Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Page 199

til skoðunar voru, ekki síst með einhvers konar samanburði við
kjarna svæðin? Getur jafnvel verið að myndin sem fæst með því að
horfa bara á kjarnasvæði skekkist án þeirrar „fyllingar“ sem jaðar -
svæðin veita? Leit Margrét ef til vill á gögn frá jaðarsvæðunum og
hefur þar með einhverja hugmynd um hvernig þróunin var þar?

Mér þótti ansi áhugavert að sjá hve misjöfn þróun tilbrigðaparanna er og Margrét
rekur það almennt með sannfærandi hætti til þess að þau eru í málfræðilegu tilliti
misjafnlega móttækileg fyrir breytingum og þar með um leið misjafnlega við -
kvæm fyrir samfélagslegri þróun og ýmsum félagslegum þáttum sem ýmist liðka
fyrir eða halda aftur af breytingum. Þannig virðist t.d. raddaður framburður
býsna opinn fyrir einhvers konar stigbundinni einföldun eftir því hvaða hljóða -
sambönd eiga í hlut og sú einföldun fer mjög auðveldlega af stað um leið og fyrstu
merki blandaðs framburðar koma í ljós þar sem börn á máltökuskeiði hafa til-
hneigingu til að velja einfaldara kerfi raddleysis frekar en flóknara kerfi röddunar.
Hér er samt forvitnilegt að spyrja:
vii) Má skilja þetta sem svo að þeir málkerfislægu möguleikar sem til
staðar eru til breytinga eða einföldunar þurfi almennt einhvers
konar félagslegan hvata (sem koma til t.d. vegna flutninga fólks á
milli málsvæða eða viðhorfsbreytinga) til að breytingaferli geti haf-
ist? Hvers vegna hefur t.d. afröddunarferli innan kjarnasvæðis rödd-
unar ekki farið fyrr af stað meðal barna sem leita ómeðvitað að ein-
faldari reglu frekar en flóknari á máltökuskeiði sínu? Til einföldun-
ar og með tilliti til tímans sem gefst við vörnina hef ég hér aðallega
minnst á raddaðan/óraddaðan framburð en fróðlegt væri að sjá
Margréti ræða hin tilbrigðapörin líka í þessu samhengi.

Önnur áhugaverð niðurstaða Margrétar er að í það minnsta í sumum tilbrigða -
pörunum, og þá sérstaklega hvað varðar harðmæli/linmæli, má greina eins konar
afturhvarf hjá eldri kynslóðum, þ.e., í tilviki harðmælis, að fólk á efri árum sem
elst upp harðmælt en linast nokkuð á fullorðinsárum verður svo aftur harðmælt-
ara þegar það tekur að reskjast. Margrét ýjar að því að skýringa á þessu megi leita
í t.d. eins konar „óháðri“ stöðu eldra fólks á málmarkaðnum sem gerir því kleift
að leita aftur í upprunalegan framburð sinn jafnvel þótt hann gangi þvert á ríkj-
andi meginstrauma, en hún stígur samt varlega til jarðar og segja má að hún loki
þessari umræðu á bls. 274 með því að segja: „Ævibreytingar sem einkennast af
afturhvarfi þarfnast frekari rannsókna þar sem aldur málhafa væri skoðaður sér-
staklega.“ Hér er freistandi að þrýsta á um heldur skýrari niðurstöðu eða afstöðu
og því spyr ég:
viii) Hvers vegna ætti óháð staða á málmarkaðnum að leiða til aftur-
hvarfs? Hvaða aðrir kraftar kunna að koma þarna við sögu, hvort
heldur er félagslegir eða málkerfislægir? Og hvernig heldur Margrét
Andmæli við doktorsvörn Margrétar Guðmundsdóttur 199