Helgarpósturinn - 03.08.1979, Blaðsíða 23

23
helgarpásturinn.. .Föstudagur 3. ágúst 1979
OliUkreppanundanfariö hefur á
oröiö til aö beina augum lands-
manna aö ónýttum orkuauölind-
um landsins. Islendingar hafa
auövitaö lengi veriö sér meö-
vitaöir um alla þá raforku sem
fólgin er i þvi aö virkja fallvötn
landsins. Eftir aö olíuhækkanirn-
ar fóruaökoma f ljós, hafa komiö
fram hugmyndirum aö nýta mepi
raforkuna til aö framleiöa bensm
eöa methanól til eldsneytis hér
heima og vakiö mikla athygli.
Andmælendur þessara hugmynda
eru þó aö byrja aö skjóta upp koll-
inum, telja fyrirætlanir af þessu
tagi óraunhæfarog þaö sé einung-
is orkusóun aö breyta raforku i
þetta eldsneyti — nær sé aö nýta
raforkuna til orkufreks iönaöar, f
lfkingu viö þaö sem gert hefur
veriö.
Siöustu tföindi tengd umræöum
um orkumál er tilkynning
iönaöarráöune^tisins um niöur-
stööur rannsokna bandarfska
aöslikt er meira í ætt viö draum-
sýn en raunsæi og byggt á gylli-
vonum aö verulegu leyti. Lik-
urnar á því aö oliu sé aö finna
noröur af Islandi eru hverfandi. 1
tilkynningu iðnaðarráöuneytisins
sagöi heldur ekki annaö en aö
þessa fyrstu rannsóknir gæfu til-
efni til vfötækari mælinga á set-
lögunum. Set er frumskilyröi þess
aö finna megi oliu myndaöa úr
lausum efnum eins og sandi, möl
og leir og þegar lifræn efni falla
tilbotns ásjó, þar sem set er und-
ir þá eru möguleikar á því aö
þessi efni ummyndist I olfu eöa
gas I tfmans rás f þessum setlög-
um.
Til aö ganga lír skugga um
hvort sú sé raunin i setlögunum
fyrir Noröurlandi þurfa aö koma
til viötækari mælingar en þær
sem fram fóru um borö í Karen
Bravo i nóvember. Engin aðstaöa
er til sliks hér heima, svo aö enn
þyrfti aö leita á náöir erlendra
iSLAND OG SVARTAGULUÐ
fy r irt ækisin s Western
Geophysical Co á setlögum á
landgrunninu noröur af landinu
meö skipinu Karen Bravo i nó-
vember sl. Þar kom' i ljós aö
meira var af setlögum á þessum
slóöum heldur en sérfræöingar
höföu almennt gert ráö fyrir og
þaö sem kannski meira var aö á
linu út frá Skjálfanda fannst um
200 m löng setlagalægö meö há-
marksþykkt um 4000 metrar eöa
mun þykkari setlög en reiknaö
haföi veriö meö aö væri hér aö
finna. Sjávardýpiö þar var þó
hvergi meira en 400 metrar. 1 til-
kynningu ráðuneytisins var sleg-
inn varnagli fyrir þvf aö rann-
sókn þessi gæfi nokkuö til kynna
um myndunarskilyröi kolvetnis
eöa meö öörum oröum oliu eöa
gass i þessum setlögum. Af viö-
brögöum ýmissa aöila þar á
meöal margra fjölmiöla, viö
þessari tilkynningu hefur þó engu
aö siöur helst mátt ráöa nýtt oliu-
veldi, Island væri á næsta leiti.
Staöreyndin er hins vegar sú,
aðila í likingu Western
Geophysical um þessar mading-
ar, sem i þetta skiptið þyrftu aö
fela f sér mun itarlegri kortlagn-
ingu af setlögunum en i fyrra
skiptiö, en siöan yröi unniö úr
þeim gögnum sem fengjust i
þessum mælingum meö tölvu til
aö fá sæmilega glögga mynd af
þvi hvar vænlegast væri aö bora.
Aö sögn Ölafs Flóvenz hjá Orku-
stofnun sem fylgdist meö mæling-
unum i nóvember um borö i
Karen Bravo og siöan meö
gagnaúrvinnslunni f London, þá
má áætla aö svo Itarleg kortlagn-
ing af svæöinu gæti tekiö um hálft
til eitt ár og kostnaöurinn viö þær
veröi um 200 millj. króna. Þaö
lætur nærri aö vera andviröi
einnar borholu viö Kröflu.
