Læknaneminn - 01.11.1974, Qupperneq 50

sjúkdómur sem menn gátu tekið án þess að hafa
fengið mislingana. (3, 1847). Báðir sjúkdómar hafa
því verið samtímis á ferðinni og þeir eiga það sam-
merkt að vera einkum hættulegir ungum börnum og
gamalmennum og viðvíkj andi niðurgangssóttinni vil
ég um það atriði vísa til 5. kafla í hungursóttunum
(18, 16). Auðvitað draga mislingar úr mótstöðu-
afli sjúklinga gegn ýmsum öðrum sóttum, en ég tel
ekki rétt að líta á niðurgangssótt sem hefst viku eða
lengur eftir að mislingasóttin var bölnum sem aftur-
kast (recidiv) hennar, og að telja að sjúklingur hafi
látist úr mislingum ef hann deyr úr niðurgangssótt-
inni, þó segja mætti að mislingarnir ættu þátt í því
að sjúklingur lést.
Að mínum dómi er það því of hátt áætlað að 2026
hafi látist úr mislingum, og ef dæma á út frá ummæl-
um Gests Vestfirðings gæti það skakkað helming
eða meira.
Aftur berast mislingar til landsins 1868 en nú er
ákveðið að gera tilraun til að hefta útbreiðslu þeirra
og í þeim tilgangi ritar Þórður Tómasson læknir 29.
desember 1868 „Nokkur orð um mislinga“ og Hav-
stein amtmaður gefur út „Erindisbréf fyrir heil-
birgðisnefndirnar í Norður- og Austuramtinu á-
hrærandi mislingasýkina“, hvorutveggja prentað á
Akureyri 1869. í erindisbréfinu er heilbrigðisnefnd-
inni gert að ganga úr skugga um það hvort um misl-
inga sé að ræða, og sé svo þá meðal annars að ein-
angra heimilið frá öðrum ósjúkum. En rit Þórðar
hefst svo:
„Eins og kunnugt er orðið, hefir mislingasýkin í
haust borizt hjer að landi með frakkneskri fiski-
duggu. Með sjómönnum af duggu þessari fluttist
sóttin að einum bæ á Langanesi, og þaðan hefir hún
nú síðan borizt bæði austur og vestur á bóginn, svo
að síðast þegar frjettist, var hún komin austur í
Vopnafjörð og vestur í Kelduhverfi.
Með því að sótt þessi er mjög næm, og því hæg-
lega getur borizt um allt land, ef ekki er með öllu
móti reynt til að stemma stigu fyrir henni, ]rá verður
hjer að undirlagi amtmannsins í Norður- og Austur-
amtinu, almenningi til leiðbeiningar tekið fram hið
helzta, sem aðgæzluvert er við sótt þessa og með-
ferð hennar.“
I heilbrigðisskýrslum segir svo um árið 1869:
„I Nord- og Ostamtet herskede en Mæslingeepide-
mie, der i Efteraaret 1868 var bragt til Langenes ved
et fransk Fiskerskib; trods Forsög paa at standse
Epidemien ved Afspærring gik den videre i Sommer-
ens Löb gjennem den östlige Deel af dette Amt,
navnlig Mule Sysselerne og naaede henimod. Efter-
aaret Sydamtets östlige Grændser. I Nord- og Ost-
amter ophörte den omtrent i August, Bronchitis og
Diarrhe optraadte her jævnligt som farlige Fölge-
sygdomme, især hos smaa Börn; Distriktlægen i
dette Amts östlige Distrikt har efter Præsternes
Meddelelser samlet henimod 100 Dödsfald af Mæsl-
inger, næsten alle ved Brysttilfælde.“ (3, 1870, 399).
Og um árið 1870 segja heilbrigðisskýrslur:
„Mæslinger forekom som Epidemie, navnlig i
Begyndelsen af Aaret, i Island östlige Del, i Mule og
Skaftefells Sysseler, men vare, i al P'ald paa sidste
Sted, milde.“ (3, 1871, 584).
Um gang sóttarinnar frá Lar.ganesi segir Þorvald-
ur Thoroddsen: „. . . breiddist þaðan út um Norður-
Þingeyjarsýslu og Múlasýslur og var að stinga sjer
niður hjer og hvar árið 1869, alt fram í janúar 1870,
komust mislingarnir alt suður á Síðu og á nokkra
bæi í Eyjafirði; sóttin var væg, en þó dóu af henni
allmörg börn“ (20, 285).
Þessi mislingafaraldur hefur verið um 17 mán-
uði að fara yfir tæpan fjórðung landsins hvað íbúa-
fjölda snertir, þar sem faraldurinn 1846 fór á um
9 mánuðum um allt landið. Það er erfitt að bera
saman þyngd þessara tveggja faraldra miðað við
dánartölu þeirra er veiktust. En að dæma af því að
100 létust úr mislingum í austurhéraði Norður-
amtsins (þ. e. Eyjafjarðar- og Þingeyjarsýslu) og
að ætla má að þeir hafi nær einvörðungu verið ur
Þingeyjarsýslu (íbúar 5965 árið 1869) og að tæpur
helmingur íbúanna hafi verið innan 22 ára og næm-
ir fyrir mislingum, þá sést að dánartalan er um
3,3% af þeim er ætla má að hafi veikst af misling-
um.
I heilbrigðisskýrslum segir svo um mislingafar-
aldurinn 1882:
„Islands 4. store Mæslingeepidemie . . . begyndte
i Reykjavík den 23. Maj, indfört fra Kjöbenhavn
med Postdamskibet, og bredte sig hurtig dels ved
Postdampskibets Passagerer, dels ved Rejsende til
Lands over hele Oen, kulminerede i Juni og Juli og
38
LÆKNANEMINN