Helgarpósturinn - 27.07.1979, Page 2

2
Föstudagur 27. júlí 1979. —he/garpósturinru
a& Islandi sé haldið innan At-
lantshafsbandalagsins.
2. Bandarikjamenn eiga aö
finna einhverja leiö til aö leggja
fram fé til aö aöstoöa Islendinga
viö aö framlengja flugbraut á
Keflavikurflugvelli þannig, aö
flugvöllurinn á íslandi geti þjónaö
her- og farþegaflugvélum allan
ársins hring hvernig svo sem
viörar.
3. Viö ættum aö auka fjárveit-
ingar fyrir auknum menningar-
legum samskiptum og stjórn-
málasamskiptum, þannig aö
fleiri islenzkir leiötogar geti
heimsótt Bandarlkin.
4. Aöstæöur i hibýlum her-
manna á Islandi þarfnast bóta.
5. Halda skal áfram eftirlits-
flugi frá tslandi og afleiöingin
veröur sú, aö Islendingar veröa
sér meövitandi um, aö vera okkar
á eyjunni er þeim til varnar.”
Punktar þrjú og fimm:
úthugsuð taktísk
klókindi?
Tvö þessara atriöa eru einkar
athyglisverö. Aöallega vegna
þess, aö þau eru sett fram blátt
áfram og án feluleiks sem út-
hugsuö taktisk brögö.
Hér er átt viö liöi þrjú og fimm.
Þessar ábendingar eru i sjálfu
sér ekkert skrýtnar. Hins vegar
er ljóst aö þessar ábendingaar
hafa veriö teknar upp hér i e.t.v.
ríkara mæli, en fram kemur f
umræddri skýrslu.
Þannig hefur t.d. áherzla
„EINSKIS MA LATA OFREISTAÐ
TIL AÐ HALDA í ÍSLENDINGA”
,,Er danska máliö, sem þeir
tala þarna?
Máliö er af skandinaviskum
uppruna. Þegarég reyndi aö lesa
þaö svipaöi því til dönsku, sænsku
eöa eitthvað svoleiöis. Nafniö á
blaöinu (?) er svipaö þeim, sem
maöur sér í Skandinaviu.
Myndi maöur skiljast, ef maöur
talaöi dönsku?
Gæti veriö. Þeir tala ailir ensku
þarna upp frá eftir þvi, sem ég
bezt veit. Það er þeirra annaö
tungumál.
Ég sé, aö þeir eru aö laöa til sin
æ fleiri feröamenn.
Já, mér skilst, aö „National
Geographic” sé meö úrvalsgóöa
grein i þessum mánuöi um allt hiö
jákvæöa varöandi tsland.
Kannski aö þaö auöveldi okkur til
aö fá kennara?”
Þeir sem þarna eru aö ræöast
viö eru Patten, fulltrúadeildar-
þingmaöur i Bandarikjunum og
Anderson, fulltrúi varnarmála-
ráöuneytisins i Washington. Þessi
oröaskipti uröu, þegar þeir ræddu
fjárveitingabeiöni sjóhersins og
ráöuneytisins vegna skólabygg-
ingar á Keflavikurflugvelli áriö
1970.
tsland er sjaldan i heimsfrétt-
unum. Og tsland er ákaflega
sjaldan til umræöu utan land-
steinanna. Frá þessu er þó a .m .k.
ein undantekning.
A ári hverju er spjallaö litillega
um tsland I nokkrum nefndum
Bandarikjaþings. Þaö er þegar
sótt er um fjárveitingar vegna
herstöövar Bandarikjamanna á
Miönesheiöi.
Yfirleitt eru þetta fljótgeröar
afgreiöslur, en stundum þykir
þingmönnum þó ástæöa til aö
spyrja fulltrúa varnarmálaráöu-
neytisins og sjóhersins nánar út i
einstök atriöi fjárveitingarbeiöni.
Og stundum er vikiö aö Islend-
ingum og íslandi sem sliku, i lik-
ingu viö framangreinda tilvitnun,
hernaöarlegu mikilvægi landsins
og jafnvel innanrikismálum.
Umræöur um hiö siöastnefnda
eru þó yfirleitt strikaöar út úr
þingskjöium áöur en þau eru birt
aimenningi. Þrátt fyrir þetta er
oft aöfinna skemmtilega lesningu
i bandariskum þingskjölum, sem
varöar Island.
Helgarpósturinn hefur þegar
birt talsvert efni um Islenzka aö-
alverktaka.
Hér á eftir veröur stiklaö á
stóru i umræöum þingnefnda um
hernaöarlegt mikilvægi Islands
og áhrif breyttra aöstæöna I Is-
lenzku stjórnmálalifi á veru hers-
ins. Fyrst skulum viö vikja aö
skýrslu, sem bandarisk undir-
þingnefnd skilaöi af sér aö lokinni
ferö til nokkurra landa, sem eru
mikilvæg Bandarikjunum I hern-
aöarlegum skilningi.
Herstöðvarandstæðingar
og bandariskir þing-
menn sammála?
Fáir stuöningsmenn veru Is-
lands I Nató og bandariskri her-
stöö á tslandi efast um hernaöar-
gildi tslands. Herstöövarand-
stæöingar eru hins vegar á ööru
máli. Þeir halda þvi m.a. fram,
aö meö þvi aö hafa herstöö á Is-
landi sé veriö aö gera tsland aö
einberu skotmarki. Auk þess telja
þeir veru hersins hér fyrst og siö-
ast vera i þágu Bandarikjamanna
sjálfra, en ekki I þágu tslendinga,
fyrir utan sitthvað annaö, sem
þeir telja óheppilegt viö aö hafa
erlenda herstöö i landinu.