í ljósi þeirra gagna sem I þess-
um rannsóknum fengust yröi
siöan aö vega og meta hvort
ástæöa væri til aö taka næsta
skref, sem erusjálfar boranirnar.
Gifurlegur kostnaður er samfara
þeim, þvi aö væntanlega yröi aö
fáhingaö til landsins borpali til að
unnt væriaö stunda boranir á hafi
úti. „Ef við erum hins vegar
hundheppnir gæti þaö átt sér stað
aö unnt væri aö gera þessar bor-
anir úti i Flatey, sém auðvitað
yrði langtum kostnaöarminna,”
sagöi jaröfræöingur sem hefur
um langt skeiö stundaö rannsókn-
ir á landgrunninu . En hann
bætti við aö likurnar á sllkri
heppni væri varla nema 1 á móti
100, kannski 1 á móti 30 i besta
falli. Ólafur Flóvenz sagöi einnig,
aö þaö yröi að teljast ákaflega
varhugavert aö r júka meö bor ut i
Flatey áöur en fariö heföu fram
itarlegar athuganir á setlög-
unum.
En hverjar telja visindamenn
þá raunhæfar likur á þvi að oliu
sé yfirleitt aö finna i þessum set-
lögum. ,,Ég giska svona á 0,1
likur” sagöi einn þeirra i samtali
,,Mér skiist á þvi sem ég hef
heyrt, m.a. á ameriskum oliu-
leitarmönnum aö tsland sé of
heitt.hitastigull hér er viöa þaö
Leyndardómsfullir atburöir
gerast enn i Bagdad og espa for-
vitnina. En nýjasta sagan frá
borginni viö Tigrisfljót er ekki I
stil Þúsund og einnar nætur, held-
ur pólitisk hrollvekja af ósviknu
núti'matagi, þar sem olluauður,
þjóöernisátök, trúarofsi, stór-
veldahagsmunir og arabísk sam-
veldishugsjón renna saman i
austurlensku valdatafli. Svo mik-
il hula hvilir þó yfir sviöinu og
menn leika svo mörgum skjöld-
um, aö ekki einu sinni blóöbaöiö
sem er hámark þessarar lotu eins
oghinna sem á undan eru gengn-
ar, veitir óyggjandi vitneskju um
hvaö um er aö vera.
Opinberfréttastofa íraks kunn-
geröi á sunnudaginn, aö komist
heföi upp um samsæri gegn Sadd-
am Hussein hershöföingja, sem
fastur fylgifiskur valdarána her-
foringjahópanna, sem skipst hafa
áaöhrifsa völd i Irak frá þvi kon-
ungdæmi var steypt áriö 1958.
Beirutblöö birtu nöfn samsær-
isforsprakkanna fimm, sem getiö
var i tilkynningu Iraksstjórnar.
Þeir eru úr innsta valdahring i
Bagdad. Einn var aöstoöar for-
sætisráðherra, annar verkalýös-
leiðtogi Bathflokksins, þriöji
menntamálaráðherra, fjóröi
fyrrverandi framkvæmdastjóri
Herstjórnarráös byltingarinnar
og fimmti sat I forustuhóp sama
ráös.
Þegar Ahmed Hassan al-Bakr
lét af forsetaembætti og öörum
valdastööum um miöjan júli,
haföi hann I nokkur misseri aö-
eins veriö forustumaöur rikisins
aö nafninu til. Vanheilsa haföi
Saddam Hussein — sterki maður-
inn I Bagdad.
HROLLVEKJfl FRÁ BAGDAD
tók viö forsetaembætti i landinu
hálfum mánuöi áður. Heföu fimm
samsærisforingjar úr Herstjórn-
arráði byltingarinnaL stofnun
þeirri sem stjórnaö hefur Irak
undanfarin ár, verið handteknir.
Var látiö aö þvi liggja aö erlend
öfl, aö þvi helst varð skiliö banda-
risk, heföu róiö undir samsaa-inu.
Siöan hafa stjórnvöld i Bagdad
látiö sem ekkert sé og bannaö
fréttaflutning af atburöum sem
samsæriö snerta.
