Kveikt á perunni - 15.01.2004, Blaðsíða 15

Kveikt á perunni - 15.01.2004, Blaðsíða 15
Kveikt á perunni 15 minnka um allt að f]órðung á sumrin og jafnvel meira á vet- uma, með tilheyrandi áhrif- um á Dettifoss og þjóðgarðinn í Jökulsárgljúfrum. Til viðbót- ar við þetta myndi vatnsmagn og framburður aukast mjög í Lagarfljóti sem gæti haft skaðleg áhrif á náttúmfar á Fljótsdalshéraði. Hins vegar yrði virkjun Jökulsár á Fjöll- um líklega mjög arðsöm fram- kvæmd. Það er í öllu falli ljóst að framkvæmdin yrði mjög umdeild líkt og gildir um fleiri virkjanir á þessu svæði,“ segir Sveinbjöm. Nýtist stjórnvöldum við stefnumótun I skýrslunni kemur fram að líta megi á niðurstöður 1. áfanga rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarð- varma sem gmnn fyrir mat á frumáætlunum virkjana, bæði hagkvæmni þeirra og helstu umhverfisáhrifum. Stjórnvöld muni geta nýtt niðurstöðumar sem grundvöll að stefnumörkun í orku- og náttúruverndarmálum til flokknum vora virkjanir sem stjómvöld vom reiðubúin að fallast á án teljandi athugasemda. I öðmm flokki vom virkjanir sem álitið var að hefðu svo mikil umhverfisáhrif að a.m.k. væri rétt að bíða með þær þar til búið væri að ljúka við að framkvæma allar hugmyndir í fyrsta flokki. Loks vom í þriðja flokkinn settar virkjanir sem ólíklegt er að stjómvöld myndu fallast á að yrðu reistar og em á svæðum sem jafnvel er talið lík- legt að verði friðuð. Þetta er ein hugsanleg leið til að nýta niðurstöður þeirra vinnu sem við höf- um innt af hendi. Mér finnst líklegt að þrýsting- ur muni á næstunni aukast á hérlend stjórnvöld um að þau móti bindandi áætlun um framtíðina í þessum málum. I þessu sambandi er þó nauðsynlegt að hafa hugfast að orkufyrirtækin miða framkvæmdir við það hver eftirspurnin er á hverjum tíma. Það má ekki gleymast að það er markaðurinn fyrir orkuna sem ræður því hvort er virkjað eða ekki. Ef stór orkukaupandi hefur áhuga á að setja upp starfsemi hér á landi getur valið staðið milli þess að byggja eina stóra virkjun eða margar litlar til að mæta þörfinni. Enda þótt umhverfisáhrif af byggingu stórvirkjunar kunni að vera umtals- verð geta umhverfisáhrif af byggingu margra minni virkjana verið jafnvel enn meiri. Þetta verða menn að hafa í huga,“ segir Sveinbjörn. Mikið verk óunnið I 2. áfanga rammaáætlunarinnar er áætlað að taka fyrir ýmsar nýjar virkjunarhugmyndir sem Innlegg í umræðu um framtíðarnýtingu orkulindanna Ríkisstjórnin samþykkti árið 1997 framkvæmdaáætlun um sjálfbæra þró- un í íslensku samfélagi. í tengslum við þessi áform var ákveðið að gerð skyldi „rammaáætlun til langs tíma um nýtingu vatnsafls og jarðvarma.“ Nýlega kom út skýrsla um 1. áfanga rammaáætlunarinnar og segir Sveinbjörn Björnsson, formaður verkefnisstjórnar, að hún geti m.a. nýst stjórnvöldum við mótun framtíðarstefnu um nýtingu orkulindanna. r Igreinargerð iðnaðarráðherra frá árinu 1999 kemur fram að markmið rammaáætlunarinn- ar sé að „leggja mat á og flokka virkjunarkosti til raforkuframleiðslu, jafnt vatnsafls og háhita, með tilliti til orkugetu, hagkvæmni og annars þjóðhagslegs gildis, samhliða því að skilgreina, meta og flokka áhrif þeirra á náttúrufar, nátt- úm- og menningarminjar svo og á hagsmuni allra þeirra sem nýta þessi sömu gæði.