Skógræktarritið - 15.10.2020, Síða 61

SKÓGRÆKTARRITIÐ 2020 61
rými, tíma frá síðustu grisjun og árstíma,
og þess vegna ætti ekki að draga of miklar
ályktanir af einni rannsókn frá einum
viðburði (Guðrúnu).15,12 Einnig má benda
á, að skógar stormfalla yfirleitt ekki fyrr en
á síðari helmingi vaxtarlotunnar.46
Blandaðir skógar geta haft aukna
aðlögunarhæfni fyrir ógnir framtíðar-
innar. Loftslagsbreytingar eru ein þeirra,
þær gætu leitt til sterkari og fleiri storma,
vorfrosta og sumarþurrka fyrir greni.
Hins vegar er talið að lauftrjátegundir
eigi eftir að spjara sig betur í komandi
loftslagsbreytingum.12
Þumalfingursreglan er sú, að skógur
með fleiri tegundum nýtir vaxtarþættina
betur, en skógur af einni tegund.32 Þar sem
mismunandi tegundir geta nýtt vaxtarþætti
á ólíkan hátt, geta þær samanlagt nýtt
þá mun betur en hver tegund fyrir
sig. Trjátegundir nýta mismunandi
jarðvegsdýpt, eru mis-skuggþolnar og
mis-áburðarkærar. Með því að blanda
tegundum saman er þannig hægt að auka
heildarframleiðslu skógarins, sérstaklega
miðað við það að áburðarkærari eða
ljóselskari trjátegundir væru notaðar í
einnar tegundar skógum á rýrara landi.
Jákvæðu áhrifin af blandskógum
nást helst þegar skógarumhirða heldur
samkeppni á milli tegunda minni en hún
væri annars án umhirðu. Ekki má heldur
gleyma því, að oft hjálpar beinlínis ein
tegund annarri, t.d. með því að binda nitur
í jarðveginum, auka umsetningarhraða í
jarðvegi (t.d. birki) eða með því að auka
skjól fyrir skuggþolnar tegundir í upphafi
vaxtarlotu (5. mynd).43 Hér má einnig hafa
í huga að áhrifin eru ekki alltaf gagnkvæm
og geta jafnvel verið neikvæð; fer það eftir
tegundum og aðstæðum.26
Ein algeng leið til að bera saman einnar
tegundar skóga með blönduðum skógum er
að bera saman framleiðni þeirra. Með því
að bera saman framleiðni hjá trjátegund
í blöndu við framleiðni hennar í einnar
tegundar skógi á sama jarðvegi og við sömu
tegundablöndun í skógrækt. Blandaður
skógur hefur góð áhrif á jarðveg, næringar-
og vatnsferla, hefur að jafnaði meiri
líffræðilega fjölbreytni, og getur haft meiri
standandi lífmassa.4,6,42,7
Rannsóknir erlendis benda til að líffræði-
leg fjölbreytni sé almennt meiri í bland-
skógum en í einnar tegundar skógum.6,8,35
Hérlendis hefur slíkur samanburður
ekki verið gerður, en enginn marktækur
munur fannst á heildar tegundaauðgi í
gróðursettum skógum á mismunandi aldri
með innfluttum trjátegundum miðað við
sjálfsána birkiskóga (Betula pubescens)
á Austur- og Vesturlandi, þegar tegundir
fugla, smádýra, gróðurs, og sveppa voru
tekin út.3 Þar sem íslenski birkiskógurinn
er í eðli sínu einnar tegundar skógur eins
og þeir gróðursettu skógar sem voru með
í rannsókn Ásrúnar Elmarsdóttur o.fl.3, þá
er ekki hægt að draga ályktanir af þeirri
rannsókn hvort blandskógar séu tegunda-
auðugari hérlendis.
Hættan á faröldrum skordýra eða
sjúkdóma eykst almennt í einnar tegundar
skógum, og einkum ef plantekruskógur er
ræktaður af fáum klónum, og þá sérstak-
lega af völdum þeirra skaðvalda sem eru
sérhæfðir á ákveðnar trjátegundir.17,6,31
Hætta á áföllum af völdum ólífrænna
þátta er einnig oft minni í blandskógum,
enda standast þeir oft betur t.d. vindálag.11
Hátt hlutfall grenis (Picea) í reit getur til
að mynda aukið hættuna á stormfalli, þ.e.
að tré falli í miklum vindi.15 Birki er talið
hafa betri mótstöðu gegn vindi heldur en
rauðgreni (4. mynd). Með því að blanda
þessum tveimur tegundum saman gæti því
stöðugleikinn í reitnum aukist.37 Rannsókn
sem gerð var eftir storminn Guðrúnu í
Suður-Svíþjóð árið 2005 gefur til kynna
að í rauðgreniskógum þar sem birki nær
minnst 30% af grunnfleti helmingist
hættan á stormfalli miðað við jafn gamla
einnar tegundar reiti af rauðgreni.49 Hættan
á stormfalli getur þó ráðist af mörgum
þáttum, t.d. skjólleysi, trjáhæð, vaxtar-