Frekari vitneskja af gangi
mála barst frá Beirút en prent-
frdsi rikir enn i hrjáðri höfuöborg
Libanons. Blöð þar skýröu frá þvi
aö búiö væri aö lifláta I Bagdad 34
menn, áhrifamenn I Herstjórnar-
ráöi byltingarinnar og foringja I
hernum. Þar aö auki heföu 250
veriö handteknir og yröi stefnt
fyrir rétt, og þurfa þeir tæpast aö
kemba hærurnar, ef irakskir
byltingardómstólar eru sjálfum
sérlikir. Fjöldaaftökurhafa veriö
skert starfegetu hans, og Saddam
Hussein var orðinn raunveruleg-
ur valdhafi löngu áöur en hann
tók viö forsetaembættinu af al-
Bakr. Undir forustu Husseins
varö meiriháttar breyting á þvi,
hversu stjórnin i Irak hyggst
koma til leiðar þvi markmiöi sinu
aöfæra út veldi Irak yfir oliuauö-
ug svæöi bæöi til austurs og vest-
urs viö botn Persaflóa, og gera
írak þar með aö forusturiki sem
megni aögeraað veruleika stefnu
Baath-flokksins að sameina
araba. Fyrstu árin eftir aö al-
Bakr kom til valda leitaöi hann
halds og trausts hjá Sovétrikjun-
um. Sovétmenn vopnuöu Irakska
herinn og hétu aöstoö viö iönþró-
un Iraks. Vináttan viö sovét-
stjórnina tók verulega aö kólna á
siðasta ári. Astæöur eru óljósar,
en svo mikiö er vist aö stjórnin I
Bagdag vildi tryggja sig gegn þvi
aö sovétsinnuö öfl seildust til
valda. Kommúnistar voru hand-
teknir og hópur þeirra tekinn af
lifi i vor.
Þessi forsaga veldur þvi, aö
enginn viröist leggja trúnaö á þaö
Iarabalöndum.að rétt sé þaösem
nú er haldiö fram i hálfkveönum
visum I tilkynningu Iraksstjórnar
um samsæriö nýja, aö þaö sé
runniö undan rifjum „erlendra
afla” sem hyggist tengja írak
sáttastefnu Bandarikjanna og
Egyptalands i deilu Israels og
Palestinumanna. Þessi útgáfa á
aðdraganda nýjustu blóösúthell-
inganna i Bagdad er aöeins
fyrirsláttur segja fréttamenn i
Bagdad, og bera fyrir sig fróöustu
sendimenn arabarikja þar i borg.
Það sem geröist var aö Hussein
forseti komst aö raun um þaö, að
hópur I Herstjórnarráöi bylt-
ingarinnar gekk erinda sovét-
manna og hugðist'steypa honum
og al-Bakr af stóli til aö sveigja
hár en til þess aö olia myndist
þurfa aö vera fyrir hendi viss
þrýstings- og hitaskilyrði.”
ólafur Fióvenz tók i svipaöan
streng. „Persónulega finnst mér
óliklegt aö olhi sé aö finna i set-
lögunum — en viö skulum ekki
heidur gleyma þvi aö menn töldu
ósennilegt aö yfirleitt væri aö
finna svona setlög hér viö land.
En þaö getur veriö aö inn I þess-
um setlögum sé einnig meira og
minna af gosbergi, og þá eru
iitlar iikur á aö til staöar séu þau
skilyröi sem þarf til aö olía mynd-
ist.”
Visindamennirnir eru hins
vegar sammála um aöántillits til
oliunnar séu frekari rannsóknir á
setlögunum fyrir Noröurlandi
mjög mikilsveröar frá jaröfræöi-
legu sjónarmiöi. Sérstaklega sé
áhugavert aö rannsaka hvernig
þessi setlög hafi myndast og aö
rannsókn á þvi sviöigeti verulega
hjálpaö til að fá gleggri mynd af
jarösögulegri þróun Islands.
Islendingur einn sem um langt
skeið hefur starfaö viö oliuleit á
vegum bandariskra rannsóknar-
fyrirtækja sagöi mér eitt sinn, aö
hyggöust Islendingar sjálfir ætla
OöTlO^D^tn]®
yfirsýn
stefnu Iraks á ný að sem nánustu
samstarfi viö Sovétrikin. Bent er
á aö ekki eru nema nokkrar vikur
siðan það komst I hámæli, aö
sovéska leyniþjónustan KGB
leysti i vetur _ þrjá tugi
fangelsaðra kommúnista úr haldi
I Bagdad og kom þeim úr iandi,
þegar aftökur kommúnista-
foringja voru að hefjast.
Hussein fór sér aö engu óös-
lega, en lét leyniþjónustu sina
fylgjast meö samsærismönnum.
Jafnframt kom hann þvi til leiöar
aö al-Bakr lagöi niöur völd aö
fullu og öllu og geröi Hussein aö
eftirmanni sinum. Þá var timi til
kominn aö hefjast handa og upp-
ræta andstæöingahópinn.