Sitthvaö I bandariskum þing-
skjölum bendir til þess, aö her-
stöðvarandstæöingar hafi aö ein-
hverju leyti á réttu ab standa.
A.m.k. er aldrei vikið aö þvi, aö
herstöðin sé hér vegna Islend-
inga, heldur sé hún útvaröarstöö i
varnarkerfi Bandarikjanna. En
um þetta má deila — og er deilt.
Athugun á bandariskum þing-
skjölum sýnir, aö Bandarikja-
menn telja ákaflega mikilvægt aö
halda tslendingum viö efniö og
þeir séu sannfæröir á beinan eöa
óbeinan hátt um mikilvægi her-
stöövarinnar og þaö sé tryggt, aö
þeir njóti velvilja á tslandi.
Þó eru nokkrir bandariskir
þingmenn, sem telja, aö nauðsyn
herstöövarinnar sé ekki eins mik-
il og bandariska varnarmála-
ráöuneytiö og sjóherinn vilja láta
Helgarpósturinn gluggar í umrædur "óg
skýrslur bandarískra þingmanna um ísland
Bandarikjamanna á björgunar-
flug bandariskra þyrla verið vel
auglýst hérlendis og tslendingar
þannig veriö látnir hægt og rólega
vita um góöu hliðarnar á veru
hersins.
Hitt atriðið, sem einnig viröist
hafa veriö útvikkaö eru boösferö-
ir til Bandarikjanna. Þær ná ekki
einvöröungu til þingmanna, held-
ur framámanna i islenzku þjóöfé-
. lagi. Um það eru mörg dæmi.
Helgarpóstinum þykir rétt aö
birta hér óstyttan kafla úr skýrslu
nefndarinnar:
„Staösetning Islands hefur úr -
siitaþýöingu fyrir Bandarikin og
Nató. Landiö liggur á milli Bret-
landseyja og Grænlands og gegn-
ir þvi hlutverki að hafa eftirlit úr
lofti meö sovézkum kafbátum,
sem fara úr sovézkri landhelgi
inn á Atlantshaf. Landiö er lfka
stöð fyrir orrustuþotur flughers-
ins, sem þörf kann að veröa fyrir
gegn sovézkum .flugvélum, sem
koma frá Rússlandi.
Svipmynd af eftirlitsflugvélum bandariska hersins á Keflavfkurflug-
velli. Um hlutverk þeirra er fjallaö I greininnihér á siöunni.

i veðri vaka. Þessar raddir eru þó
i miklum minnihluta.
Arið 1970 kom hingaö til lands
bandarisk þingnefnd, undirnefnd
Hermálanefndar fulltrúadeildar
Bandarlkjaþings. Nefndin fór
meöal annars til Spánar, Möltu,
Italiu, Egyptalands, tsrael og ts-
lands.
Heimsókn ASW-nefndar-
innar og punktarnir
fimm
Nafn nefndarinnar er „Sub-
committee on Antisubmarine
Warfare”. Verkefni hennar er aö
fylgjast meö þvi hvernig bezt
veröi varizt kafbájahernaöi. ts-
land var eölilegur viökomustaöur
iferöinni, þar sem meginverkefni
herstöövarinnar viö Keflavik er
einmitt aö fylgjast meö feröum
kafbáta, aöallega sovézkra á
Norður-Atlantshafi. Til þess eru
eftirlitsferbir radarflugvélanna
farnar.
Hérlendis ræddu nefndarmenn
viö tvo yfirmenn herstöövarinnar
og snæddu siöan hádegisverö á
Keflavikurflugvelli meö þeim
Páli Asgeiri Tryggvasyni, varn-
armáladeild, þáv, form.varnar-
málanefndar, Höskuldi Olafssyni,
bankastjóra, Hallgrimi Dal-
berg, ráöuneytisstjóra, en báöir
áttu þeir sæti i varnarmálanefnd,
Pétri Sigurössyni, forstjóra
Landhelgisgæzlunnar, Birni
Ingvarssyni, þáverandi lögreglu-
stjóra á Keflavikurflugvelli og
Pétri Thorsteinssyni, þáv, ráöun -
stjóra utanrikisráöuneytisins.
Aö lokinni ferö útlistar nefndin i
skýrslu hernaöarlegt mikilvægi
Islands i herstöövakeðju Banda-
rikjamanna i Evrópu.
t fimm meginliöum um Island
dregur nefndin saman helztu at -
riði, sem hún telur skipta máli um
herstööina hér:
„1. Vegna hernaöarlegs mikil-
vægis hefur þaö úrslitaþýöingu,
„Sovétmenn reyna að
fá Islendinga á sveif
með sér"
Pólitiskt jafnvægi I Islenzka
þinginu stendur mjög tæpt.
Sovétmenn reyna sifellt meira aö
sannfæra tslendinga um aö
hverfa úr Nató og jafnvel aö snú-
ast á sveif meö þeim. Verði Island
hlutlaust munu bæöi Bandarlkin
og Nató eiga i mun meiri erfiö-
leikum meö aö eiga alls kostar við
aukna ógnun, sem stafar af sov-
ézkum kafbátum.
Einskis má láta ófreistaö af
þessum sökum til að halda Is-
lendingum i Nató. Aöalvanda-
máliö þessa stundina hvaö varöar
stuðning tslendinga sjálfra viö
áframhaldandi veru okkar þar er
framlenging flugbrautarinnar á
Keflavikurflugvelli, sem stungiö
hefurverið upp á. Fram til þessa
hefur sjóherinn ekki getaö sýnt
fram á, aö þessi framlenging
flugbrautarinnar sé nauösynleg