Kveikt á perunni - 15.01.2004, Blaðsíða 4

Kveikt á perunni - 15.01.2004, Blaðsíða 4
4 Kveikt á perunni Rafmagnið skapaði þjóðarauð - segir Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra Valgerður Sverrisdóttir, ráðherra orkumála, man vel eftir því þegar rafmagnið var leitt heim til hennar á Lómatjörn í Grýtubakkahreppi. Hún segir það hafa verið mikinn viðburð „og mennirnir, sem sáu um verkið þóttu miklir kraftaverkamenn og hetjur sem mikil virðing var borin fyrir. Ég man enn vel eftir þessum mönnum, þeir hétu Steini og Bjarki. Það segir líka sitt um stöðu þessara manna að við systurnar nefndum dúkkurnar okkar eftir þeim og lék- um okkur með Steina og Bjarka löngu eftir að þeir höfðu lokið verkinu." Fyrir á Lómatjöm var ljósavél sem sá meðal annars um rafmagn fyrir mjaltavélina á bænum „en mesti mun- urinn var að fá rafmagn til eldunar. Heima var stór og stæðileg kolaelda- vél, AGA-vélin, sem kapp var lagt á að aldrei dræpist í. Ef það gerðist tók yf- irleitt langan tíma að koma henni í gang og á meðan var ekkert eldað. Annars var þessi eldavél mjög mögn- uð. I henni var tankur fyrir vatn og með því að skrúfa frá krana fengum við heitt vatn. I vélinni vom líka tveir ofnar sem ávallt vom volgir en það gat komið sér vel, sérstaklega í sauðburð- inum en þá var ofninn oft notaður fyr- ir lítil og léleg lömb sem þar fengu í sig yl og lifðu oft fyrir vikið.“ Virkjanir bæta þjóðarhag Valgerður segir að þrátt fyrir fögur fyr- irheit hafi rafVæðing landsins gengið frekar illa, enda aðstæður viða erfiðar ,AHar ríkisstjómir, sem sátu um og eftir miðja síðustu öld, höfðu rafvæð- inguna sem sitt helsta markmið og því undarlegt hvað rafvæðingin gekk hægt fyrir sig. Það má segja að rafvæðing- unni hafi í raun og vem ekki lokið fyrr en Þjórsá var virkjuð við Búrfell en í þá virkjun var ráðist aðallega með stóriðju í huga.“ En höfum við nýtt auðlinda okkar á réttan hátt? „Já, ég er sannfærð um það. Virkjanimar urðu til þess að auka útflutningstekjur okkar vemlega og bæta þjóðarhag með því að draga úr innflutningi eldsneytis. Þær em ein forsenda þess að á Islandi býr rík þjóð. Markviss uppbygging hitaveitna á síð- ustu þremur áratugum hefur sem dæmi skilað mörgum miljörðum árlega til þjóðarinnar í lægri orkukostnaði“.“ Gagnrýnisraddir hafa haldið því fram að við gætum nýtt orkuna enn betur með því að fullvinna hér afurðir stóriðjanna. Úr- vinnsla áisins fer til að mynda öll fram er- lendis. „Það er alveg rétt að álið er að stór- um hluta flutt óunnið út og þar gætum við eflaust gert betur. Það yrði mikil viðbót ef við gætum unnið meira úr ál- inu hérlendis. En málið er flóknara en svo að hér nægi að reisa verksmiðjur til að vinna meira úr álinu. Innan- landsmarkaðurinn er til að mynda mjög lítill og það mundi aldrei borga sig að vinna álið nema fyrir erlendan markað og þá er í flestum tilvikum hagkvæmast að flytja álið út í því formi sem nú er gert og hafa úrvinnsl- una sem næst stærstu markaðssvæð- unum. En með þessu er ég ekki að úti- loka úrvinnsluiðnað hérlendis í fram- tíðinni því það mundi sannarlega vera mikil og góð viðbót við það sem við erum þegar að gera.“ Fjöldinn styður stórframkvæmdir Náttúruverndarsinnar hafa haft sig mikið i frammi vegna virkjanaáforma á Kára- hnjúkasvæðinu og ekki síður við fyrri áformin sem gerðu ráð fyrir uppistöðu- lóni á Eyjabakkasvæðinu. Eru virkjanir og umhverfismál ósættanlegar andstæður? „Aldeilis ekki. Þessi umræða er búin að vera mikil og oft hart tekist á. Eg er hins vegar þeirrar skoðunar að um- ræða um náttúrvemd og virkjanir sé bæði holl og góð. Eg trúi þvi líka að þessi sjónarmið, sem kannski virðast andstæð, nálgist þannig að meiri sátt verði um framkvæmdir í framtíðinni enda verður farið eftir leikreglum sem allir aðilar geti sætt sig við. I sambandi við Kárahnjúka verður að hafa í huga að þótt ekki hafi allir verið sammála um þá framkvæmd var í einu og öllu farið eftir lögum. Þessi virkjun og væntanlegt álver í Reyðar- firði eru nauðsynleg og eðlileg upp- bygging atvinnulífs á Islandi. Það sýn- ir sig líka að meirihluti landsmanna er fylgjandi þessum framkvæmdum. Kannarnir segja að 67% landsmanna séu fylgjandi framkvæmdunum fyrir austan og könnun, sem ráðuneytið lét gera á viðhorfi fólks til stóriðju á Norð- urlandi, sýndi að 