Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 188

Mynd 3.

Og nú aftur að fyrri myndinni, mynd 2. Þar sýnir dekkri línan, með tíglum,
að hjá ungmennum hefur aukinn kraftur færst í sókn linmælis í seinni tíð.
Dökkar línur á mynd 3 sýna hins vegar að ævibreytingar eru ekki í samræmi við
þetta — og þar er ekki aðeins um að ræða afturhvarf til fyrri framburðar hjá eldra
fólki. Brotna línan sýnir að fólkið sem var ungt í RÍN hefur tileinkað sér ríkari
notkun harðmælis með aldrinum. Hér er sem sagt breyting frá því sem áður var.
Þegar Björnskynslóðin var ung, þ.e.a.s. milli rannsóknar Björns og RÍN, jók hún
notkun linmælis. En nú eykst harðmæli á fullorðinsárum þó að linmæli sé enn í
sókn hjá ungmennum. Þetta kemur heim og saman við þá túlkun að harðmæli
hafi í seinni tíð verið lagt að jöfnu við skýrmæli.
Þessi þróun er að ég hygg mikilvægt framlag rannsóknarinnar til skilnings á
ævibreytingum því að þó að aðrar rannsóknir hafi sýnt afturhvarf til eldri fram-
burðar á fullorðinsárum felast nýjar fréttir í þessari andstæðu stefnu hjá ung-
mennum og fullorðnu fólki. Og þetta sýnir líka vel að framburður ungmenna
hefur ekki forspárgildi um ævibreytingar og jafnframt að ævibreytingar geta haft
margháttuð áhrif á hraða málbreytinga í málsamfélaginu í heild.

Hv-framburður og skaftfellskur einhljóðaframburður — 70 ár
Hv-framburður var valinn til samræmingar á sínum tíma, en þess sér ekki stað í
viðhorfum almennings í nútímanum. Viðhorf til hans eru frekar neikvæð. Í
blönd uðu málumhverfi er flókið að tileinka sér hv-framburð, sumir segja stund-
um hver og stundum kver þegar þeir tala um goshver eða nota fornafnið en þeir
segja alltaf kver þegar þeir eiga við bókarkver. Börn þurfa að greiða úr misvísandi
upplýsingum af þessu tagi. — En ef munurinn lærðist á máltökuskeiði er á full-
orðinsárum ekki um að ræða „áreiti“ á flóknar reglur á sama hátt og hjá þeim sem
Margrét Guðmundsdóttir188