Þroskaþjálfinn - maj 2005, Qupperneq 4

I ár fagna þroskaþjálfar þeim tímamótum
að liðin eru 40 ár frá stofnun Félags gæslu-
systra. Þann 18. maí 1965 komu 13
gæslusystur saman og stofnuðu félagið
sem var upphafið af Félagi þroskaþjálfa og
síðar Þroskaþjálfafélagi Islands.
A tímamótum er við hæfi að horfa um
öxl, minnast merkra manna og atburða
um leið og reynt er að skyggnast inn í
framtíðina með væntingar um fleiri sigra
og frekari ávinninga. Af merkilegum at-
burðum í sögu þroskaþjálfa ber einna helst
að minnast gildistöku laga nr. 18/1978
sem tryggja þroskaþjálfum lögverndun á
starfsheiti sínu og síðar reglugerðar nr.
215/1987 um störf, starfshætti og starfs-
vettvang þroskaþjálfa auk siðareglna fé-
lagsins sem tóku gildi 1992. Stofnun sjálf-
stæðs stéttarfélags og gerð fyrstu kjara-
samninga félagsins árið 1997 teljast einnig
til merkra atburða.
Ymissa stóráfanga í menntun stéttar-
innar ber einnig að minnast s.s. löggild-
ingar Gæslusystraskóla Islands árið 1967,
reglugerðar um hlutverk skólans árið
1971, reglugerðar um sjálfstæði Þroslca-
þjálfaskóla Islands árið 1976 og síðast en
ekki síst þegar nám þroskaþjálfa færðist á
háskólastig árið 1997. Margra frumkvöðla
og forystumanna ber einnig að minnast og
þakka framlag og óeigingjarnt starf í þágu
stéttarinnar. Þar standa fremstar meðal
jafninga þær Gréta Bachmann fyrsti for-
manns Félags gæslusystra og Jóhanna Bóel
Sigurðardóttir sem báðar voru sæmdar
riddarakrossi hinnar íslensku fálkaorðu
vegna framlags síns í starfi sem þroska-
þjálfar og Sólveig Steinsson, fyrsti formað-
ur Þroskaþjálfafélags Islands.
Þroskaþjálfar rekja upphaf starfsvett-
vangs síns til Kópavogshælisins sem með
lögum var skilgreind sem aðalfávitastofn-
un ríkisns. Þar var fólki með þroskahöml-
un veitt sú þjónusta sem var talin góð og
gild og í samræmi við það sem best gerðist
erlendis. Þó einhverjir mannanna mæli-
kvarðar hafi gefið til kynna að á Kópa-
vogshæli væri rekin fullnægjandi þjónusta
fyrir þá sem þar dvöldu þá samræmdust
þeir ekki mælikvörðum kvennanna sem
voru frumkvöðlar þroskaþjálfastéttarinn-
ar. Þær sáu strax ósamræmið á lífsgæðum
fólksins sem bjó á þessari altæku stofnun
og þorra almennings og þær hófu barátt-
una fyrir bættum kjörum skjólstæðinga
sinna. Þessi afstaða, þ.e. að berjast fyrir
bættum kjörum fólks með fötlun og
standa vörð um mannréttindi þeirra hefur
alla tíð verið hornsteinn í starfi þroska-
þjálfa. Þetta hlutverk er skilgreint bæði í
reglugerðinni um störf, starfsvettvang og
starfshætti þroskaþjálfa sem og í siðaregl-
um félagsins sbr. fyrstu grein þeirra:
„Þroskaþjálfi beitir fagþekkingu sinni í
því skyni að bæta lífsskilyrði og lífsgæði
skjólstæðinga sinna. Virðing og umhyggja
fyrir skjólstæðingum og aðstandendum
þeirra skal vera grunnur í starfi þroska-
þjálfa".
I samfélagi þar sem jafn ör þróun á sér
stað og raun ber vitni hér á landi undan-
farna áratugi er eðlilegt að flest taki mikl-
um breydngum. Þetta á sannarlega við um
starfsvettvang þroskaþjálfa, sem á skömm-
um tíma hefur færst frá þeim aðstæðum
sem einkenndu fyrstu skref stéttarinnar á
Kópavogshælinu og öðrum altækum
stofnunum eins og Sólheimum, Skálatúni,
Sólborg ogTjaldanesi til dagsins í dag þar
sem starfsvettvangurinn er samfélagið allt
eða alls staðar þar sem fatlað fólk sækir
þjónustu. Samferð þroskaþjálfa og fólks
með fötlun og þá sérstaklega þeirra sem
skilgreinast með þroskahömlun er samof-
in. Barátta þroskaþjálfa fyrir bættum kjör-
um og mannréttindum skjólstæðinga
sinna hefur haft áhrif og vegur þungt í
þeirri þróun sem orðið hefur á þjónustu
við fólk með fötlun undanfarin ár. Þjón-
usta sem áður einkenndist af sértækum úr-
ræðum aðskilnaðar og mismununar er í
dag mun meira byggð á jafnræðisgrund-
velli þar sem fólki er veitt nauðsynleg
þjónusta sem byggist á þörfum viðkom-
andi hverju sinni óháð getu og færni.
Barátta þroskaþjálfa fyrir mannrétt-
indum og bættum lífsskilyrðum skjólstæð-
inga sinna hefur verið háð samfara baráttu
þeirra fyrir kjaralegri og faglegri viður-
kenningu á störfum sínum. Stofnun sjálf-
stæðs stéttarfélags var án efa einn mikil-
vægasti þátturinn í eflingu stéttarinnar
bæði hvað varðar bætt launa- og starfskjör
og birtist ekki síður í sterkari fagvitund og
aukinni fagmennsku. Við stofnun stéttar-
félags varð til eitt félag fyrir alla þroska-
þjálfa, óháð starfsvettvangi, hvort sem um
er að ræða störf hjá ríki, sveitarfélögum,
sjálfseignarstofnunum eða á almennum
vinnumarkaði. Þegar nám þroskaþjálfa fór
á háskólastig var stigið annað mikilvægt
skref í þróun stéttarinnar sem var að ganga
til liðs við Bandalag háskólamanna. Þar
með stilltu þroskaþjálfar sér upp við hlið
annarra háskólamenntaðra stétta. Einn
mikilvægur þáttur fyrstu kjarasamninga
félagsins sem háskólamenntuð stétt var til-
koma vísindasjóðs. Með honum gefast
þroskaþjálfum aukin tældfæri til að sinna