Úrval - 01.07.1965, Blaðsíða 44

42
ÚRVAL
kennir undirbúning sumra far-
fugla til næturdvalar á ferðum
þeirra, einnig flughunda og skor-
dýra.
Sú tilgáta, að dýrastofnar tak-
marki sjálfir stærð sína með þess
háttar samfélagslegum aðgerðum,
virðist svara á fullnægjandi hátt
sumum þeim helztu spurningum,
sem vafizt hafa fyrir sérfræðing-
um á þessu sviði. í rauninni veita
venjulegir fæðuöfl'unarmöguleikar
hvers svæðis upplýsingar um, hver
meðaltalsstærð stofnsins muni vera.
Það eru þeir, sem ráða stærðinni.
Ýmsar aðgerðir stofnsins virka
sem sjálfvirkur takmörkunarút-
búnaður, sem koma í veg fyrir,
að fjölgun stofnsins fjarlægist
mikið hina æskilegu stærð hans.
Sveiflur frá .þessu meðaltali er að
nokkru leyti hægt að skýra sem af-
leiðingu af tilfallandi slysum og ó-
heppni, t.d. snöggum veðurfars-
breytingum, skyndilegum þurrkum
og frosthörkum, og að nokkru leyti
sem verk hins sjálfvirka takmörk-
unarútbúnaðar stofnsins, sem leyfir
stofninum að vaxa, þegar fæðuöfl-
unarmöguleikar eru miklir, og
minnkar stærð stofnsins, þegar
þeir komast undir meðallag. Á sér-
hverjum tíma ákvarðar þannig hlut-
fallið milli fæðuöflunarmöguleika
og fjölda þeirra munna, sem metta
þarf, viðbrögð takmörkunarútbún-
aðarins, eða með öðrum orðum
lífskjör augnabliksins. Útbúnaður-
inn virkar á þann hátt, að hann
takmarkar hundraðshluta fjölgunar.
innar með því að framkalla álag,
er leiðir svo af sér brottflutning
eða brottrekstur sumra meðlima
samfélagsins eða stundum með því
að framkalla álag, sem Ieiðir til
aukinnar dánartölu.
Það hefur verið mjög hvetjandi
að finna, að tilgátan veitir skýringu
á ýmsum samfélagslegum ráðgátum,
sem hingað til hafa ekki fundizt
fullnægjandi skýringar á, t. d. virð-
ingarstiga samfélagsins eða for-
réttindum sumra meðlimanna til
fæðuöflunar öðrum fremur, kór-
söng fuglanna og öðrum samfélags-
legum „sýningum“, sem fara fram
á visum tímum, þ.e. í dögun og
rökkurbyrjun.
Hugmynd þessi greinist í ýmsa
þætti, sem er nánar fjallað um í
bók minni. Það, sem við höfum
auðvitað mestan áhuga á í þessu
sambandi, eru tengsl hugmyndar-
innar við hið mikla vandamál:
hinn óhamda vöxt mannkynsins.
Tilgátan veitir möguleika á skarp-
ari skilningi á samfélagslegri sögu
manns og dýra i senn.
Mismunurinn er aðallega tvenns
konar. í fyrsta lagi er takmörkunar-
útbúnaður sá, sem ræður fjölgun
dýrastofnsins, algerlega sjálfvirkur:
jafnvel samfélagslegar reglur um
hegðun eru meðfæddar fremur en
að þær séu þroskaðar í þessurn
tilgangi. Þessar fjölgunartakmark-
anir, sem komnar eru undir stærð
stofnsins, eru meðal margra dýra,
þar á meðal nokkurra spendýrateg-
unda, framkvæmdar með hjálp líf-
fræðilegra viðbragða, annað hvort
minnkandi tíðni eggloss vegna
breytinga á framleiðslu vaka (hor-
móna) eða uppsogs fóstursins i
burðarleginu vegna sálræns álags,
líkt og gerist meðal kanína, refa og