“ Verkefh- isstjóm undir forystu Sveinbjöms Bjömssonar, fyrrverandi háskólarektors, skilaði í lok nóvem- ber á síðasta ári skýrslu um 1. áfanga áætlunar- innar. I þessum áfanga vom teknir fyrir 35 virkj- unarkostir, einkum í jökulám með miðlunarlón á hálendinu og jarðvarmavirkjanir nærri byggð. „Viðbrögð við skýrslunni hafa verið mjög góð og teljum við að þar skipti miklu máli að verk- efnið var mjög vel kjmnt meðan á því stóð,“ seg- ir Sveinbjörn. „Verkefnisstjórnin lagði áherslu á það að fólk gæti fylgst með hvemig málin vom að þróast og séð niðurstöðumar fæðast ef svo má að orði komast. Þær vora því ekki eins mikið ný- næmi og ella hefði verið. Upplýsingar um verk- efnið vom birtar reglulega á heimasíðu Land- vemdar og við teljum að Landvemd hafi gegnt sínu kynningarhlutverki mjög vel.“ Matsaðferðir ákveðnar fyrirfram Sveinbjöm segir að mikill tími hafi í upphafi far- ið í að móta þá aðferðafræði sem mat á virkjun- arkostum byggðist á. „Við lögðum áherslu á það að velja fyrirfram þær viðmiðanir sem yrðu not- aðar í matsferlinu. Leikreglumar áttu að liggja fyrir áður en farið yrði af stað í vinnuna. Þetta gerðum við til að tryggja að allt jtöí mælt á sömu stiku og til að koma í veg fyrir að persónuleg sjónarmið hefðu áhrif á útkomuna í einhveijum tilvikum. Segja má að vinna okkar fyrstu tvö árin hafi farið í þetta.“ Verkefnið fólst í því að meta virkjunarkostina 35 með tilliti til áhrifa hugsanlegra virkjana á umhverfi, efnahagslíf og samfélag í víðu sam- hengi. „Verkefnisstjóminni til halds og trausts skipuðum við fjóra svokallaða faghópa sem var falið að fara yfir virkjunarkostina, hver frá sín- um sjónarhóli. Þrír þeirra fjölluðu um áhrif hugsanlegra virkjana á umhverfi, náttúmfar, minjar, útivist, hlunnindi, efnahagslíf, atvinnulíf og byggðaþróun. Sá fjórði fékk það hlutverk að meta orkugetu mismunandi virkjunarkosta og stofn- og rekstrarkostnað þeirra. Að auki leitaði verkefnisstjómin eftir samráði við ýmsa hags- munahópa og var Landvemd falið að hafa um- sjón með því.“ Virfcjunarkostir flokkaðir Faghóparnir gáfu virkjunarkostunum mismun- andi einkunnir og á gmndvelli þeirrar einkunna- gjafar vom reiknaðar út þrenns konar vísitölur; fyrir umhverfisáhrif, heildarhagnað og arðsemi. Vísitala umhverfisáhrifa er mjög víðtækur mæli- kvarði og metur áhrif virkjunarkosts á gróðurfar, landslag, minjar, útivist, hlunnindi o.fl. Til ein- fóldunar var ákveðið að flokka niðurstöður vísi- töluútreikninga í fimm flokka og voru flokkamir auðkenndir með bókstöfunum a - e. Þannig fer t.d. virkjunarkostur, sem telst hafa lítil áhrif á umhverfið, í a-flokk umhverfisáhrifa en virkjun- arkostur, sem telst hafa mikil áhrif á umhverfið, í e-flokk umhverfisáhrifa o.s.fv. „Með þessu móti var unnt að bera saman virkjunarkostina á einfaldan og aðgengilegan hátt. Utkoman var sú að í umhverfisflokk a lentu 19 virkjunarkostir af þessum 35, sem við höfðum til skoðunar, og 9 í umhverfisflokk b. Við teljum að virkjanir, sem falla í umhverfisflokka a og b, hafi í raun svo lítil áhrif á umhverfið að ekki þurfi að grípa til viðamikilla mótvægisað- gerða, sem svo eru nefndar, í tengslum við þær. Hins vegar er í skýrslunni varað við því að ef byggja eigi í virkjanir í umhverfisflokkum c - e þurfi að gerá ráðstafanir til að draga úr skaðleg- um áhrifum," segir Sveinbjöm. Búið að virkja 19% af orkugetu vatnsafls Sveinbjöm