Stefnubreytingin sem Hussein
og al-Bakr geröu I afstööunni á al-
þjóðavettvangi varskjótogalger.
I staö þess aö einskorða innflutn-
ing sem mest viö Sovétrikin og
fylgiriki þeirra, hefur stjórnin i
Bagdad gert viðskiptasamninga
við Bretland, Japan og Vestur-
Þýskaland og faliö fyrirtækjum
frá þessum löndum og Bandarlkj-
unum stórverkefni viö iönþróun
landsins. Mikill vopnakaupa-
samningur hefur veriö geröur viö
hergagnaverksmiöjur I Frakk-
landi.
Markmiö núverandi valdhafa i
Bagdad , með stefnubreytingunni
er ekki að hallast á sveif meö
vesturveldunum, frekar en þaö
var af stuðningi viö stefnu sovét-
stjórnarinnar, sem vinátta var
áður bundin viö hana. Markmiö
íraksstjórnar er enn sem fyrr aö
efla stööu lands sins gagnvart
öörum arabarikjum. Irak hefur
miklar og vaxandi ioliutekjur,
Stjórnin i Bagdad gerir tilkall til
yfirráða yfir furstadæminu Ku-
wait, einhverjum oliuauöugasta
bletti á jöröinni, og olluhéraðinu
Khuzistan I Suövestur-Iran.
Irönsk byltingarstjórnvöld saka
aö fara aö huga aö oliuleit út af
Islandsströndum þá skyldu þeir
gæta þess i lengstu lög aö treysta
fyrstog fremst á sjálfa sig og eig-
in sérfræöiþekkingu en sækja
hana ekki út fyrir iandsteinana
ööru visi en þeir heföu jafnan
sjálfir töglin og hagldirnar.
Islensk stjo'rnvöld munu greini-
lega ætla aö taka þennan kostinn.
Af hálfu iönaöarráöuneytisins
hefur veriölögö á þaö áhersla, aö
ekki veröi rasaö um ráö fram og
allar rannsóknir i þessum efnum
verði undir forystu Islenskra
stofnana og stjórnvalda, svo aö
þau hafi jafnan fulla sýn yfir mál-
in oghugsanlegarafleiöingar, svo
san varöandi áhrif oliuleitar á
vistkerfi sjávar. Þetta er skyn-
samleg stefna, þótt óneitanlega
sé þess beöið meö töluveröri eftir-
væntingu og óþreyju aö úr þvi
fáist skoriö hvort fjársjóöur
svartagulls sé fólginn rétt utan
túngarðsins.
Iraka um aö ala á ókyrrö arab-
anna sem Khuzistan byggja meö
áróöriog vopnasendingum. Kem-
ur þar einnig viö sögu trúflokka-
skipting innan islam. Flestir
Irakar eru af trúflokki shiita eins
og tranir, en sú grein shiita sem
rikjandi er i Irak hefur megna
skömm á þvi aö klerkastéttin sé
aö vasast i stjórnmálum, eins og
landlægt hefur verið meöal shiita
i nágrannalandinu og náö hefur
hámarki frá þvi bylting erki-
klerkanna bar sigurorð af keis-
arastjórninni i Tdieran.
Svar Iransstjórnar viö ágengni
Iraksmannai Khuzistan er aö ylja
nágrannarikinu undir uggum á
noröanveröum landamærum
rikjanna. Nokkur þúsund Kúrdar,
sem veriö hafa landflótta i Iran i
fjögur ár, héldu i siöasta mánuöi
inn á dauðasvæöið, sem traks-
stjórn hefur myndaö i
byggðum Kúrda sin megin
landamæranna. Þar hefur veriö
lýst yfir, aö sérhver mannleg
vera sem vart veröi viö aö 20 kiló-
metra breiöu og 290 kilómetra
löngu belti sé réttdræp á staön-
um, og sveitum irakshers I virkj-
um á fjallatindum faliö aö fram-
fylgja dauöadómnum sem slíkir
felli yfir sig. Kúrdum sem þarna
bjuggu tugþúsundum saman, og
ekki náöuaöflýjá land, hefur ver-
iö smalaö saman I fangabúöir en
þoip þeirra sprengd i loft upp og
aidingaröar og ekrur brennd.
Frá þessu eyöisvæði ætlar nú
Masoud Barzani aö hefja nýja
lotu i striöinu fyrir réttindum
Kúrda, sem Mustafa faöir hans
háði i 50 ár.