Úrval - 01.01.1974, Qupperneq 126

124
ÚRVAL
ur fyrst og fremst sem auðlindir,
sem þarf að vernda.
Um stund virtist enginn á meg-
inlandinu veita mikla athygli því
fordæmi, sem er að skapast þarna
í Kyrrahaíinu.
En um miðjan áratuginn ‘60—
‘70, þegar fjöldinn fór að vakna,
reyndu nokkur ríki á meginland-
inu að semja sig að þessum Ha-
waiireglum á sinn hátt.
í fvrstu var það í smáum stíl, til
verndar ákveðnum svæðum, sem
sköpuðu vandamál: Eyðingu flæði-
landa í Massachusetts, hindra fyll-
ingu San Franciscoflóa í Kalifor-
níu, banna þungaiðnað meðfram
allri strandlengjunni í Delaware.
Loks kom þar árið 1970, að Ver-
montfylki löggilti landnotkunarlög
til að hindra æsilegt „sumarbú-
staða“ jarðrask. Að síðustu gerðist
það sama i Florida gagnvart öllum
tvísýnum framkvæmdum á landi,
sem ríkið hafði á sínum snærum.
Nú er svo komið, að ákafar ósk-
ir borgaranna í 12 ríkjum stefna
að ákveðinni lagasetningu um þessa
þróun. Og frumvörp liggja nú fyrir
þinginu, sem eiga að þvinga öll
ríkin til framkvæmda ákveðinna
laga um kmdnotkun.
Hér eru fcá meginatriði þess, sem
athuga þarf.
Hvernig verkar landnotkunar-
áætlun? Fyrst skal athugað, hvað
verða mundi, ef engin slík áætlun
væri gerð.
Summitfylki í Colorado er glöggt
dæmi um slíkt. Það er hásléttu-
land með háum snæþöktum tind-
um 110 km vestur af Denver.
Fyrir tveim árum var íbúafjöld-
inn í Summit 2665 manns, flest
smábændur. En í fyrra voru gerð
með vélum nær tveggja mílna löng
jarðgöng gegnum fjall, sem gerði
leiðina til Denver auðveldan akveg
og fjarlægðin var horfin — og þar
með breytt allri framtíð fylkisins.
Nú er Summit sælustaður „sum-
arbústaða“ braskara eða jarðsölu-
manna, sem leggja skyndibrautir
um allt með jarðýtum, móta skíða-
brautir um hæðir og hlíðar, reisa
hótel og '.hótel um dali og lægðir.
íbúafjöldinn hefur tvöfaldazt á einu
ári og við sömu aðstæður mun hann
bráðlega ná 125 þúsund manns.
En meginstaðreynd þessa öra
vaxtar er þó sú, að enginn í Summ-
itfylki hefur minnstu hugmynd um,
hve mikill mannfjöldi ætti að rúm-
ast í héraðinu.
Þannig er einmitt háttað í fjölda-
mörgum sveitum, framtíðin er
ákveðin af einum eða fáum pen-
ingaloddurum, sem eiga ekki aðra
hugsjón e?a ábyrgð en þá að láta
gera jarðgöng.
Þótt segja megi, að nú séu það
vegagerðarmenn, sem varða leiðina
og ráða ferðinni, þá getur hver
sem er tekið forystuna.
Þotusmiðir, stálvinnufyrirtæki,
verzlunareigendur, fiskeldisfræð-
ingar o. s. frv.
Einn slíkra spákaupmanna hefur
lýst þessu á þessa leið:
Landnytjar eru handa alls konar
fólki, sem getur gert eða reist hús
og flugvelli, sjúkrahús og grafreiti,
bráðabirgðaleikhús og sölu,,sjopp-
ur“. Þetta er ákaflega víðtækt og
viðamikið kerfi, og sé þrýst á einn
hnapp er ekki gott að segja, hve