Læknaneminn - 01.04.1967, Qupperneq 43

LÆKNANEMINN
43
UM BÆKUR OG FLEIRA
LlFEFNAFRÆÐI.
Prófessorinn í lífefnafræði, bendir
stúdentum á nokkrar bækur, sem þeir
geti keypt og lesið, vilji þeir víkka sjón-
deildarhring sinn út fyrir það sem
kennslan og kennslubókin veitir. Hér
verður sagt lauslega frá tveimur af
þessum bókum, sem báðar eru mjög at-
hyglisverðar og leyfi ég mér að reka
áróður fyrir lestri þeirra. Höfundur
þessara bóka, Ernest Baldwin, ritar
einkar skýrt og skilmerkilegt mál (sorg-
lega sjaldgæfur eiginleiki) og er það
skemmtileg tilbreytni frá öllum þeim
illa skrifuðu bókum sem okkur er gert
að lesa.
Dynamic aspects of biochemistry.
Eftir E. Baldwin
Cambridge University Press.
Bókin kann að virðast nokkuð stór
(520 bls.) til að hún sé lesin aukalega,
en það er hún alls ekki. Hún getur að
nokkru leyti komið í stað kennslubók-
arinnar (metabólisminn), og það styttir
lestur hennar mikið, hve skemmtilega
og skilmerkilega hún er skrifuð. Eins
og nafnið segir til um, er bókin skrifuð
út frá dálítið sérstöku sjónarhorni og
er talsvert miklu púðri eytt á enzym og
rekasjónsmekanisma. Þetta eru einmitt
mjög mikilvæg atriði, sem kennslubókin
gerir aldeilis ófullnægjandi skil.
Kennslubókin fjallar einvörðungu um
líefnafræði manna, þessi bók gerir
einnig lífefnafræði annarra lífvera
nokkur skil. Ekki síst það síðastnefnda,
gerir bók þessa æskilega lesningu fyrir
læknanema, sem kunna allt of lítið i
almennri líffræði.
An introduction to comparative
biochemistry.
Eftir E. Baldwin
Cambridge University Press.
Bók þessi er stutt (170 bls.), en afar
fróðleg og skemmtileg lesning. Fyrir
okkur, sem kunnum mjög lítið í al-
mennri líffræði, getur bók þessi verið
lykill að lífeðlis- og lífefnafræði dýra-
ríkisins. Samanburðarlífefnafræðin leys-
ir ýmsar gátur varðandi þróunar-
söguna og aðlögun dýra að nýju um-
hverfi. Hún lýsir t. d. breytingunum sem
líkamsstarfsemi „forfeðra" okkar varð
að taka, þegar þeir fluttu sig úr sjón-
um í árósa, þaðan í ferskt vatn og loks
á land upp. Hún lýsir vandamálum
þeirra lagardýra, sem lifa á víxl í söltu
og ósöltu vatni, og hún lýsir mismun-
andi aðferðum dýranna við að losa sig
við köfnunarefni, svo að örfá dæmi séu
tekin. Þróun lífsins er erfiðasta gáta
sem maðurinn glímir við og hún er
vissulega heillandi viðfangsefni.
Nóbelsverðlaun.
Alfred Nobel kvað svo á í erfðaskrá
sinni, að verðlaunin skyldi veita fyrir
afrek, unnin á árinu á undan veitingu.
Verðlaun fyrir vísindaafrek hefur sjald-
an verið unnt að veita eftir þessari
reglu. Yfirleitt þarf nokkur ár eða jafn-
vel áratugi til að leiða í ljós raunveru-
legt gildi vísindarannsókna. Nóbelsverð-
launin í læknisfræði voru að þessu sinni
veitt fyrir gömul vísindaafrek, og nið-
urstöður þeirra eru löngu orðnar al-
þekkt sannindi. Tveir menn skiptu með
sér verðlaununum, þeir Peyton Rous,
87 ára, og Charles B. Huggins, 65 ára,
báðir frá Bandarikjunum. Rous hóf árið
1910 rannsóknir sínar á sarcoma í hæn-
um. Honum tókst að smita heilbrigð-
ar hænur með æxli þessu, með því að
sprauta i þær frumulausu floti af hökk-
uðum æxlisvef. Orsök æxlisins var aug-
ljóslega veira, en um þær lífverur var
harla lítið vitað þá. 40 árum síðar
fannst, að viss leukemia í músum or-
sakast af veirum og vísindamenn hugsa
nú af vaxandi alvöru um veirur sem
mögulega orsök illkynja æxla í mönn-
um. Rannsóknir Huggins snerust einn-
ig um krabbamein. Á árunum eftir 1940,
komst hann að því að kvenhormón
hægja á vexti prostata-krabba og valda
rýrnun á prostavef. Þetta var fyrsta
virka lyfið í baráttunni við krabba-
mein og fundur þess olli mikilli vakn-
ingu og hleypti af stað víðtækri rann-
sóknastarfsemi á þessu sviði.
Magnús Jóhannsson.