Heima er bezt - 01.07.2001, Side 6

Það gerist ekki oft, en sem betur fer stundum, að á vegi
okkar verðurfólk sem er svo eftirminnilegt að við gleym-
um því ekki á lífsleiðinni. Það er eitthvað ífari þess sem
vekur eftirtekt og gerir það ógleymanlegt.
Einn þessara samferðamanna er Eysteinn G. Gíslason
bóndi í Skáleyjum.
Hann tók starf bóndans og einangrað eyjalíf fram yfir
flest annað og segist hvergi annars staðar vilja búa. Hann
hefði þó, vegna áskapaðra hæfileika og andlegs atgervis,
getað lagt fyrir sig nánast hvaða grein sem er, en af með-
fœddri hógværð gerir hann lítið úr því.
Eins og margir vita eru
Breiðafjarðareyjar sagðar
óteljandi eins og Vatns-
dalshólar og vötnin á
Tvídægru. í mörgum til-
fellum er erfitt að skilgreina hvað
telja skuli sjálfstæða eyju, en sjávar-
föll eru hvergi meiri við landið en
við innanverðan Breiðaijörð og sjáv-
arstaða getur skipt máli við talningu.
Líklega mætti þó ætla að talan sé ná-
lægt þremur þúsundum.
Þar af munu vera um 50 eyjar sem
byggðar hafa verið, sumar um
skamman tíma, aðrar samfellt frá
landnámstíð fram á 20. öld. Þær
óbyggðu tilheyrðu ýmist þeim
byggðu sem úteyjar eða jörðum á
fastalandi, sumar allstórar en hólmar
og flögur í meirihluta. Víða verður
gengt um stóra eyja- og hólmaklasa á
Qörum.
Löngum var allijölniennt í eyjun-
um og blómlegt mannlíf þegar lífs-
baráttan snerist um matföng að
miklu leyti, en þeirra mátti afla í eyj-
unum á fjölbreyttari hátt en víða ann-
ars staðar. Eyjarnar voru sagðar mat-
arkista vegna fiskifangs, selalátra,
fuglatekju og jarðargróða.
Nú er þó aðeins föst búseta í
tveimur eyjum, Flatey og Skáleyjum.
Segja má að þar standi nú leifar Flat-
eyjarhrepps þar sem íbúar voru um
400 talsins í byrjun 20. aldar.
Ur eyjunum blasir við augum víð-
ari fjallahringur en annars staðar ger-
ist. Úr Skáleyjum séð er ijallsendinn
Skor lengst í vesturátt og síðan norð-
urströnd Breiðaijarðar, allt að Gils-
ijarðarbotni; fyrst Barðaströnd að
Vatnsfirði síðan nes og firðir Múla-
sveitar, Gufudalssveitar og Reyk-
hólasveitar, eins og þetta hét áður en
sameining hreppa kom til sögunnar.
Skarðsströnd blasir við í
suðaustri og síðan Snæfellsnes-
fjallgaróur í suðri þar sem jökulinn
ber við loft.
Skáleyjar liggja innstar Vestureyja,
um 10 km undan landi og um 15 km
norðaustur frá Flatey. Þær tilheyra
eyjaklasa sem nefnist Inneyjar og eru
um 160 talsins ásamt miklum skerja-
og ijörusvæðum. Þarna voru oftast
fleiri en einn ábúandi auk húsmanna
en forfeður núverandi ábúenda hafa
setið hluta jarðarinnar samfellt síðan
um 1820. Sú ætt mun þó koma þar
miklu fyrr við sögu. Frá árinu 1977
hafa bræðurnir Eysteinn Gísli og Jó-
hannes Geir búið í Skáleyjum en for-
eldrar þeirra Gísli Einar Jóhannesson
og Sigurborg Ólafsdóttir létu þá af
búskap sem þau höfðu stundað um
hálfrar aldar skeið. Þarna er búið
með sauðfé sem að mestu gengur á
fastalandi yfir sumartímann, naut-
gripir eru til heimilisnota og kart-
öflurækt stendur á gömlum merg
eyjabúskaparins. Dúntekja er allgóð
og vorkópaveiði til mikilla nytja
áður. Selnum hefur þó stórfækkað og
markaður fyrir selskinn lítill miðað
við það sem áður var. Með tilkomu
þörungaverksmiðjunnar á Reykhól-
um varð þangöflun á ljörum breiðfir-
skra bújarða að nýrri búgrein, ekki
síst á eyjajörðum eins og Skáleyjum.
Við erum komin í heimsókn í Skál-
eyjar og erindið er að kynnast fram-
andi eyjalífi og ræða við Eystein um
lífshlaup hans. Það sem vekur fyrst at-
hygli aðkomumanns er fallegt málfar
bræðranna Eysteins og Jóhannesar.
Orðin mætti höggva í stein
„Ég held að ég sé ekki betur máli
farinn en almennt gerðist hér um
slóðir eða yfirleitt í sveitum. Oft
heyrast á ljósvakamiðlunum viðtöl
við óskólagengið alþýðufólk, jafnvel
háaldrað, sem talar lýtalaust gullald-
armál, kann með öðrum orðum ekki
annað tungutak. Um Ólínu Andrés-
dóttur skáldkonu, sem var upprunnin
hér í eyjunum, sagði Sigurður Nordal
að hvert hennar orð mætti höggva í
stein. Vel má vera að fólkið hér í eyj-
unum hafi talað gott mál þegar ég
var að vaxa úr grasi og þá var allt út-
varpsefni til fyrirmyndar á þessu
sviði. Það hefur óneitanlega breyst
og stundum er ég gáttaður á málfari
fólks sem kemur í útvarp og ryður út
úr sér orðaleppum eins og það eigi
lífið að leysa - ég meina - þú veist -
og hérna - sem sagt og svo framveg-
is. Hitt skal hinsvegar ekki vanþakk-
að að margt af föstu starfsfólki út-
varps og sjónvarps talar góða og fal-
lega íslensku.“
Áhrif gamalgróinnar menn-
ingar
Eysteinn er fæddur í Skáleyjum 30.
september 1930, næstelstur sjö
systkina sem öll eru á lífi en þau eru
Ólína Jóhanna, María Steinunn, Ásta
Sigríður, Jóhannes Geir, Kristín Jak-
obína og Ólafur Aðalsteinn.
„Faðir minn var hér upprunninn og
forfeður hans í marga liði. Mamma
var sömuleiðis af eyjabændum kom-
in, óslitið aftan úr öldum.
Við systkinin dreifðumst hinsvegar
eins og nýir tímar gera ráð íyrir. Á
tímabili vorum við til dæmis búsett í
Stykkishólmi, Borgarfirði, Kópa-
246 Heima er bezt