Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Síða 162

og Laberge (1978) um hinn svonefnda málmarkað (e. linguistic market -
place) tengir þessa vídd við það hversu mikilvægt málið er í lífi viðkomandi
einstaklings. Mikilvægi tungumálsins í lífi einstaklinga ræðst t.d. af aldri
þeirra og stöðu í samfélaginu og er kenningunni um málmarkaðinn m.a.
ætlað að skýra hvers vegna kennari er líklegri til að nota formleg tilbrigði
oftar en einstaklingur sem starfar á vettvangi sem krefst síður að viðkom-
andi hugi að málnotkun sinni. Formlegri málnotkun kennarans skýrist af
því að hann hefur hærra gildi á málmarkaðnum en einstaklingur sem ekki
þarf að huga að málnotkun sinni með sama hætti og því er ákveðin sam-
svörun milli gildis einstaklings á málmarkaðnum og málnotkunar hans.
Eins og greint var frá í undanfarandi kafla kemur stílfærsla fyrir í
margvíslegu umhverfi í íslensku. Tilbrigðasvið (e. envelope of variation) stíl -
færslu, þ.e. það setningafræðilega umhverfi sem hægt er að beita færsl-
unni í, er því nokkuð vítt sem gerir það að verkum að erfitt er að fullyrða
að allar gerðir stílfærslu lúti nákvæmlega sömu lögmálum. Þannig má t.d.
búast við að tíðni stílfærslu sé ólík í mismunandi setningafræðilegu um -
hverfi, í aðalsetningum og aukasetningum og eftir því hvort um er að færslu
orðs eða setningarliðar. Rannsókn Wood (2011) sýndi einmitt fram á að
ýmsir þættir geta skilyrt notkun stílfærslu að einhverju leyti, t.d. at kvæða -
gerð orða og setningarliða. Til að útiloka a.m.k. einhverja af þessum þátt-
um var ákveðið að taka aðeins mið af stílfærslu í sagnarsamböndum í til-
vísunarsetningum í þessari rannsókn. Með þessum hætti útilokum við
t.d. að breytileiki í tíðni stílfærðra orða annars vegar og stílfærðra setning-
arliða hins vegar hafi áhrif á úrvinnslu þessarar rannsóknar og þá útilok-
um við jafnframt að munurinn á tíðni stílfærslu í aðalsetningum, auka-
setningum og mismunandi gerðum aukasetninga skekki niðurstöður.
Tilbrigðasviði stílfærslu í þessari rannsókn má skipta í þrennt:
i. Vera + þolmyndarháttur (lh.þt. í þolmynd)
Dæmi: sem var sunginn (ekki SF)/sem sunginn var (SF)
ii. Hafa + sagnbót
Dæmi: sem hefur sungið (ekki SF)/sem sungið hefur (SF)
iii. Munu/Skulu + nafnháttur
Dæmi: sem mun syngja (ekki SF)/sem syngja mun (SF)
sem skal syngja (ekki SF)/sem syngja skal (SF)
Þessi uppsetning á rannsókninni hefur enn fremur þann kost að hægt er
að leita að þessum mynstrum með sjálfvirkum hætti. Við greindum u.þ.b.
11.000 dæmi af þessu tagi þar sem stílfærsla kom fram eða var möguleg
og niðurstöður sem greint er frá í næsta kafla byggja á þessum gögnum.
Lilja Björk Stefánsdóttir og Anton Karl Ingason162