Skógræktarritið - 15.10.2020, Qupperneq 9

SKÓGRÆKTARRITIÐ 2020 9
saman um nær 18% á árunum 1915 til
1918. Verslun og siglingar voru takmark-
aðar, óðaverðbólga og skortur á mörgum
innfluttum matvörum og vörum sem voru
nauðsynlegar fyrir sjávarútveg. Þessu fylgdi
haglægð á Íslandi sem varði í mörg ár og
kann að skýra ládeyðuna í starfi félagsins
og skógræktartilraunum almennt.
Eftir sem áður virðist talsverður áhugi
hafa verið fyrir einhvers konar útivistar-
svæði eða friðlandi nærri höfuðstaðnum.
Í blöðum var kvartað yfir hirðuleysinu við
Rauðavatn. Og þegar leið á þriðja áratuginn
gerði Morgunblaðið tilraun með sunnudags-
bílferð út fyrir bæinn. Í byrjun ágúst 1925
var haldið upp að Baldurshaga, litlu býli þar
sem rekin var greiðasala. Baldurshagi stóð
við Rauðavatn, þar sem nú er bensínstöð
Olís. Ferðast var á vörubílum með bekkjum,
þrjár ferðir upp eftir og þrjár til baka yfir
daginn. Það var hins vegar ekki hlaupið að
því að fá leyfi landeigenda.25 Emil Rokstad,
sem átti Elliðavatn, bannaði umferð um
landareign sína nema gegn gjaldi og Björn
bóndi í Grafarholti fann ferðafólki flest til
foráttu. Í samtali við Morgunblaðið sagði
hann að jörð sín væri þegar nógu sárt leikin
síðustu ár af átroðningi útreiðafólks og
ferðamönnum.
Borgarfólkið fer út úr borginni „til að
komast á gras“ litla stund. Það veltir sjer
í brekkunum, skilur þar eftir flöskubrot,
dósarusl, brjefadrasl og ýmsan óþverra,
- - börn (og sumir fullorðnir) rífa lyng og
víðir, tína berin, og stundum er kveikt upp
undir katlinum við lyng og víðirkvisti.
Umgangurinn einn kippir úr vexti grassins
og bælir það, alt til hnekkis lífsbjargræði og
atvinnu sveitamannsins, sem fyrir átroðn-
ingi verður. (…) Reykjavíkurbær verður að
sjá fólki sínu fyrir sunnudaga-dvalarstað
utan bæjar, svo það eigi freistist til að gera
einstökum mönnum átroðning og skaða
og þar með baka sjálfu sjer óþokka og
vansæmd.vi
Eitt afdrep áttu Reykvíkingar þó í þessum
sunnudagsbíltúr sínum, árið 1925:
Rauðavatnsstöðina. Svæðið virðist þá
að mynda lesa þessa auglýsingu, árið
1909: „Í græðireitinum við Rauðavatn
(Baldurshaga) eru nú í haust og að vori
til sölu stórar plöntur af Lerkitrjám,
Reyniviðum, sænskum Reyniviðum og
Axelberreyniviðum, allar vel til fallnar til
útplöntunar í görðum.“iv
Sumarið 1906 höfðu Flensborg og
íslenskir verkamenn gróðursett um
17.000 plöntur. Auk þess voru ýmsar
trjátegundir að vaxa upp í græðireit á
svæðinu. Flensborg lét af störfum á Íslandi
í lok sumars og sinnti í nokkur ár svipuðu
starfi í Færeyjum. Arftaki hans, A. F.
Kofoed-Hansen, var heldur gagnrýninn
á árangurinn við Rauðavatn. Flestar
trjátegundir þar frysu niður ár hvert -
aðeins fjallafuran lofaði góðu. Leggja ætti
meiri áherslu á innlendar tegundir - birki
og reynivið.1
Nokkuð dró nú úr starfinu í Rauða-
vatnsstöðinni, eins og svæðið var kallað
og eftir 1914 lagðist það nær alveg niður,
þótt girðingunni væri áfram haldið við
að einhverju leyti. En jafnvel það var
ekki nógu vel gert, líkt og Eggert á Hólmi
bendir á undir fyrirsögninni „Leiðinlegt“ í
Morgunblaðinu árið 1919:
Víst er leiðinlegt að sjá það í blöðunum, að
skógargirðingin við Rauðavatn skuli vera
orðin svo ónýt og úr sér gengin, að fé og
geitur renni þar út og inn eftir vild.
Þó er það leiðinlegra, að mörg þúsund
trjáplöntum, sem þar voru gróðursettar,
skuli allar vera í afturför og með sýnilegum
dauðamörkum, ekki vegna kinda og geita,
heldur af því, að þær lifa ekki í þeim jarðvegi
né þola loftslagið.
Og þó er það leiðinlegast, að með
tilraununum við Rauðavatn, er kveðinn upp
dauðadómur yfir vexti og viðgangi útlendra
trjáplantna á bersvæði sunnanlands.v
Starfsemi Skógræktarfélags Reykjavíkur
virðist hafa lagst í dvala um það bil sem
fyrri heimsstyrjöldin hófst. Stríðinu fylgdi
djúp efnahagskreppa á Íslandi - sú versta á
tuttugustu öldinni.11 Landsframleiðsla dróst