Heimili og skóli - 01.03.1949, Page 25

HEIMILI OG SKÓLI
45
en fyrirkomulag skóla og kennslu-
hátta leggur marga steina á þá götu.
Um það ætla ég ekki að ræða hér frek-
ar. Aftur á móti vil ég fara nokkrum
orðum um starf kennarans sem sáð-
manns við þau skilyrði, sem fyrir
hendi eru.
Þótt ég hafi hér nefnt kennara al-
mennt, hef ég einkum haft í huga
starfsbræður mína, barnakennarana,
enda er ég kunnugastur á starfssviði
þeirra. Og við þá vil ég segja þetta:
„Verðið ekki uppnæmir, þótt ykkur
virðist níu tíundu hlutum starfskrafta
ykkar kastað á glæ. Lffið er ósínkt á
eigin verðmæti, þegar það vill koma
einhverju fram. Og vera má, að einn
tíundi hluti orku ykkar sé, að dómi
þess, nægjanlegt framlag. Og svo er
annað. Enginn kennari getur mælt né
vegið árangur starfs síns fyllilega.
Próf segja þar naumast hálfa söguna.
Enginn getur vitað, hvar fræin falla,
Jafnvel þótt sáð sé í grýtta jörð, geta
sum þeirra náð að festa rætur og vaxa
upp í skjóli steinanna.“
Það er sagt, að einstök dæmi séu lít-
ils virði, og er það rétt, þegar um það
er að ræða að draga af þeim nákvæm-
ar, vísindalegar ályktanir. En hitt er
líka oft, að eitt dæmi á sér mörg hlið-
stæð, og er þá alls ekki einskis virði.
Eg ætla nú að nefna hér nokkur dæmi
þess, að fræ geti dafnað og borið ávöxt
þar, sem sáðmanninn grunar jafnvel
sízt.
Ég tek dæmin af sjálfum mér, því
að þá get ég borið á þeim fulla ábyrgð.
Ég var 11 ára, þegar ég heyrði kenn-
ara minn, Einar G. Jónasson á Lauga-
landi, flytja fyrirlestur á skemmtisam-
komu. Fyrirlestur þessi var alls ekki
saminn fyrir börn. Mig minnir, hann
héti „Leiðin til manns“, og skýrir
nafnið efni hans. Varla hefur hann
grunað, að úti f horni sæti snáði, sem
hlustaði með óskiptri athygli. En það
er skemmst af að segja, að þetta er-
indi hreif mig svo, að áhrif þess hafa
varað fram á þennan dag. Man ég enn
ýmis dæmi, sem ræðumaður tók, og
jafnvel orðréttar setningar. Ég fann
hvöt hjá mér til þess að reyna að
semja greinar eða ritgerðir, og var þá
þessi fyrirlestur fyrirmyndin. Hann
snerti strengi ættjarðarástar í brjósti
mínu og hvatti mig til dáða. A þess-
um árum heyrði ég ekki marga fyrir-
lestra — sem betur fer, vil ég segja —,
því að segja má með nokkrum sanni,
að áhrif hins talaða orðs standi í öf-
ugu hlutfalli við magn þess. Hefði
þessi fyrirlestur verið aðeins einn af
mörgum, sem ég hefði hlýtt þennan
vetur, væri hann sennilega löngu
gleymdur.
Einu eða tveimur árum síðar heyrði
ég Kristján Sigurðsson, kennara á
Dagverðareyri, flytja kvæði. Var það
einnig á skemmtisamkomu í sveit
minni. Sjaldan hafði ég lieyrt upplest-
ur kvæða, og aldrei jafngóðan og
þennan. Ég stóð höggdofa. Áhrif
kvæðanna flóðu yfir mig og streymdu
eftir taugum mínum. Ég varð hug-
fanginn.
Við þetta vaknaði hjá mér áhugi á
kvæðum. Var hvort tveggja, að ég las
nú ljóð miklu meir en áður og leitaði
að kvæðum, sem voru vel hæf til flutn-
ings. Síðan æfði ég mig í laumi.
Nokkru seinna fékk ég tækifæri til
þess í ungmennafélaginu okkar, að
reyna að lesa upp kvæði. Vitanlega