Goðasteinn - 01.09.1995, Page 112

Goðasteinn 1995
Sandfjara af hinum toganum er t.d. á
milli Reynisfjalls í Mýrdal og Dyrhóla-
eyjar og á bak við hana er sjávarfalla-
lón, Dyrhólaós. Ekki berst fram í þetta
lón eða fram á fjöruna neitt laust efni
að ráði með rennandi vötnum. Efnið
sem ströndin er byggð úr og það sem
hún fær til viðhalds er því komið þang-
að meðfram ströndinni, að austan eða
vestan borið af strandstraumum. Set
það sem þannig berst meðfram fjörum
er aðallega flutt af öldum sem berast
skáhallt að ströndu. Öldurnar flytja þá
kornin skáhallt upp eftir fjörunni þegar
þær ber að landi. En þegar þær hníga út
aftur rennur sjórinn beint niður eftir
fjörunni undan þyngdarkrafti jarðar og
þannig flytjast kornin eftir ströndinni
með því að berast til skiptis skáhallt
upp hana og beint niður eftir henni.
Öldur sem berast upp á ströndina sam-
síða strandlínunni flytja ekki efni að
neinu ráði.
Strandstraumar: Sjávargangur af
þessum toga skapar einnig hægan
straum sjávar meðfram ströndinni
undan vindi og öldum. Slíkur straumur
getur flutt með sér efni, en einungis
fínkornótt. Svipað er að segja um
áhrifin af öldum sem berast upp að
ströndu samsíða strandlínunni. Þá hefur
sjórinn tilhneigingu til þess að hlaðast
upp á ströndina (áhlaðandi) og nær
ekki að berast út aftur jafnharðan og
halda jafnvægi í sjávarstöðunni. Sjór
stendur því örlítið hærra við ströndina
en utar og til þess að nálgast jafnvægi
þá hefur hann tilhneigingu til þess að
renna samsíða ströndinni til annarrar
eða beggja handa eftir aðstæðum. Slík-
ur hægur strandstraumur getur einnig
borið með sér fínkorna efni, en ræður
ekki við steina eða stærra grjót.
Rif: Þar sem strandstraumar og
öldur bera set í yfirgnæfandi mæli í
eina átt getur það átt sér stað að rif
byggist upp sem girða af víkur og voga
og jafnvel heilu firðina. Slík rif eru
víða fyrir ströndum hér á landi og má
segja að þau einkenni strönd Suðaust-
urlands, frá Öræfum til Berufjarðar. Rif
þessi hafa gjaman ósa út til hafsins þar
sem oftast rennur í þau vatn af landinu
fyrir ofan. Þessir ósar eru af ýmsum
gerðum og hafa breytilega náttúm. Um
þá verður ekki fjallað hér en af slíkum
fyrirbærum er mikil saga og hérlendis
hafa þeir gegnt merkilegu hlutverki í
samgöngum og sjávarútvegi. Þróun-
arsaga lóna þeirra sem myndast á bak
við rifin er mjög breytileg eftir aðstæð-
um en almennt eðli þeirra er að fyllast
smátt og smátt og verða að flæði-
engjum og loks að grónu þurrlendi.
Þannig eru Dyrhólaós og sömuleiðis
Holtsós orðnir afar grunnir og við það
að fyllast og lokast og þannig er hinn
forni Kerlingarfjörður við Hjörleifs-
höfða horfinn. Hér grípa menn þó
gjarnan inn í þróun náttúrunnar og
halda ósum opnum þar sem náttúran
vill loka þeim tímabundið eða til fram-
búðar. Þannig er t.d. Dyrhólaósi haldið
opnum, en honum er orðið eiginlegt að
lokast og ryðjast svo fram af og til
þegar hann er orðinn yfirfullur af vatni.
-110-