Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Blaðsíða 202

margrét guðmundsdóttir
Svör við andmælum Finns Friðrikssonar

Minni er margslungið fyrirbæri og ekki alltaf áreiðanlegur vitnisburður um raun-
veruleikann. Við vörnina átti ég samtal við andmælendur mína sem mér fannst
bæði frjótt og skemmtilegt en í upprifjun kann að blandast saman það sem ég sagði
og það sem ég hugsaði eftir á að snjallt hefði verið að segja. Sömuleiðis má vera að
eitthvað sem fram kom í máli mínu og ég nefni hér á eftir sem svar við tiltekinni
spurningu hafi í raun komið fram annars staðar í samtalinu. Eigi að síður vona ég
að samantektin hafi að geyma sannferðuga mynd af því sem fram fór.

Svar við spurningu i): Eins og þú nefndir horfi ég bæði til málkunnáttufræði og
félagsmálvísinda en læt fleiri strauma og stefnur liggja milli hluta þó að hægt
hefði verið að líta til „annarra hópa“ innan málvísinda. Mér liggur við að segja að
mér finnist þetta val svo rakið að mér þyki varla ástæða til að rökstyðja það ítar-
lega. Fyrir um hálfri öld má segja að tveir turnar hafi risið innan málvísinda, turn-
ar málkunnáttufræði og félagsmálvísinda með Chomsky og Labov í aðalhlutverk-
um. Í báðum byggingum var fengist við málið frá nýju og upplýsandi sjónarhorni.
Það var hins vegar engin tengibygging. Það kemur enn þann dag í dag fram í
umfjöllun um málbreytingar og breytileika. Viðfangsefnið er til umfjöllunar í
báðum byggingum með afar takmörkuðum samgangi þar á milli þó að hann hafi
kannski aukist. Mér finnst einboðið að líta til þeirrar þekkingar sem aflað hefur
verið í hvorum turni og reyna að tengja hana saman.
Í þessu vali mínu á sjónarhornum leynist líka partur af minni „málfræðilegu
ævisögu“. Það endurspeglar þróun alveg frá því ég var í BA-námi og meistara-
námi. Grunnurinn — það sem maður lærði um málkerfið — var byggður á mál-
kunnáttufræðilegri nálgun. Maður lærði að hugsa um málkerfið sem kunnáttu í
huga málnotandans. Svo voru námskeið um félagsleg málvísindi — reyndar ekki
mikið, en mun meira um söguleg málvísindi, eins og þróun íslenskunnar. Félags -
málfræðilega nálgunin og sú sögulega voru ekki tengdar við kerfið sem málnot-
endur á hverjum tíma hafa í höfði sér. Þetta var ekki tengt við þennan almenna
grunn um málkerfið. Ég áttaði mig ekki á þessu fyrr en ég fór að reyna að skrifa
meistararitgerð um tiltekna sögulega breytingu. Þá fann ég að ég kunni ekki að
tvinna saman málbreytingar og málkunnáttu. Ég venti mínu kvæði í kross og
skrifaði meistararitgerð um það. Ég spurði: „Hvernig getur maður hugsað um og
rannsakað málbreytingar en samt verið málkunnáttufræðingur?“ Ég var þó með -
vituð um að félagslegir kraftar væru líka að verki í málbreytingum. Ég var ekkert
að reyna að finna nýja leið sem ýtti félagsmálfræði „út af borðinu“.