Læknaneminn - 01.11.1974, Page 47

(viðauki Sk. 1641—45). Þá gekk mjög mikil sótt
um landið. Varð víða mannskæð. Kom út með
Dönskum á Eyrarbakka. Var með rauðum flekkj-
um um allt holdið á fólkinu, hvarf svo aptur, móti
því fólkinu létti. Lágu margir langa tíma. Sú sótt
hefur aldrei fyr á Island komið (B). Kom út á
Eyrarbakka sótt, er kallaðist mislingasótt eður
krefðusótt, mæðusótt, svo margur maður dó.
(Sjáv.).
(1671): Mislingasótt (F. og V. og 1670 Kj.). Land-
farsótt (V. II.). Gekk taksótt með höfuðverk og
beinverkjum (E.). Á árunum 1669-1672 voru hér
á ferðinni ýmsir sóttarfaraldrar, þar á meðal
bólusótt og geri ég þessvegna nánari grein fyrir
þeim í sambandi við hana. En engin nánari deili
eru sögð á mislingunum og því með öllu óvíst að
um morbilli hafi verið að ræða, allt bendir til að
þar sé átt við kvilla keimlíka þeim sem Sveinn
Pálsson lýsir hér á árunum 1791 og 1792, eða hin-
um svonefnda Vesturlandssjúkdómi.
1694: Mislingasótt gekk allvíða um suðursveitir; lá
hún hægt á hinum yngri, er hana fengu, en þá
eldri þjáði hún; var þó eigi mannskæð. - Gekk
mislingasóttin norður um sveitir allt fram á vet-
ur. (V.).
Mislingasótt, sú þriðja, sem komið hefur í þetta
land, gekk á þessu sumri, hausti og öndverðum
vetri; var ekki mannskæð, andaðist úr henni fátt
fólk, nema fáein ungbörn, þó óvíða. (F.).
Þetta sumar og haust gekk mislingasótt, sofnuðu
fáir (I-L).
Gekk mislingasóttin (Holts.).
(Dó) Solveig Jónsdóttir á Hóli í Bolungavík,
kvinna Sæmundar Magnússonar, og annað margt
almúgafólk, sunnan, norðan, austan og vestan-
lands, í þeirri mislingasótt, sem um landið þetta ár
gekk, með höfuðverk og beinverkjum. (E.).
1695: Um þennan tíma gekk landfarsótt og mislinga-
sótt um Island, hvar í margt almúgafólk andaðist,
þessi sótt gekk og um vorið (og) um sumarið um
alþingistíma, svo margir alþingisreiðarmenn lögð-
ust á þinginu ... (E.). Þá gekk hér í landi mislita
eða mislingasótt (G.). Gekk mislingasótt í Múla-
sýslu. (Þm.).
Eyrarannáll er eina heimildin sem telur mislinga-
sóttina einnig hafa gengið 1695, en það mun á mis-
skilningi byggt. Það er aðeins landfarsóttin sem
gengur það ár, að vitni Fitja- og fleiri annála.
Mislingasóttin virðist koma upp um sumarið 1694
á Suðurlandi og á skömmum tíma dreifast um allt
land, og vera að mestu um garð gengin á því sama
ári. Hér er sýnilega um bráðsmitandi sótt að ræða,
sem styður það að nafngift annálanna sé rétt. En
hún virðist hafa verið væg þó rétt sé að hafa í huga
að mannskæður á þeim tímum er aðallega miðað
við fullorðna. eins og fram kemur í ummælum F..
„ekki mannskæð, andaðist úr henni fátt fólk, nema
fáein ungbörn.“ Ungbörnin tekur varla að nefna.
1747: Mikil sótt var allan þennan vetur og vorið
líka . . . Þessi sótt var almennt haldin flekkusótt
eður mislitasótt; hana fengu flestallir menn, ung-
ir sem gamlir, og allmargt fékk hana tvisvar í svo
máta, að því slengdi niður, þá á fætur var komið.
Gekk yfir almenn landfarsótt. Töldust 200 manns
hafa dáið úr henni í Rangárþingi (I.á.).
Vegna þess að í Grímsstaðaannál er sóttin 1694
kölluð „mislita- eða mislingasótt“ þá er hugsanlegt
að höfundur annálsins telji sóttina 1747 samkyns
sótt, þó hann raunar kalli nú „flekkusótt eður mis-
litasótt“. Það er ekki líklegt að mislingasótt sem á
þessum tímum er innflutt hefji göngu sína að vetr-
arlagi, en það er hugsanlegt að sóttin sem Gr. segir
frá 1746 og gekk það sumar og haust og veturinn
fram yfir jól hafi verið sama sóttin eins og Sigur-
jón Jónsson (8,56-57) gerir og raunar einnig sótt er
Gr. getur um 1748. í engum öðrum annál en Gr. er á
þessum 3 árum getið um flekku- eða mislingasótt
(01f.,Hösk. og I.á.) og ég tel mjög ósennilegt að jafn
bráðsmitandi sjúkdómur og mislingar og sem að-
eins smitar mann frá manni geti myndað umtals-
verða faraldra 3 ár í röð. I Gr. er sagt að 1747 hafi
vetur verið mjög harður og afkbma manna bág,
einkum á Suðurnesjum og á Akranesi dóu 4 eða
fleiri í ófeiti og ég hef talið þetta ár til sennilegra
hungurfellisára (18). Það er þessvegna álit mitt að
sama eigi við um mislitusóttina 1747 og þá sem Gr.
skýrir frá 1669 með mjög líku orðalagi að um húð-
blæðingu (petechiae) af völdum skyrbjúgs ásamt
kveffaraldri með lungnabólgu „almenn landfarsótt“
(I.á.) hafi verið að ræða.
Það kom fram hér að framan að Sveinn Pálsson
áleit að afbrigðileg mislingasótt hefði gengið hér á
LÆICNANEMINN
35