgðarstöðu. Aftur má greina tengsl stílfærslu við ábyrgðarhlutverk árið
2013 þegar tíðni stílfærslu hrynur samhliða því sem Steingrímur lætur af
embætti ráðherra og hættir sem formaður Vinstri grænna.
Efnisskipan greinarinnar er eftirfarandi: Í öðrum kafla verður gerð
grein fyrir fræðilegum bakgrunni með áherslu á breytingar í málnotkun á
lífsleið einstaklinga. Í þriðja kafla er fjallað um stílfærslu og félagslegt
gildi hennar. Í fjórða kafla er gerð grein fyrir aðferðafræði rannsóknarinn-
ar og í fimmta kafla er stílfærsla í þingræðum Steingríms J. Sigfússonar
greind með því að tvinna saman megindlegar og eigindlegar aðferðir. Helstu
niðurstöður eru svo teknar saman í sjötta kafla.

2. Fræðilegur bakgrunnur
Í þessum kafla verður rannsóknin sett í samhengi við aðrar rannsóknir á
lífsleiðarbreytingum ásamt því að mikilvæg hugtök verða skýrð. Í ein-
hverjum tilvikum má vera að notkun hugtaka sé frábrugðin notkun ann-
arra á sömu hugtökum, enda er hugtakanotkun í umfjöllun um lífsleiðar-
breytingar enn svolítið á reiki í fræðunum. Þessum kafla er ætlað að auð -
velda skilning lesenda á okkar nálgun og hugtakanotkun í þeirri umfjöll-
un sem á eftir kemur.
Rannsóknir á breytingum sem verða í máli fólks á lífsleiðinni eru til-
tölulega ungt svið innan félagsmálfræði. Til að auka skilning á slíkum
breytingum getur verið fróðlegt að bera þær saman við annars konar mál-
breytingar og rýna í það að hvaða leyti lífsleiðarbreytingar tengjast mál-
Einstaklingsbundin lífsleiðarbreyting 153