Skák - 06.03.2012, Blaðsíða 82

Islandsmót skákfélaga
- fyrr og nú -
Sveitakeppnir af því tagi sem við
þekkjum sem íslandsmót skák-
félaga eða deildakeppnina skapa
veglegan sess í skákltfi fjölmargra landa.
Þekktasta og öflugasta mót af þessu
tagi er deildakeppnin þýska, Bundes-
liga, þar sem meira en þúsund skák-
klúbbar, smáir sem stórir, mæta til leiks.
Deildakeppnirnar eru vettvangur allra
skákiðkenda, hvort sem þeir hafa f 000
eóa 3000 stig. Allir eiga leik, peð jafnt
sem kóngar og drottningar. Deildir í
Rússlandi, Frakklandi, Spáni og víðar eru
einnig mjög öflugar.
Deildirnar eru með alþjóðlegum brag.
Atvinnumenn heimsins stunda það að
fara á milli landa og tefla við kollega
sína í sveitakeppnum. Eina helgina tefla
þeir fyrir klúbb í Þýskalandi, þá næstu
í Svíþjóð, Hollandi eða Tékklandi; já,
eða á íslandi. Þessir kappar eru eftir-
sóttir af metnaðarfullum klúbbum í
sókn eftir meistaratitlum eða háu sæti.
Þessi alþjóðavæðing er viðtekin í okkar
heimshluta og þykir eðlileg, þótt af og
til heyrist það gagnrýnt að með því að
taka upp veskió geti peningamenn keypt
sér titla meó hjálp „málaliða“ á kostnað
þeirra sem tefla fram heimamönnum og
„alvöru félagsmönnum“ á þessum vett-
vangi.
Málaliðanafnbótin hefur á sér heldur
neikvæðan blæ en ég gríp til hennar
nú til að minna á gamla umræðu hér
heima, og ég man t.d. eftir í tengslum við
deildakeppnina tímabilið 1996-97. Þá
höfðu TR-ingar, líklega fyrstir íslenskra
félaga, fengió erlendan stórmeistara til
liðs við sig. Það var Henrik Danielsen, þá
með danskt ríkisfang (en kannski þegar
farinn að renna hýru auga til Islands).
Ég fékk að reyna mig við kappann í
viðureign okkar Akureyringa við TR og
tókst reyndar að leggja hann að velli í
alveg ágætri skák. Þá muldruðu einhverjir
í mín eyru að þetta væri nú bara gott á
TR-ingana, þeim hefndist íýrir að ætla
að vinna mótió með hjálp útlendinga,
eins og slíkt myndi setja blett á mótið.
Þetta var nýjung og líklega fannst sumum
það skrýtið að útlendingur ætti erindi
í keppni íslenskra skákfélaga. Þetta
hefur hinsvegar breyst heldur betur
og sjónarmið af þessu tagi eru löngu
gleymd.
Upphafið
Mikið vatn hefur runnið til sjávar frá
því Freyr Ofeigsson, þá forseti bæjar-
stjórnar á Akureyri, lék fyrsta leikinn
í skák Friðriks Olafssonar og Halldórs
Jónssonar haustið 1974. Þar með hófst
deildakeppnin íslenska sem síðar fékk
nafnið íslandsmót skákfélaga. Þeir
tefldu á 1. borði í viðureign Taflfélags
Reykjavíkur og Skákfélags Akureyrar og
koma þau félög mjög við sögu þessarar
keppni. Þau ein hafa mætt til leiks öll 38
árin sem mótið hefur verið háð; öldung-
arnir í hópi skákfélaga og fulltrúar hefða
og sögu á þessum vett\'angi.
