Bókasafnið - 01.01.2001, Blaðsíða 12

áttu sem hafi jafnframt skilning á félagslegum áhrif-
um og tengslum, skilgreiningum, takmörkunum,
göllum, sögu, lagalegum römmum ofl. sem viðkoma
upplýsingasamfélaginu. Þau setja fram sjö svið eða
víddir sem sem falla undir hugtakið upplýsingalæsi:
• tækja-læsi (tool literacy) eða hæfileikinn til að
skilja og nota tölvur og hugbúnað með árang-
ursríkum hætti í námi, starfi og einkalífi,
• heimilda-læsi (resource literacy) er skilningur
á formi, flokkun og vistun heimilda og einnig
hvernig skuli nálgast þær,
• upplýsingafélagsfræði (social structural lit-
eracy) er skilningur á gildi upplýsinga í nútíma-
samfélagi, hvernig þær verða til, hvaða stofn-
anir búa til og skipuleggja upplýsingar og
þekkingu og hvaða félagslegu ferli liggja að
baki. Hvernig upplýsingar nýtast hópum og
einstaklingum,
• rannsókna-læsi (research literacy) er hæfileik-
inn til að skilja og nota upplýsingatækni við
rannsóknir, þar á meðal sérhæfð greiningar-
forrit og hermilíkön,
• útgáfu-læsi (publishing literacy) er að geta
framleitt efni með rafrænum hætti, með rit-
Afgreiðslu-
og
öryggiskerfi
fyrir
bókasöfn
ÁRVÍK
Garöatorgi 3 - 210 Garðabær
Sími 568 7222 Fax 568 7295
Netfang: arvik@arvik.is
vinnslu, á vefnum, með tölvupósti og á geisla-
diskum,
• tækni-læsi (emerging technology literacy) er
geta til að fylgjast með og hagnýta sér þróun í
upplýsingatækni,
• gagnrýni og mat (critical literacy).15
Stjórnun og rekstur fyrirtækja
Sífellt færra fólk vinnur við frumframleiðslu í þróuðum
hagkerfum og flest ný störf verða til í þjónustugeiranum.
Talið er að upplýsingar og þekking komi í stað fjármagns
og orku sem helsta auðsuppsprettan í náinni framtíð.
Vinnukrafturinn mun færast frá verkamönnum sem
selja vinnafl sitt, til þekkingar-sérfræðinga sem eru læsir
á upplýsingar og kunna að hagnýta þær. Slíkir starfs-
menn auka gildi framleiðslu og þjónustu fyrirtækja og
stofnana og núorðið staðhæfa stjórnendur margra
fyrirtækja að vel menntaðir og hæfir starfsmenn skipti
öllu máli við reksturinn.16
Upplýsingalæsi hefur aðallega verið rannsakað í
tengslum við skóla og bókasöfn eða í akademísku
umhverfi. En á seinni árum hefur atvinnulífið farið að
gefa þessum hugmyndum gaum og þær hafa fengið
annað vægi m.a. í ýmsum aðferðum í stjórnun s.s.
gæðastjórnun (TQM) og þekkingarstjórnun (KM).
Rannsóknir hafa einnig sýnt að það ferli sem nem-
endur ganga í gegnum við verkefnavinnu og vitnað
var til hér að framan skipti jafn miklu máli við úr-
lausn ýmissa verkefna í fyrirtækja- eða stofnana-
umhverfi.17 Þá er mjög brýnt að starfsfólk fái tækifæri
til endurmenntunar eða símenntunar til þess að það
fylgist með og líði vel í tækniumhverfi sem tekur sí-
felldum breytingum.
Til að ná betur utan um þessa þætti í rekstrinum hafa
mörg fyrirtæki farið út á braut þekkingarstjórnunar sem
gengur m.a. út á að kortleggja, skrá og miðla þekkingu
starfsmanna og gera hana aðgengilega og nýta til fram-
dráttar fyrirtækinu. Jafnframt er nýjum starfsmönnum
auðveldað að kynna sér starfsemi fyrirtækisins, upp-
byggingu, verkferla o.fl. með því að koma á fót vinnu-
umhverfi sem allir starfsmenn hafa aðgang að, s.k. innra
neti. Sífellt meiri áhersla er lögð á kennslu og hvatningu
og að starfsmenn séu læsir á þær upplýsingar sem
skipta fyrirtækið máli.
í framhaldi af þessu höfum við á allra síðustu árum
séð aukna sókn eða þörf fyrir bókasafns- og upplýs-
ingafræðinga á nýjum sviðum og nýjum vinnu-
stöðum utan hins hefðbundna safnaumhverfis. Þar
hefur verið um að ræða skjalastjórn, vefsíðugerð og
viðhald, skipulag og stjórnun upplýsingakerfa, í opin-
berum stofnunum og fyrirtækjum. Störfin geta verið
á sviði ráðgjafar, þjálfunar, kennslu eða sérfræðistörf
til að greiða fyrir og miðla hugmyndum um upplýs-
ingatækni og upplýsingafræði.
Á næstu mánuðum og árum munum við sjá enn
frekari útfærslur á hugtakinu upplýsingalæsi. Þær
10
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001