Heima er bezt - 01.02.2006, Page 28

óstudd; hjálparmenn virðast oft
hafa hlaupið með henni og stutt
við vængina til að halda tækinu
stöðugu.
Næsta sumar var ný og stærri
sviffluga prófuð, en nokkuð
vantaði enn upp á burðarþolið.
Lengsta flugið mældist 389 fet,
eða tæpir 120 metrar. Bræðmnum
var nú ljóst að útreikningar þeirra
á burðarþoli eða lyftikrafti
vængjanna stóðust ekki. Þeir
fóru nú yfir þessa útreikninga
og mældu - fyrstir manna
- burðarþol og loftviðnám
svifflugu í vindgöngum. Að því
loknu smíðuð þeir nýja flaug með
endurhönnuðum vængjum.
Arið 1902 prófuðu þeir nýju sviffluguna
með góðum árangri. Þeir gátu í fyrsta sinn
flogið talsverðan spöl með fúllri stjóm á
fluginu. Var nú komið að lokaáfanganum
- að setja hreyfil í tólið. Bræðumir ákváðu
að nota léttan bensínhreyfd, en fundu
engan sem hentaði á markaði og smíðuðu
því á reiðhjólaverkstæði sínu fjögurra
strokka hreyfd og settu í vélina.
Wrightbræður hönnuðu flugskrúfur og
prófuðu í vindgöngunum, þar til heppileg
gerð var fengin. Aftan á vængjum
flugvélarinnar voru tvær skrúfur, tengdar
við hreyfdinn með keðjudrifi.
Síðla árs 1903 var nýja flugvélin tilbúin,
sem bræðurnir kölluðu einfaldlega Flyer
(,,flygildið“). Þegar þeir hugðust prófa
gripinn 14. desember á sandsléttum nærri
Kitty Hawk köstuðu þeir peningi um
það hvor ætti að stýra flygildinu, og
Wilbur vann. Flugvélin brotlenti eftir
3 /2 sekúndu. Að lokinni viðgerð var röðin
komin að Orville, og hann hafði fulla
stjóm á vélinni og lenti farsællega eftir 12
sekúndna flug hinn 17. desember. Lengd
þessa fyrsta flugs mældist 120 fet (37
m), sem er um hálf lengd Boeing 747-
breiðþotu. Þá um daginn flugu þeir fjórum
sinnum, lengst 852 fet (260 m) á 59
sekúndum og upp í um átta til fjórtán feta
hæð. Samanlagðurflugtími flygildisins
var kringum 100 sekúndur.
Að lokinni fjórðu flugferðinni feykti
áköf vindhviða Flyer um koll, braut
burðargrind og vélarhluta og sleit nokkur
stög. Þar með var flugsaga þessarar
fyrstu vélknúnu flugvélar sögunnar á
enda. En Wrightbræður töldu sér hafa
Eftirmynd af„flygildi ‘
2003.'
(Flyer) Wrightbrœðra á flugi
Eftirmynd afflugvél Weisskopfs,
nr. 21, á flugiyfir Leutershausen.
tekist ætlunarverk sitt, að smíða vélknúið
flugfar þyngra en loft og hafa á því stjóm
í flugtaki, á flugi og í lendingu. Þeir tóku
flugvélarbrakið því sundur og pökkuðu
hlutunum til geymslu. Heim komnir
skráðu bræðumir lýsingu á flugtækinu og
unnu áfram að hönnun og smíði flugvéla.
Þeir sóttu síðan um einkaleyfí á gerð
flugvélar, sem þeir fengu 1906.
En frægasta flugvél sögunnar, Flyer,
lá að mestu óhreyfð í pörtum í þrettán
ár, framan af þeim tíma í geymsluskúr
á bak við reiðhjólaverslun bræðranna í
Dayton, nema hvað sveifarás og kasthjól
voru fengin að láni á flugsýningu í New
York 1906 en var aldrei skilað og eru nú
glötuð. Árið 1913 flæddi Ohioáin yfir
bakka sína og kassinn með flugvélarhlut-
unum var á kafi í vatni í nokkrar vikur.
Þar kom að Orville reisti nýja skemmu
og flutti dótið þangað.
Árið 1910 buðu Wrightbræður
Smithsonstofnuninni í Washington
Flyer sinn frá 1903 að gjöf. Ritari
stofnunarinnar afþakkaði boðið
en mæltist í þess stað til að fá
nýjustu flugvélargerð bræðranna.
Þetta vakti grunsemdir þeirra,
enda kom brátt í ljós að fyrir
ritaranum vakti að bæta hlut
fyrirrennara síns, Samuels
Langleys, með því að sýna
flugvél hans, Aerodrome A, við
hlið nýjustu flugvélar bræðranna
og láta sem þeir hefðu stuðst við
flugvél hans. Grunur Orvilles
styrktist árið 1914 (Wilbur lést
1912), þegar Smithsonstofnunin
bað flugvélahönnuðinn og
uppfmningamanninn Glenn
Curtiss (1878-1930) að smíða eftirmynd
af Aerodrome A. Þessari bón varð Curtiss
fúslega við, enda stóð hann um þessar
mundir í málaferlum við Wrightbræður út
af einkaleyfi sem hann hafði sótt um fyrir
hallastýrisspeldum á vængjum flugvéla,
þar sem bræðumir stýrðu halla flugvéla
með því að snúa upp á vængina. (Þeir
unnu málið, en búnaður Curtiss hefúr
síðan verið á öllum flugvélum.)
Curtiss smíðaði svo flugvél eftir
teikningum Langleys en endurbætti
hreyfdinn talsvert, og í ljós kom að hægt
var að fljúga þessari flugvél og stýra á
fluginu. Endurgerðaderodrowe-vélin var
svo sýnd á Smithsonsafninu sem „fyrsta
mannbæra flugvél sögunnar“.
Orville varð æfúr og ákvað að ná sér
niðri á stofnuninni með því að lána Flyer
á safn í Lundúnum, og vænti þess að
landar hans myndu ekki líða það að fyrsta
flugvél heims, smíðuð í Bandaríkjunum
og af Bandaríkjamönnum, yrði send úr
landi. Fulltrúar Smithsonstofnunarinnar
drógu enn lappimar og svo fór að flugvél
Wrightbræðra var lánuð Vísindasafninu
(Science Museum) og sett upp í Lundúnum
í febrúar 1928. Árið 1942 sendu nýir menn
í stjóm Smithsonstofnunarinnar frá sér
tilkynningu þar sem þeir viðurkenndu
frumkvöðulsstarfWrightbræðra og föluðu
flugvél þeirra til sýningar. Þá var hún
í ömggu byrgi skammt frá Lundúnum
vegna loftárásahættu, og að stríðinu loknu
féllst Orville á það að Bretamir fengju
tíma til að smíða eftirmynd hennar. Flyer
var svo skilað til Bandaríkjanna 1948 og
flugvélin sett upp á Smithsonsafninu í
Washington í sama sýningarsal og Spirit
76 Heimaerbezt