Hljóðabunga - 01.11.1978, Side 4

SAMVINNUFÉLAGIÐ
Jón Jónsson
skraddari
segir frá
Fært hefur í letur
Guöjón Friðriksson
3. og síöasti hluti
ALÞÝÐUFLOKKURINN
OG BOLSEVISMINN
Ég kom frá Englandi eftir 5 ára dvöl árið
1919. Finnur Jónsson var þá kominn til ísa-
fjarðar og hafði gert sig svolítið gildandi í að
endurreisa verkalýðsfélag hér. Ekki held ég að
það haFi verið búin að vera verkföll en félagið
var að eflast og fólkið hafði trú á þessu.
Vilmundur Jónsson læknir var þá kominn líka
og varð félaginu mikill styrkur þó að hann
gengi ekki í það.
Svo var stofnaður Alþýðuflokkur einhvers
konar. Hann var dálítið laus í reipunum fyrst
og þar voru allir með. Þeir kenndu eiginlega
bolsévisma og það að heita bolséviki var
engin skömm. Ég fyrir mitt leyti vildi ekkert
hafa að gera með þetta til að byrja með. Ég
var nýuppalinn frá Englandi sko, einmitt á
þeim árum sem Bretar voru sárastir út í Rússa
fyrir að hafa ekki viljað halda áfram að hjálpa
þeim í stríðinu gegn Þjóðverjum. Ég var ekki
þjálfaðri í bolsévismanum en svo að ég var
dauðhræddur við allt sem rússneskt var.
Fyrir 1927 var bara að verða auðn hér á
ísafirði. Atvinnurekendur voru eiginlega
komnir út úr síldarbraski og þeir voru misk-
unnarlaust gerðir fallítt. Bankarnir seldu bát-
ana burtu úr bænum þangað sem þeir fengu
einhver tilboð í þá.
Og þá var myndað Samvinnufélagið. Það
var mikið átak og mikill hugur í fólki að leggja
sig fram. Kratarnir kölluðu ísafjörð Bolsabæ-
inn eða Rauða bæinn. Bátar voru keyptir og
kallaðir Rússarnir og allt gekk vel og allir
virtust vera sammála. Það voru kappræður
milli íhaldsmanna og þessara nýtískubolsévika
og kveðjurnar ekki kærar á báða bóga, litlu
hlíft. Það var töluvert persónulegt þá innan
um og saman við. Félagið var mest með 7 báta
og þetta var glæsilegt á þeirra tíma vísu. Þeir
hrósuðu sér vel norður á Siglufirði í síld og
Samvinnufélagið eignaðist þar plan sem var
kallað Samvinnuplanið og allt gekk ljómandi
vel.
Vinstri mennirnir í Alþýðuflokknum vildu
halda áfram að bæta Samvinnufélagið, koma
t.d. á betri vinnustöðum fyrir fólkið. En svo
var þetta Amsterdamsamband - eða hvað það
var - stofnað. Það er sérstakt kratasamband
fyrir alla Evrópu og þeir fóru þá að átta sig á
að það þurfti að gera grein á kommúnisman-
um að austan og svo einhverjum vestrænum
sósíalisma sem þeir kölluðu jafnaðarstefnu. Þá
umhverfðust þeir og fóru að ráðast á alla
róttæka hjá sér. Fólkið var æst upp á móti
þeim og það var meira að segja ekki hægt að
tala á fundum því að kratarnir fengu æsinga-
fólk til þess að gera hávaða svo að ekki var
hægt að heyra hvað áhugavinstrimennirnir
sögðu. Kerlingarnar voru sætar og urgandi.
Aðferðin hjá krötunum var heimskuleg. Þeir
beittu harðvítugri baráttu heldur en íhaldið
hafði gert til þess að halda sjálfu verkafólkinu
niðri.
í upphafi var mikill hugur í fólki að leggja
sig fram í Samvinnufélaginu en kratarnir
hagnýttu það til alls annars. Forystumennirnir
voru miðlungsmenn sem hugsuðu mest um að
hafa völd. Það getur vel verið að það megi
kalla þá hugsjónafífl, sem meina það sem þeir
eru að gera, en hinir eru tækifærissinnar eftir
4
HLJÓÐABUNGA