Ef ég man rétt tóku sex félög þátt í
mótinu fyrsta árið og var teflt á sex
borðum, tvöföld umferð í hverri
viðureign og umhugsunartíminn
klukkustund á skákina. Smámsaman
fjölgaði og 2. deild var sett á laggirnar. Á
þessum árum voru taflfélög fá á landinu
og félagsaóild í föstum skorðum. Menn
gengu í félag í sinni heimabyggð og
fátítt að skipt væri um félag nema þegar
flutt var í annað byggðarlag. Það þótti
fásinna að fá aðkomumann til aó tefla
íýrir félagið, hvað þá mann frá útlöndum.
Heldur rólegt var yfir mótinu fyrstu árin
og má vera aó áhugi skáksamfélagsins
á því hafi verið í daufara lagi af þeim
sökum að risinn Taflfélag Reykjavíkur
hafði slíka yfirburði að önnur félög
gátu aðeins látið sig dreyma um sigur
á mótinu. Reyndar skaut nýtt félag
- Mjölnir - þeim ref íýrir rass strax á
öðru ári, en þaó var undantekning. Á
fyrstu 24 árunum hömpuðu TR-ingar
meistaratitlinum 22 sinnum og tefldu þó
flest árin fram tveimur sveitum nokkuð
jafnsterkum. En þegar á leið fjaraói
þó smám saman undan ofurvaldi Tafl-
félagsins.
Spútnikkar og splundurklúbbar
Þótt hægt færi í fyrstu hefur
deildakeppnin
orðið magnaður
vettvangur
nýsköpunar í
félagsmálum
skákmanna.
Þar hafa mætt til leiks - í vaxandi
mæli hin síðari ár - nýir klúbbar og
nýjungagjarnir. Sumir hafa lifað hratt og
þrotió örendið eða breytt um stefnu,
aðrir eru enn sprækir og verða vonandi
áfram. Þegar nýtt félag lítur dagsins ljós
er það kynnt til leiks í deildakeppninni
og tekur þátt í því samfélagi sem þar
hefur myndast. Mótið er þannig klárlega
hvetjandi fýrir þá nýsköpun sem felst
í fjölgun skákfélaga og hefur nú fýrir
nokkru tvímælalaust tekió völdin sem
magnaóasta skákmót á íslandi.
Fyrst á vettvang var fýrrnefnt Skákfélagið
Mjölnir, sem stimplaði sig rækilega inn
á fýrsta starfsári sínu. Ef mig misminnir
ekki tengdist félagsstofnunin átökum
í Taflfélaginu. Þaðan komu helstu
máttarstólpar Mjölnis sem réð yfir sterkri
sveit þótt félagið hafi að sönnu ekki
verið fjölmennt. Eftir þetta gyrti gamla
stórveldið sig í brók og Mjölnir vann ekki
fleiri titla. Félagið hvarf svo úr keppninni
eftir nokkur ár. Síóan kom Taflfélag
Seltjarnarness til skjalanna. Það ógnaði
ofurvaldi TR í deildakeppninni á níunda
áratugnum án þess þó að takast aó vinna
mótið. Með tilkomu TS sáust merki um
að vistarböndin í skákheiminum væru
að trosna enda bjuggu fæstir liðsmanna
félagsins úti á Nesi. Fyrir utan óvæntan
og magnaóan sigur Taflfélags Garðabæjar
árið 1992 var TR tryggt í sínum sessi
fram eftir tíunda áratugnum en fékk loks
verðugan keppinaut þegar Taflfélagið
Hellir (sem að sönnu mátti líta á sem
klofningsfélag úr TR) kom til sögunnar.
Hellir varð til árið 1991 en þurfti nú tíma
til að vinna sig upp í 1. deild (nokkuó
sem ný félög þekkja á okkar tímum en
var minna mál þegar sveitirnar voru
færri). Þegar þeir svo komust í efstu
deildina rann upp skeið turnanna tveggja
á mótinu, baráttan um meistaratitilinn
stóð um árabil milli Reykjavíkurfélaganna
tveggja og hafði nýja félagió betur árið
Áskell Örn Kárason