Hljóðabunga - 01.11.1978, Page 47

inu boða komu þriðja menningarstigsins í
viðhorfskenningu Mead, frammyndaðrar-
menningar? Mead lýsir þessu stigi sem algjöru
forræði ungs fólk í þjóðfélaginu. Ungt fólk
verði þar ekki aðeins þeir einu til að svara
spurningum þjóðfélagsins, heldur einnig þeir
einu sem varpað geta fram spurningum sem
mikilvægi hafa fyrir þjóðfélagið. Slíkt menn-
ingarástand er auðvitað hvergi komið á, en
Mead telur það á næsta leyti.
Kenningin um frammyndaða menningu er
frumlegasti hlutinn í viðhorfsgreiningu Mead.
Það er kannski ekki undarlegt að kenningin
varð til á sjöunda áratug aldarinnar, þegar
æskufólk í hinum vestræna heimi hafði sig
mikið í frammi. Og Mead er líka óspör að
vitna til samtímans, kenningum sínum til
stuðnings. Hún segir að mannkynið standi nú
frammi fyrir nýju heimsástandi og framtíðar-
horfum, sem fáir hafi náð að skilja til full-
nustu enn sem komið er. Útrýmingarhættan
sé ekki lengur fjarlægur möguleiki, heldur
yfirvofandi og nær óhjákvæmilegur ef nýtt
heimsstríð brýst út. Óráðssían sé svo mikil í
meðferð auðlinda og úrgansefna, að stór hluti
jarðarinnar geti brátt orðið óbyggilegur. Þess-
ar aðstæður telur Mead að einungis ungt fólk
geti skilið til fullnustu, því þess sé framtíðin.
Þróunarspá hennar er þessi: í samfélögum
sem náð hafa geysiháu menntunarstigi, þar
sem hver unglingur hefur öðlast meiri þekk-
ingu en foreldrar hans, og þar sem ungt fólk í
sömu samfélögum hafi skilið nýju heimsástæð-
urnar, renni tími frammyndaðrar menningar
upp og þar taki unga fólkið ráðin í sínar
hendur.
Hvaða gildi?
Þá er lokið kynningu á þremur greiningar-
aðferðum menningar. En hvaða not skyldum
við geta haft af þeim? Ég vil strax taka fram,
að kynningin að framan er lítt fræðileg eða
nákvæm. Henni er alls ekki ætlað að vera
formáli að nákvæmri flokkun hinna ýmsu
tegunda menningar á jörðinni. Kynningin og
þó öllu heldur aðferðirnar sjálfar eiga fyrst og
fremst að gefa okkur hugmyndir um hvernig
Landslag í tæknisamfélagi,
menning þróast. Finnist okkur þessar hug-
myndir góðar og trúverðugar, þá getum við
notað greiningaraðferðirnar til að gefa óljósa
hugmynd um hvar ákveðin menning stendur,
hvert hún stefnir og hvað muni bíða hennar á
þróunarbrautinni.
Viljum við taka mark á greiningaraðferð-
um, þá liggur í augum uppi hvaða menning er
sú þróaðasta í samtímanum. Það er menning-
in Vesturlanda menning iðnríkjanna. í þeim
er mest orkunotkun, mikil framleiðni áber-
andi, ópersónuleg tengsl ríkjandi, og líklega
hæst menntunarstig. Ef benda skal á ákveðið
land er nærtækt að nefna Bandaríkin, en þau
eru komin lengst miðað við þessa þætti þróun-
ar. En hér er rétt að gera sér grein fyrir
takmörkunum greiningaraðferðanna. Þær
geta aðeins sagt til um hve þróuð ákveðin
menning er m.t.t. örfárra menningarþátta.
Þær segja ekkert um önnur almenn einkenni
menningarinnar. Vesturlandamenningin hef-
ur t.d. nokkur óaðlaðandi einkenni, s.s. firr-
ingu, er skapast af fjöldaframleiðsluháttum,
aukinn fjölda glæpa og afbrota, háa tíðni
HLJÓÐABUNGA
47