Kveikt á perunni - 15.01.2004, Blaðsíða 21

Kveikt á perunni - 15.01.2004, Blaðsíða 21
í. Kveikt É perunni 21 Það vantar eldavélar! Töluverðar breytingar urðu á höfum fólks á Sauðárkróki með tilkomu Gönguskarðsárvirkjunar. Rafmagn hafði eingöngu verið til lýsingar og heimilistæki þekktust ekki og því varð að raftækjavæða heimilin frá grunni. Mikið var undir, því vegna hárra lána sem tekin voru vegna virkjunarinnar þurfti að selja sem mest af rafmagni og hega söluna sem fyrst. Forráða- menn virkjunarinnar leituðu logandi ljósi að eldavélum, eins og sést í með- fylgjandi bréfi sent var raftækjaverls- uninni Electric í Reykjavík þann 9. júlí árið 1949: Vegna skeytis yðar dags. 7/7 og út- varpsorðsendinga vegna vöntunar á rafmagnseldavélum, leyfi ég mér að lýsa ástandi hér hvað það snertir. Undanfarin ár höfum við haft hér litla vatnsaflsstöð og motorsamstæðu,^- sem aðeins hefur nægt til ljósa fyrir bæinn. Af þeim ástæðum eru hér eng- in heimilisraftæki til. Nú er að taka til starfa stór rafveita, Gönguskarðs- árvirkjun, og vantar okkur þá algjör- lega eldavélar og önnur raftæki. Við höfum fengið loforð hjá Rafha um 60 eldavélar á þessu ári, en það er algjör- lega ófullnægjandi. Við höfum þegar tekið á móti pöntunum á 120 vélum. Vegna óhagstæðra lána við fram- kvæmdirnar hér, er það lífsspursmál að fá raftækin hið allra fyrsta, til þess að geta staðið undir lánunum. Leyfi ég mér að óska eftir að þér út- vegið okkur 60 rafeldavélar á þessu ári. Virðingarfyllst... avinnmgur Um 6% af öllu fjármagni á íslandi er bundið í raforkuframleiðslu sam- kvæmt þjóðarauðsmati Hagstofunnar, þ.e. í virkjunum og rafveitum, og bók- fært verð fastafjármuna Landsvirkj- unar einnar er um 120 milljarðar króna. Þetta er feiknarleg fjárfesting, sem stendur ein og sér undir um 2,5% af landsframleiðslunni. Efnahagslegur ávinningur af raf- orkuvæðingunni liggur í augum uppi. Ekki þarf að fjölyrða um hvílík áhrif það hefði ef skrúfað yrði fyrir allt raf- magn, enda er vart hægt að hugsa sér viðlíka forsendu nútímasamfélags, þótt olía og fjarskipti komi upp í hug- ann. En vatnsafls- og jarðhitavirkjanir þjóðarinnar eru einnig hagkvæmar fyrir þjóðarbúið samkvæmt hefð- bundnum mælikvörðum, þ.e. án tillits til þess að líf án rafmangs er nær óhugsandi. Og sama gildir um stóriðj- una sem virkjanimar hafa gert mögu- lega. Kolafjallið Keilir Samkvæmt útreikningum frá Orku- stofnun má gera ráð fyrir að flytja þyrfti inn tæp 2,7 milljónir tonna af kolum árlega væru þau aðalorkugjaf- inn til raforkuframleiðslu hér, líkt og raunin er í Danmörku (þótt Danir nýti raunar einnig vindorku til að fram- leiða sem svarar um helmingi af allri raforkuvinnslu Islendinga!) Miðað við nýlegt verð myndi þetta kolamagn kosta tæpa 6 milljarða króna á ári eða sem nemur öllum kostnaði við rekstur Háskóla Islands, svo að dæmi sé tekið. Það er líka til marks um magnið að á 12 áram myndu Islendingar brenna kolafjalli á stærð við Keili, en miðað við núverandi notkim brenna Danir slíku fjalli á 5 árum til viðbótar við aðra orkugjafa. Ljóst er að kostnaður við þetta yrði meiri en núverandi afborganir og vext- ir af lánum Landsvirkjunar. Lausir við umhverfisgjöid Friðrik Már Baldursson, prófessor í hagfræði við Háskóla Islands, segir ekki hægt að fullyrða að þótt vatns- afls- og jarðhitavirkjanir séu vafalaust hagkvæmar fjárfestingar séu þær tví- mælalaust ódýrasta leiðin til raforku- framleiðslu. Gastúrbínur séu til dæm- is mjög skilvirkar og gasið ódýr orku- gjafi. „En okkar framleiðsla er vist- vænni,“ segir Friðrik Már. „Við losum minna af koltvísýringi og það hefur sí- fellt meira vægi á alþjóðavettvangi. Hvort sem slík losun fær sýnilegt verð í alþjóðlegum viðskiptum með losunar- heimildir eða falið verð með einhvers konar boðum og bönnum sem hafa kostnað í för með sér þá mun þessi sér- staða skila sér til okkar sem fjárhags- legur ávinningur. Það mætti alveg reikna út hvað kolin, sem þyrfti að brenna til að sinna raforkuþörf okkar, myndu losa mikinn koltvísýring og margfalda það með verðinu sem hefur verið rætt um að setja á losunarheim- ildir og fá þannig hugmynd um ávinn- ing okkar af vistvænni orkufram- leiðslu." Áhrif stóriðju Þótt tekist hafi verið á um hvort stór- framkvæmdimar við Kárahnjúka og álver í Reyðarfirði reynist heillaspor til lengri tíma litið fer ekki á milli mála að með slíkum framkvæmdum aukast umsvif í efnahagslífinu, störf- um fjölgar 0g hagvöxtur eykst. Friðrik Már bendir á að fyrri draumar um stórkostlegan ávinning af stóriðjuframkvæmdum hafi ekki allir ræst. „Menn bundu miklar vonir við að stóriðjan yrði driffjöður í iðnaðarupp- byggingu en þær hafa að mestu leyti brugðist, til dæmis varðandi úr- vinnsluiðnað tengdan áli, þótt hugsan- lega geti skapast betri skilyrði til slíks iðnaðar með aukinni álframleiðslu hér á landi. Mér finnst hins vegar að það eigi ekki að dæma stóriðjuna á þessum mælikvarða heldur einfaldlega spyija hvort hún styrki íslenskt efnahagslíf - og ég held að það sé engin spuming um að hún gerir það,“ segir Friðrik. „Fyrirtæki á borð við Alcan (Isal) er vel rekið og þótt það sé í erlendri eigu og skili arðinum út verður hér eftir kaup starfsfólksins, sem er hátt miðað við svipuð störf annars staðar, og einnig tekjur þeirra fjölmörgu fyrirtækja sem þjónusta álverið. í öðru lagi hefur stóriðjan aukið fjöl- breytni í útflutningi. Við erum seld undir sífelldar sveiflur í sjávarútveg- inum og stóriðjan hefur komið sem mótvægi gegn því. Þetta eru aðalatrið- in að mínu mati, ekki það að háleitar vonir fyrri tíma hafa ekki allar ræst.“ Kveðja frá Hafnarfirði - Brautryðjendum í rafvæðingu íslenskra byggða Stóriðja og vistvæn raforka: Efnahagslegur

x

Kveikt á perunni

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Kveikt á perunni
https://timarit.is/publication/1992

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.