Hljóðabunga - 01.11.1978, Blaðsíða 13

það vegi upp kostnaðinn við að flytja hráefnið
til landsins og vöruna út aftur og ríflega það.
Stórfelld stækkun álversins í Straumsvík er
einnig framundan, og mun það væntanlega fá
til sinna nota bróðurpartinn af orkunni frá
Hrauneyjarfossvirkjun. Fleiri stóriðjuáform í
samvinnu við auðhringa eru og í deiglu. s.s. á
Austurlandi i tengslum við Bessastaðaárvirkj-
un, Norðanlands í tengslum við Blöndu (og
Kröflu?) svo og á Suðurlandi, þar sem deilt
var um hvort Þykkvibærinn eða Vík í Mýrdal
ætti að verða þeirrar gæfu aðnjótandi að fá til
sín fyrirhugað álver á vegum Norsk Hydro.
Innflutningur takmarkaður óbeint:
Tvær leiðir
Þegar útflutningurinn nægir ekki til að
standa straum af frjálsum innflutningi er
gripið til aðgerða sem takmarka innflutning-
inn óbeint (þar sem ekki er lengur hægt að
takmarka hann beint.)
Verður þá fyrst að fella gengið. Gengisfell-
ingin hækkar verð á innfluttri vöru og dregur
þannig úr eftirspurn eftir henni. Hún styrkir
og stöðu útflutningsatvinnuveganna þar sem
tekjur þeirra hækka í innlendri mynt. (Gjald-
eyristekjurnar hækka þó ekki nema hægt sé að
auka útflutninginn.) Þetta er skammgóður
vermir, því erlendar rekstrarvörur allra at-
vinnuvega hækka um leið og verðhækkun
verður á öllum vörum áður en langt um líður.
Launafólk unir því að sjálfsögðu ekki og
krefst hærra launa. Þegar launin hækka verð-
ur eftirspurn eftir erlendri vöru jafnmikil og
fyrir gengisfellinguna, og staða útflutningsat-
vinnuveganna sækir í sama farið. Eina lausnin
er því önnur gengisfelling, eða þá samfellt
gengissig. Af þessu leiðir svo óðaverðbólgu
eins og íslendingar munu kannast við. Onnur
leið til að draga óbeint úr innflutningi, sem
ekki keyrir verðbólgu uppúr öllu valdi, er
svokölluð samdráttarpólitík. Hún felst í því að
draga úr almennri eftirspurn innanlands,
einkum með eftirfarandi aðgerðum:
— Dregið úr útlánum banka, vextir hækkaðir.
— Kaupgjaldi haldið niðri eins og mögulegt er.
— Niðurskurður á opinberum útgjöldum, hækkun
á verði opinberrar þjónustu.
— Dregið úr eða hætt niðurgreiðslum á neysluvör-
um.
— Hætt opinberum verðlagsákvörðunum og verð-
lagseftirliti.
Meiningin með þessu er í stórum dráttum
að minnka fjárráð fólks, þannig að eftirspurn
eftir innfluttri vöru minnki. Af skiljanlegum
ástæðum eru þessar aðgerðir lítt vinsælar
meðal kjósenda og því erfiðar í framkvæmd í
lýðræðisríkjum. Auk þess hafa þær þann galla
að skaða þann sem sist skyldi, nefnilega inn-
lendan atvinnurekstur. Vaxtahækkanir og út-
lánahömlur gera innlendum fyrirtækjum erf-
itt fyrir og koma fram í verðlagningu. Minnk-
uð fjárráð almennings minnka svo auðvitað
eftirspurn eftir innlendri vöru svo samdráttur
verður í framleiðslu og fyrirtæki verða að segja
upp starfsfólki. Niðurstaða samdráttaraðgerð-
anna, sé þeim beitt að einhverju marki,
verður því kjaraskerðing og atvinnuleysi, -
fyrir utan bættan greiðslujöfnuð.
Lántökur
Þessar tvær leiðir eru eins og við höfum séð
báðar meingallaðar og leysa ekki vandann. Þá
er þriðja leiðin eftir, þrautalendingin: að fá
iánaðan gjaldeyri erlendis til að ná endum
saman. Þessi leið hefur þann kost fyrir ríkis-
stjórnir að hún styggir ekki kjósendur í sama
mæli og hinar tvær fyrrnefndu. Vandanum er
frestað, velt yfir í framtíðina. Lánin verður
auðvitað að borga á sínum tíma með fullum
vöxtum (-en þá má auðvitað reyna að fá ný
lán.) Oft fylgja lánunum fleiri kvaðir en bara
að endurgreiða þau. Alþjóðagjaldeyrissjóður-
inn og Alþjóðabankinn (sem eru systur-
stofnanir) eru stærstu lánadrottnar heimsins,
og undir nafni alþjóðastofnana ganga þeir
hvarvetna erinda vestrænna iðnríkja og auð-
hringa. Bandaríkin og Vestur-Evrópulöndin
hafa til samans meirihluta í stjórn þeirra
beggja og fjármagnið kemur að stærstum
hluta frá þeim. Mörg svokölluð þróunarlönd
hafa á síðustu tveimur áratugum gerst mjög
háð þessum stofnunum um lánsfé. Stofnreglur
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins krefjast þess af með-
limum að þeir ástundi dyggð frjálsrar gjald-
eyrisverslunar, þ.e. afnemi allar innflutnings-
HLJÓÐABUNGA
13