Heimili og skóli - 01.10.1962, Side 14

114
HEIMILI OG SKÓLI
upp fyrst og fremst með tilliti til
frænkanna og frændanna, eða fyrst og
fremst með tilliti til barnsins sjálfs?
En jafnvel þótt við viljum — og það
viljum við — taka nokkurt tillit til
gestanna, hverjir sem það eru og gera
þá kröfu til hinna stærri barna, að
taka hæfilegt tillit til annarra manna,
skoðana þeirra og afstöðu að vissu
marki, þá er það eitt, sem móðir lítils
barns gleymir alltof oft, og það er hve
óendanlega erfitt það er, já, nálega ó-
mögulegt fyrir lítið barn að skilja að
framkoma, sem talin er góð latína
hversdagslega, verður allt í einu óhaf-
andi og óþolandi, þegar Emma frænka
kemur í heimsókn.
Og við verðum þess vör, að leikur-
inn heldur áfram. 'Þegar gluggi opnast
á einni byggingasamstæðunni, heyr-
um við rödd móður: •— „Pétur,
viltu gjöra svo vel að koma samstundis
upp?“ Skömmu síðar heyrum við sömu
röddina aftur: „'Heyrirðu það ekki, að
þú áttir að koma samstundis upp?“
Þetta endurtekur sig með stuttu milli-
bili með stöðugt hækkandi rödd og
alls konar tónbreytingu, ásakandi,
reiðilegri og gremjulegri, þessu
fylgja svo alls konar hótanir og ógnan-
ir. En Pétur kemur ékki upp. Hann
heldur áfram að leika sér alveg á-
hyggjulaus, en til þess gátu verið tvær
ástæður: Hin eðlilega þörf fyrir að
leika sér og hin, að hér fór fram sama
gamla taugastríðið. Honum var orðin
nautn að því að reyna á taugar móður
sinnar. Við barnasálfræðingarnir heyr-
um oft og mörgum sinnum þennan
harmagrát móðurinnar: Jens er ó-
mögulegur, hann heyrir ekki og hlýð-
ir ekki. Allt hluti þarf maður helzt að
segja hundrað sinnum, og jafnvel það
dugar ekki, fyrr en ég verð æst og
vond. Frá hlið móðurinnar lítur þessi
leikur þannig út, að þar linnir aldrei
aðfinnslum, hún finnur að öllu hjá
barninu, er óánægð með allt og er
alltaf að leiðrétta það og siða: Barnið
nennir ekki að læra í skólanum, er
pörótt heima, brúkar munn við for-
eldrana, sýnir enga tillitssemi o. s. frv.
Stundum hafa þessar ásakanir við ein-
hver rök að styðjast, stundum ekki.
Oft segja slíkar ásakanir eins mikið
eða meira frá ástandi móðurinnar en
barnsins.
Sá leikur, sem ég hef hér gert að
umtalsefni, er í öllum sínum marg-
breytileik einn af hinum elztu og
hættulegustu leikjum, sem um getur.
Barnið, sem leikur þannig með móður
sína og tilfinningar hennar, er aumkv-
unarvert, jafnvel þótt það að vissu
marki njóti þessa leiks, er það samt
mjög ógæfusamt eins og maður, sem
hefur sökkt sér ofan í fjárhættuspil.
En í þessu efni, eins og raunar við
alla meiri háttar ósigra í uppeldinu,
verða áhrifin þó örlagaríkust síðar í
lífinu. Þessi leikur, sem farið hefur
fram á milli móður og barns á
bernskuárum þess, verður að sorgleg-
um veruleika seinna á ævinni og kem-
ur þá fram á félögunum, yfirvöldun-
um, undirmönnunum, konunni eða
eiginmanninum, . börnunum, sem
hann eða hún kann að eignast. Mam-
ar trúlofanir og mörg hjónabönd hafa
farið út um þúfur af völdum þessa
„hættulega leiks“.
Þegar „leikurinn" hefur náð svo
langt, að barnið notar hvert tækifæri
til að valda árekstrum og sýnir sífellda