Kveikt á perunni - 15.01.2004, Blaðsíða 13
Kveikt á perunni
vera 1 til 1,5 metra frá línunni til þess að vera
öruggur; leiðnin getur verið slík að jafnvel raki í
loftinu getur verið lífshættulegur. A Búrfellslínu
þurfti maður að vera 2,5 til 3 metra frá línunni
enda meiri spenna á henni,“ segir Jón.
Kom standandi niður
Jón segir að ekki hafi orðið alvarleg slys við
lagningu þessara lína en hann var þó hætt kom-
inn eitt sinn þegar hann féll niður úr um 20
metra háum tumi á Sogslínu 2.
„Vírinn hafði farið úr skorðum og ég þurfti að
fara upp til að laga hann - hafði oft gert það en
það þorði því enginn annar! Eg hafði ekki fyrr
tekið mér stöðu á skálakeðjunni en ég varð
óþyrmilega var við að þar hafði splitti ekki ver-
ið rekið nægilega vel inn þannig að skálakeðjan
með tólf skálum húrraði hreinlega niður. Þetta
voru yfir 200 kíló sem hefðu lent ofan á mér en
ég losaði mig við þau í loftinu - og kom stand-
andi niður. Eg kom niður í þýfi og slapp við bein-
brot en sneri mig illa á ökkla og hef eiginlega
aldrei náð mér til fulls. Það vildi mér til happs
að ég var ekki búinn að festa öryggisbeltið við
skálakeðjuna. Heföi ég verið búinn að því hefði
__________________________________________13
ég orðið undir skálunum og steindrepist. Það er
mesta furða hvað ég slapp vel.“
Kom sér vel í hringnum
Jón gat sér gott orð fyrir fimi sína í háloftimum
og var fenginn til að sinna ýmsum verkefnum
sem fáir vildu sinna, t.d. uppsetningu loftneta
við óvenjulega háskalegar aðstæður og viðhaldi
á fjarskiptamöstrum á Vatnsenda. Hann var
hins vegar í tæri við háspennulínurnar alla sína
starfsævi enda eftirlitsmaður með þeim í þrjá
áratugi.
Hann segir sannarlega ánægjulegt að hafa átt
þátt í uppbyggingu raforkukerfisins og þótt
hann minnist þess ekki að hafa fengið sérstaka
„línuívilnun" fyrir störf sín er hann sáttur við
sitt.
„Þetta var mjög góð vinna fyrir hrausta
stráka. Það var mjög góð þjálfun í þessu, að vera
sífellt klifrandi upp í þessa 20 metra háu tuma.
Þetta gerði maður alveg eins og ekkert væri. Það
kom sér vel f hnefaleikunum. Ég þurfti ekkert
að mæta á æfingar frekar en ég vildi; ég var
alltaf í þjálfun!"
SAMAN NÁUM VIÐ ÁRANGRI
Háspenna og lífshætta daglegt brauð
hjá Jóni Norðfjörð línumanni:
Með strauminn í lúkunum
Líklega hefur enginn verið í jafnmikilli snert-
ingu við rafkerfi landsmanna í orðsins fyllstu
merkingu og Jón Norðfjörð línumaður. Ohætt er
að kalla þennan kappa - og þrefalda Islands-
meistara í hnefaleikum - goðsögn í lifanda lífi á
meðal þeirra sem eitthvað þekkja til uppbygg-
ingar raforkukerfisins. Fáir ef nokkrir stóðust
honum snúning þegar kom að því að eiga við há-
spennulínur í háloftunum og kom þar hvort
tveggja til, einstæð menntun í meðferð og um-
gengni við háspennulínur og óvenjulegt þor og
áræði.
Fékk oft stuð
„Eg b}Tjaði hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur
1942, þá aðeins unglingur, en lærði þar síðar há-
spennulínulagnir og er lærður rafvirkjameistari
frá Iðnskólanum,“ segir Jón sem nú er 75 ára og
man því tímana tvenna.
Hjá Rafmagnsveitunni lagði Jón línumar um
bæinn þveran og endilangan. Stauralínur, vel að
merkja, því að jarðkapall var þá næstum hvergi
kominn til sögunnar nema í miðbænum. I þá
daga gerði Jón mikið af því að „“vinna á straum"
eins og línumenn kalla það þegar eiga þarf við
raflínur án þess að straumurinn sé tekinn af
þeim.
„Maður var alltaf með strauminn í lúkunum,
220 voltin eða 380 voltin þegar þau komu, enda
var ekki hægt að taka rafmagnið af heilu íbúða-
hverfi þótt það yrði smábilun einhvers staðar!
Þá passaði maður sig að vera í góðum gúmmí-
stígvélum og með þurra vettlinga. Aðalatriðið
var að ná hvergi jarðsambandi. Þá gat maður
unnið með 380 voltin í gegnum sig eins og ekk-
ert væri. Það hafði engin áhrif á mig líkamlega
þótt ég ynni á straumnum alla daga. Verst var
að vinna í rigningu, hún var hættulegust, en
stundum varð ekki hjá því komist. Eg fékk oft
stuð og hékk þá bara í beltinu. Það var ansi mik-
ið fjör í þessu á þessum árum, það vantaði ekki.“
Háspenna lífshætta
Þótt flestir þættust fullsæmdir af því að hand-
leika 380 volt virðist það næstum því hversdags-
legt í samanburði við háspennulínumar sem
Jón vann við að leggja frá Sogi og Búrfelli.
„Eg held að ég sé eini íslendingurinn sem hef-
ur lært að vinna á háspennulínu undir spennu,
lærði það úti í Bandaríkjunum í hálft annað ár
hjá fyrirtæki sem hafði aðstoðað við að leggja
Búrfellslínu 1. Þeir buðu mér svo út til sín
seinna og þá var ég hjá þeim í tæpt ár. Þama
vann ég við 420 kílóvolta línur í 30-40 metra
hæð.“
Jón fékk tækifæri til að beita kunnáttu sinni
þegar Sogslína 2 var lögð árið 1953 en hún var
fyrsta raflínan hér á landi sem lögð var eftir
stálturnum.
Vart þarf að taka fram að það er ekki á alla
færi að eiga við háspennulínur á straumi. „Það
er gert með sérstökum, einöngruðum stöngum
sem hægt er að festa hvers kyns verkfæri við.
Sogslínan er 132 kílóvolt, þ.e.a.s. 132 þúsund
volt. Slík spenna myndi steikja mann um leið ef
maður næði einhverri jörð; það má því ekkert út
af bregða og í rauninni var maður í lífshættu
hvern einasta dag. Á Sogslínu þurfti maður að
Skeifunni 8/108 Reykjavík • Sími 545 1000
www.ax.is • ax@ax.is
Orkuveita
Húsavíkur
Erum í fararbroddi í heiminum
í þróun á búnaöi til framleiðsiu
á rafmagni úr lághitavatni