Heima er bezt - 01.02.2006, Side 19

V-~J I Freyja Jónsdóttir:
Kirkjan á
Hvalsnesi
Talið er að Hallgrímur Pétursson
hafí verið fæddur á Hólum í Hjaltadal,
frekar en á einhverjum bæ þar í
nágrenninu, árið 1614. Faðir hans
var Pétur Guðmundsson, hringjari
á Hólum. Pétur var sonur vel efnaðs
bónda í Gröf á Höfðaströnd. Pétur
og biskupinn á Hólum, Guðbrandur
Þorláksson, voru bræðrasynir.
Hallgrímur, bróðir Péturs, tók við búð í
Gröf eftir föður þeirra. Föður Hallríms
er lýst sem atkvæðalitlum manni, sem
hafi fengið hringjarastarfið á Hólum
fyrir frændsemi við biskupinn. Móðir
Hallgríms hét Sólveig og er lítið til
af heimildum um hana. Hallgrímur
var settur til mennta en áður en hann
lauk námi fór hann til Danmerkur og
mun hafa lagt stund á járnsmíði.
Þegar Brynjólfur Sveinsson, biskup, var á ferðalagi í
Kaupmannahöfn bar fundum hans saman við Hallgrím
Pétursson. Fyrir áeggjan biskupsins fór Hallgrímur í Vor
Frue skóla í Kaupmannahöfn.
Árið 1636 kom nokkuð af því fólki sem Tyrkir hertóku hér
á landi árið 1627, til Kaupmannahafnar. Meðal þeirra var
Guðríður Símonardóttir sem Tyrkir rændu í Vestmannaeyjum.
Hallgrímur og Guðríður felldu hugi saman og vorið eftir segir
sagan að Hallgrímur hafi hætt í skóla til þess að fara með
Guðríði heim til íslands. Þau komu með kaupfari og settust
að á Rosmhvalanesi á Folafæti, sem var lítið hjáleigukot frá
Ytri-Njarðvík. Þeim var fálega tekið af Suðurnesjamönnum.
Guðríður var gift kona þegar mannræningjarnir náðu henni
og fluttu nauðuga suður til Alsír þar sem hún var ambátt. Hún
var hart dæmd fyrir að vera komin í kynni við annan mann
án þess að vita hvort maður hennar væri lífs eða liðinn. Það
virtist litlu breyta þegar það var uppvíst að Guðríður hafði
verið ekkja í nokkur ár. Auk þess sem að framan greinir, var
baráttan við fátæktina erfið. Hallgrímur
vann erfíðisvinnu með búhokrinu.
Ekki er vitað af hverju Hallgrímur og
Guðríður völdu að búa á Rosmhvalanesi.
En ætla má að áhrif á búsetuval hafi
tengst því að frændur Hallgríms,
kennimennirnir Einar Hallgrímsson og
Bergsveinn sonur Einars, höfðu verið
prestar á Utskálum.
Árið 1642 vísiteraði Brynjólfur
Sveinsson, biskup í Skálholti, um
Suðurnes. Telja má víst að þá hati fundum
þeirra biskups og Hallgríms borið saman,
en tveimur árum síðar var Hallgrímur
vígður að Hvalsnesprestakalli. Vel er
hægt að ímynda sér að þá hafi Guðríður
og Hallgrímur talið að allir erfiðleikar
væru að baki en svo var þó ekki.
Þrátt fyrir að Hallgrímur Pétursson væri orðinn þjónandi
prestur hélt spottið áfram og var hæðst að klæðaburði hans.
Hallgrímur átti ekki þau skartklæði sem sumum efnamönnum
þótti tilhlýðilegt að prestur bæri. Talið var að Torfí sýslumaður
hafi verið þar fremstur í flokki. Nokkrum árum síðar var
Torfi þessi dæmdur frá æru og missti embættið. Háðið um
klæðaburð prestsins var þó lítið í samanburði við þá miklu
sorg þegar Guðríður og Hallgrímur misstu Steinunni dóttur
sína nokkurra ára gamla.
Steinunn hvílir í Hvalsneskirkjugarði, en ekki er lengur
vitað hvar leiði hennar er í garðinum. Steinn, sem var á leiði
hennar, er nú geymdur í kór kirkjunnar á Hvalsnes, en hann
fannst í stéttinni fyrir framan kirkjuna. Talið er að Hallgrímur
hafí sjálfur höggvið nafn dóttur sinnar í steininn. Talsverð
leit hafði verið gerð að bautasteini Steinunnar en án árangurs
þartil kirkjustéttin var endurbyggð 1964, að steinninn fannst
í gömlu stéttinni.
Utfarasálminn, ,Allt eins og blómstrið eina“, sem enn er
sunginn við jarðafarir, orti Hallgrímur vegna fráfalls Steinunnar.
A Hvalsnesi hóf Hallgrímur
Pétursson prestskap sinn.
Hvalsnes er á Reykjanesskaga,
sunnar á strandlengjunni en
Sandgerði. Eftir heimildum var
jyrst byggð kirkja á Hvalsnesi
árið 1370. Þá átti kirkjan sjö
kvígildi, Jjórðung í heimalandi
og jörð á Norður-Nesjum.
Líklegt er að á sextándu öld
hqfi sújörð lagst í eyði vegna
uppblásturs.
Heima er bezt 67