60% svarenda vildu stóriðju á svæðinu. Þessar niðurstöður eru afgerandi og undirstrika að það skiptir miklu máli að láta mótlætið ekki hafa áhrif á sig og láta ekki deig- an síga þótt á móti blási. Það er þekkt víða erlendis að virkj- anir og uppistöðulón séu innan þjóð- garða og ég sé ekkert sem mælir gegn því að svo geti orðið hér enda um eðli- lega nýtingu náttúruauðlinda að ræða. Framkvæmdir geta einnig gert um- hverfið spennandi eins og raunin hefur verið við Bláa lónið og Nesjavelli. Nú eru einnig uppi hugmyndir um upp- byggingu heilsumiðstöðvar og baðhúsa í Mývatnssveit í tengslum við virkjan- ir í Bjamarflagi." Virkjanirnar hafa opnað hálendið „Við verðum líka að hafa það í huga að hálendið er eign okkar allra og það á að vera aðgengilegt til að sem flestir geti notið þess. Framkvæmdimar, sem nú standa yfir á hálendinu fyrir aust- an, opna leið að landsvæði sem þorri landsmanna hefúr ekki haft mögu- leika á að heimsækja. Ferðafólk er þegar í auknum mæli farið að nýta sér þær vegabætur sem gerðar hafa verið vegna framkvæmdanna. Þegar þeim lýkur verður þama ein hæsta jarð- vegsstífla í Evrópu í frábæm umhverfi og ég yrði illa svikin ef hún á ekki eft- ir að draga að sér fjölda ferðamanna enda svæðið gríðarlega áhugavert fyr- ir ferðamenn. I gegnum tíðina hafa framkvæmdir tengdar virkjunum aukið feðamögu- leika Islendinga og gefið fjöida fólks tækifæri til að ferðast um hálendið okkar. Það má nefna virkjanimar í Þjórsá sem hafa opnað leið upp á sunn- anverðan Sprengisand og Blönduvirkj- un en vegna hennar er nú uppbyggður og góður vegur að norðan að Hvera- völlum um gróið svæði því í kjölfar virkjunarframkvæmda var ráðist í gríðarlega landgræðslu á svæðinu.“ Útflutningur á orku Nú hefur oft verið talað um útflutning á raforku gegnum sæstreng. Er það raun- hæfur möguleiki? „I þessu sambandi verður að hafa í huga að virkjanir vegna stóriðju frarn- leiða í raun og vem rafmagn til út- flutnings. Sæstrengur til rafmagns- flutnings til Evrópu hefur verið til skoðunar síðustu 15 árin eða svo. Til þessa hefur sæstrengur ekki þótt hag- kvæmur og fyrir honum hefur ekki verið pólitískur vilji. En þetta mál, eins og önnur, verður skoðað áfram enda víða erlendis kominn skattur á raforkufyrirtæki sem framleiða raf- magn með brennsluefni enda em þau mengandi. Tenging með sæstreng get- ur líka haft þau áhrif að við þyrftum minni uppistöðulón enda möguleiki að kaupa rafmagn gegnum sæstrenginn þegar vatnsbúskapurinn er í lág- marki.“ Er framtíðin fóigin í vetninu? Mikil umræða hefur verið um vetnisfram- leiðslu síðustu misserin og Island þykir heppilegt land til vetnistiirauna og landið hefur verið nefnt fyrsta vetnissamfélagið. Er raunhæft að unnt sé að vetnisvæða landið i náinni framtíð? „Um þetta hefur mikið verið fjallað og horft til Islands hvað vetnið varðar enda hafa Islendingar framleitt vetni til áburðarframleiðslu með góðum ár- angri síðustu 15 árin. Við höfum tekið þátt í tilraunaverkefni varðandi vetni og fyrsta vetnisstöðin, sem selur vetni til bíla, er risin hér á landi og sér ti- raunavögnum SVR fyrir eldsneyti. Hinsvegar er talið að tveir til þrír áratugir muni líða uns tækni verður komin á það stig að vetnisbifreiðar fyr- ir almenna notkun verði samkeppnis- færar í verði við hefðbundnar bifreiðar. Við höfúm því tíma fyrir okkur að und- irbúa þá breytingu er verður með breyttu eldsneyti og gerast mun smátt og smátt. Til að framleiðamleiða vetni til að fullnægja bíla- og fiskiskipaflota okkar þurfúm við virkjun á borð við þá sem verið er að reisa upp við Kárahnjúka. Um 60% orkunnar sem þar yrði fram- leidd færi í vetnisframleiðslu fyrir fiskiskipaflotann og afgangurinn mundi duga til fyrir bílaflota lands- manna. Þessar nýju virkjanir myndu verða reistar smátt og smátt eftir því sem þörfin fyrir eldsneyti ykist og gæti tek- ið einn til tvo áratugi. Markmiðið, sem ríkisstjómin setti sér fyrir 5 árum varðandi vetnissamfé- lagið á Islandi, var með þeim fyrirvara að vetnisvæðingin yrði bæði efnahags- lega hagkvæm og tæknilega möguleg. Við vonum að það markmið náist, enda gengur íslenska verkefnið vel.

x

Kveikt á perunni

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Kveikt á perunni
https://timarit.is/publication/1992

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.