Skógræktarritið - 15.10.2020, Síða 38

SKÓGRÆKTARRITIÐ 202038
Auk þess hafði hún fundist á einum stað á
Vesturlandi og einum í Eyjafirði. Útbreiðslu-
rannsóknir á árunum 2009-2018 sýndu
mikla útbreiðsluaukningu á Vesturlandi og
einnig nokkra aukningu á Suðausturlandi (5.
mynd). Í dag finnst ertuygla frá Búðardal á
Vesturlandi, suður um land allt að Berufirði
á Austurlandi. Ekki var vitað hvað olli
þessum breytingum en talið var að hlýnandi
veðurfar hafi átt sinn þátt í því, enda er vel
þekkt að útbreiðsla margra skordýrategunda
í heiminum er að færast norðar eftir að
hnattrænnar hlýnunar tók að gæta. Faraldrar
eftir 1991 sýna að stofnstærð ertuyglu
hefur einnig aukist að miklum mun. Ekki er
ólíklegt að þar komi til samspil hlýnunar og
að ný fæðulind, aðallega lúpína, hafi hjálpað
tegundinni að byggja upp stofn sinn.
Áhrif hlýnunar á lifun og stofnstærð
ertuyglu voru könnuð í tveimur skrefum.1
Áhrif hærri vetrarhita á lifun ertuyglupúpna
var rannsökuð í tilraun þar sem púpur voru
frystar við fimm mismunandi hitastig, -6°C,
-9°C, -12°C, -15°C og -18°C.2 Áhrif aukins
ertuyglu eru svartar og nokkuð stórar, um
það bil 20 mm að lengd (4. mynd).
Útbreiðsla og áhrif hlýnunar á hana
Á heimsvísu finnst ertuygla frá norðan-
verðri Skandinavíu til Miðjarðarhafs, auk
þess sem hún finnst um miðja Asíu til Japans
en þó í mun minni mæli.3 Ertuyglan er talin
vera innlend tegund og hér var hennar fyrst
getið um miðja nítjándu öld. Fram undir lok
síðustu aldar var hún nær eingöngu bundin
við sunnanvert landið3,9 en upp úr því fór
að bera á auknum ertuyglufaröldrum á
lúpínu og í nýskógrækt á hérlendis. Fram til
þess voru faraldrar á lúpínu og trjáplöntum
óþekktir. Fyrsti þekkti ertuyglufaraldur
á lúpínu var í Morsárdal árið 1991 og
á ungskógi árið 1998 í Mýrdalshreppi
(Fellsmörk).1 Jafnframt fór útbreiðslusvæði
ertuyglu að stækka.
Wolff9 birti yfirlit yfir staði þar sem
ertuyglu hafði fundist fyrir 1971. Þá voru
nær allir fundarstaðir hennar á svæðinu frá
Hornafirði vestur á Kjalarnes (5. mynd).
5. mynd. Breytingar á útbreiðslusvæði ertuyglu á Íslandi. Mismunandi litir sýna tímasetningu skrásetningar; útbreiðsla
skráð í Wolff9(1971)(▲), nýir fundarstaðir í úttektum 2009-2011(■) og í úttekt 2018(♦). Mynd: Bjarki Þ. Kjartansson