segir að eins og staðan sé nú sé búið að virkja um 19% af heildarorkugetu vatnsafls í landinu, þ.e. af þeirri vatnsorku sem talið er bæði tæknilega mögulegt og hagkvæmt að virkja. „Þær vatnsaflsvirkjanir, sem heimilaðar voru á síðasta ári, munu tvöfalda þetta hlutfall og vegur Kárahnjúkavirkjun þar vitanlega þyngst. Ef allar þær vatnsaflsvirkjanir, sem búið er að heimila nú, verða byggðar mun nýtingin fara upp í um 35% orkugetunnar. Hins vegar er hlutfallið mun lægra fyrir jarðhitann. Eins og staðan er núna er aðeins búið að nýta um 5% af heildarorkugetu jarðhita en það hlutfall mun fara upp í 7% ef farið verður í að byggja þær jarð- hitavirkjanir sem búið er að heimila. Ef þær virkjanir, sem verkefnisstjómin flokkaði í um- hverfisflokka a, b og c, verða byggðar munu bæt- ast við 12,7% í vatnsaflinu og hvorki meira né minna en 41% í jarðhitanum," segir Sveinbjöm. Jökulsárvirkjun mjög umdeild I fyrsta áfanga rammaáætlunarinnar var fjallað um nokkra virkjunarkosti sem ljóst er að era mjög umdeildir, t.d. virkjun Jökulsár á Fjöllum. „Það er ljóst að Jökulsárvirkjun hefði í för með sér talsvert mikil áhrif á náttúrufar. í fyrsta lagi þyrfti að leggja stórt landsvæði við Amardal xmdir miðlunarlón. I öðm lagi þyrfti að grafa mikil göng til að leiða vatnsrennslið niður að stöðvarhúsum við Jökuldal og Fljótsdal. I þriðja lagi, og það sem e.t.v. skiptir mestu máli, myndi virkjun hafa í för með sér að rennsli í ánni myndi framtíðar. Einnig muni niðurstöðumar gagnast stjórnvöldum við mat á umhverfisáhrifum skipu- lagsáætlana og margs konar skipulagsvinnu rík- is og sveitarfélaga. „Við teljum að hér sé komið fram mikilvægt innlegg í umræðu um framtíðar- nýtingu þeirra náttúmauðlinda sem felast í fall- vötmrni og jarðvarma hér á landi. Ef stjómvöld vilja marka sér eiginlega stefhu um orkuöflun og virkjanir þá er ljóst að skýrslan yrði grandvafl- arplagg. Þetta hafa t.d. stjómvöld í Noregi gert. Þar samþykkti Stórþingið bindandi áætlun þar sem virkjunum var skipt í þijá flokka. I fyrsta lítt hafa verið ræddar hingað til. Flestar era þessar hugmyndir skemmra á veg komnar en þær hugmyndir sem fjallað var um í 1. áfanga. „Það er mikið verk óunnið í sambandi við 2. áfanga og við gerum því ráð fyrir að nokkur ár geti liðið áður en skýrsla um hann fær að líta dagsins ljós. Hins vegar er Ijóst að verklag og ýmislegt annað, sem mótað var í 1. áfanga, mun nýtast áfram og að búið er að leggja traustan grunn að áframhaldandi vinnu,“ segir Svein- bjöm að lokum. Rafhönni- er róðgjafarverkfræðistofa ó rafmagnsviði með starfsfólki sem býr yfir viðtækri þekkingu og reynslu. Starfssviðin eru: Raforkuverkfræði: Alhliða róðgjöf varðandi raforkuver. Iðnaður: Rafbúnaður, iðntölvurstýringar og skjómyndakerfi. Byggingar Rafvæðing, lýsingartækni, hústjórnarkerfi og öryggiskerfi. Ráðgjöf á fjarskipta - og upplýsinga- tæknisviði fyrir bæjarfélög og fyrirtæki. Rafhönnun hefur starfað í 35 ár og komið að flestum stærri framkvæmdum jojóðarinnar. Starfsmenn eru 40, vel búnir tækjum til tæknivinnu. Rafhönnun Ármúla 42, 108 Reykjavík • Sími: 530 8000 • rafhonnun@rafhonnun.is • www.rafhonnun.is

x

Kveikt á perunni

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Kveikt á perunni
https://timarit.is/publication/1992

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.