Læknaneminn - 01.11.1974, Page 52

og í Vestmannaeyjum dóu 11 af þeim 360 er veik-
ina tóku eða 3% (3, 1881-1890, 22). Alls var mann-
dauðinn 3259 menn eSa um 1700 umfram það er á
þeim árum voru talin meðalár þá engar meiri háttar
farsóttir gengu, og hefuS umframdauSinn verið
skráður á reikning mislinganna (3, 1911—1920
XXVI og 3, 1881-1890, 17). Þetta mun þó ófáætlað
því það er enginn vafi á því aS árið 1882 hefði ekki
komið út með meSalmanndauða þó engum misling-
um hefSi veriS til að dreifa. Veturinn 1881-1882 er
frostaveturinn, þá lagðist hafís að í janúar og var
fram á vor. Víða urðu kýr geldar vegna kuldanna og
18 000 lömb er talið að hafi króknað í vorkuldun-
um og heyföng urðu mjög lítil (20). Læknar telja
heilsufarið árið 1881 yfirleilt sæmilegt til gott, en
þrátt fyrir það er manndauði mikill, eða 1832 menn.
Árið 1882 lagðist hafís upp að NorSur- og Austur-
landi í síðustu viku aprílmánaðar og var viðloða
fram í september. Nú er talið að lambamissirinn
hafi orðið 65 000 og öllum búpeningi fækkaði stór-
lega á þessu ári, bæði vegna horfellis og niðurskurð-
ar. Það hefði eflaust orðið mikið mannfall úr hungri
þetta ár ef ekki hefðu komið til matgjafir erlendis
frá. Sem dæmi um vaneldið er að læknirinn í Barða-
strandarsýslu (5. læknishéraði) sá 85 skyrbjúgs-
sjúklinga og taldi orsökina vera mj ólkurleysi. ÞaS
fór að bera á skyrbjúgnum í apríl.
Árið 1883 er tíðarfar hagstætt og læknar telja
heilsufar yfirleitt gott, en manndauðinn á árinu, sem
er 2133 menn, hefur aðra sögu að segja. Landlæknir
á bágt meS að koma þessu saman, en mun fara nærri
um hið sanna þar sem hann segir: „Þegar þess er
gætt, að allt heimilisfólkið á fjölda bæja lá veikt og
gat ekki stundað bjargræðisvegi sína, er augljóst,
að eymd ogvolæðifátækrarþjóðarhefur aukist mjög
um veturinn, og börn og gamalmenni, sem gædd eru
minnstum viðnámsþrótti, hafa ekki þolað neyðina
og látið lífið. Auk þess hefur mislingafaraldurinn
árið áður dregið úr viðnámsþrótti gegn öðrum sjúk-
dómum, enda var mjög algengt, að sjúklingar, sem
áður höfðu verið traustir, teldu veikindi sín hafa
byrjað upp úr mislingunum. Einnig fór skyrbjúgur
í vöxt eftir veikina.“ (3, 1881-1890, 31).
Það mun sönnu nær að áætla manndauða 1882 af
öðrum orsökum en mislingum sem svarar meðaltali
manndauðans 1881 og 1883, og hefðu þá um 1300
dáið úr mislingum, eSa um 1,9% íbúanna, og um
3% af fólki á mislingaaldri.
1895: Tvö börn sem komu með skipi frá Kaup-
mannahöfn veiktust af mislingum á Norðfirði.
Ströng einangrun var viðhöfð og veiktust ekki aðrir.
1896: „Mislingar komu á Seyðisfjörð og fluttust
þangaS með Færeyingum í maímánuði; veiktust 25;
tókst að verja litbreiðslu veikinnar með því að hinir
veiku voru hafðir í ströngu sóttvarnarhaldi; veikin
var talin væg; enginn dó úr henni.“ (3, 1896, 3)-
Til Færeyja hafði veikin borist í lok marsmánaðar
með hjaltneskri fiskiduggu.
1903: Mislingar „bárust til Onundarfjarðar með
norsku hvalveiðiskipi. Komu þeir aðeins á 1 heim-
ili, Sólbakka, en bárust ekki þaðan, og aðeins 3 voru
skráðir.“ (3, 1901-1904, 63).
1904: I apríl 1904 berast mislingar frá Noregi til
hvalveiðistöðva á Yestfjörðum (Hesteyri og Lang-
eyri) og frá annari þeirra (Langeyri) berst hún um
VestfirSi. Hún er við líði frá maí og fram í nóvem-
ber. I júní er hún í Isafjarðarkaupstað og giskar
héraðslæknir á að 1500 hafi veikst þar og af þeirn
dóu 23 eða 1,5%. Alls eru á skrá 793 mislingasjúk-
lingar í 7 héruðum en um tölu látinna úr mislinguni
er ekki getið. Auk þess eru svo á skránni 8 færey-
ingar á Siglufirði og 1 norðmaður á Seyðisfirði sem
voru einangraðir og tókst að koma í veg fyrir frek-
ari útbreiðslu veikinnar (3, 1901-1904, 87).
1905: Bárust mislingar tvívegis til Reykjavíkur úr
erlendum skipum, í fyrra skiptið var hún ekki rakin
til ákveðins skips, en í síðara skiptið með skipi frá
Kaupmannahöfn. I bæði skiptin tókst að hefta út-
breiðslu sóttarinnar. Ennfremur lá færeyskt fiskiskip
meS mislingasjúka á VopnafjarSarhöfn og á Reyð-
arfirði eru skráðir 6 mislingasjúklingar, en ekki
greint frekar frá uppruna veikinnar.
1906: Mislingar bárust til Akureyrar frá Færeyj-
um í júlí. Tveir veiktust en komið var í veg fyrir
frekari útbreiðslu. Einnig bárust mislingar frá Fær-
eyjum til Seyðisfjarðar, 5 veiktust, en tókst að hefta
frekari útbreiðslu þeirra.
1907-1908: Þessi mislingasótt barst til Reykja-
víkur á skipi frá Kaupmannahöfn og fór um allt
land á rúmu ári. Fyrsti sjúklingurinn er skráður í
maí 1907 og 6 þeir síðustu í ágúst 1908, en alls eru
skráðir 7397 mislingasjúklingar. Guðmundur
40
LÆKNANEMINN