Helgarpósturinn - 29.02.1980, Blaðsíða 15

JielgarpÓStUrínRFQSM^r 29..,febrúar 1.980
15
on í Heiprpóstsviðiaii
„Þeir sem eiga hvorki peninga,
próf né ætt eru helviti illa staddir,
sama hvaö þeir yrkja vel.”
„Eg er náttúriega skitblankur
ræfill, en betur settur en ýmsir aör-
ir.”
„Þaö eru þessir svokölluöu
normölu, sem hafa fundiö upp allt
þaö ógeöslegasta I heiminum, eins
og Hiroshima, Buchenwald,
rannsóknarréttinn og geöveikra-
hæiin.”
efíO ð mér og allar sælar slelpur"
sem synirnir sáu til hans.”
— Hver eru viöbrögö fólks
gagnvart þér?
„1 Paris fæ ég sólskinsbros. Þar
er ég forréttindamaöur vegna
útlitsins um leiö og fólk sér mig. 1
Reykjavik gengur á ýmsu. Ég er
ekki nógu töff fyrir Reykjavik,
enda fer ég bráöum. Ég hef veriö
á flakki erlendis og þurfti aö
koma heim til aö veröa ekki mál-
laus.”
Skðldshapurinn og
veraldarqenqiö
— Veröuröu var viö andúö i
þinn garö?
„Já, sé ég órakaöur og ég
gleymi oft aö raka mig, þvi mér
hefur alltaf leiöst sú iöja, og séu
siöustu buxurnar minar tættar i
hengsli niöur um hnéö. Þaö eru
margir sem álita aö fötin skapi
manninn, en fötin min eru ekki
ég. Þaö er húöin fyrir innan, ég
byrja þar sem skinniö á mér byrj-
ar.”
— Geriröu kannski i þvi aö
vera illa til fara?
„Nei, ég þarf náttúrlega föt til
aö ganga i, sérstaklega hér
noröur frá, og ég á ekki mikiö af
fötum.”
Dagur dregur fram gamla
græna treyju og klæöir sig I hana,
segir aö hún sé sosum ekkert sér-
staklega falleg, en þaö sé mjög
þægilegt aö ganga i henni. Hann
segir frá þvi, aö eitt sinn hafi
ermin veriö trosnuö, þannig aö
langur spotti hafi lafaö niöur úr
henni og veriö hiö fallegasta
skraut, en þá hafi júgóslavnesk
vinkona hans i Paris tekiö
spottann og klippt af og hélt aö
meö þvi væri hún aö gera honum
. greiöa. Hún hafi ekki áttaö sig á
þvi hve grænn spottinn var falleg-
ur þar sem hann lá fram á
sólbrúnan framhandlegginn.
„Ég var þá brúnni en núna”,
segir Dagur og dregur ermina
upp aö olnboga.
— Þú hefur mikiö veriö I þvi aö
hneyksla fólk, er þaö ekki?
,,Ég geröi einn skandal 1
Stúdentakjallaranum um daginn.
(En þá var Dagur aö lesa úr
ljóöum sinum ásamt fleiri ungum
skáldum) Ég setti hnefann i borö-
iö og sagöi: Þaö er ekki mjööur
á boröinu og skáldin lesa ekki
upp. Ég fékk góöan hljómgrunn
hjá kollegum minum, og eftir
langt þras um á hvaöa reikning
ætti aö setja þetta komu sjö flösk-
ur. Skáldskapurinn hefur ekki
mikiö veraldargengi núna. Áöur
fyrr voru settir belgir af vini fyrir
trúbadúrana. Svo las ég yndis-
lega upp á eftir og geröi næstum
mitt besta.
Ég reyni yfirleitt ekki aö troöa
á fólki. Ég er aö upplagi lifs-
hættulega uppstökkur, en þaö
kemur lika fyrir aö fólk er ákaf-
lega ánægt meö mig, þangaö til
aö þaö kemst aö þvi, aö ég meina
þaö sem ég segi, þegar þaö áttar
sig á þvi, aö þetta er ekki bara
flottur stæll
Ég er ekki eins „shaky” og
þegar þú komst. (en i upphafi
samtalsins má segja aö hann hafi
veriö eins og hrisla I vindi, eöa
þannig mundu skáldin lýsa þvi.
Ein litil flaska af rauövini reddaöi
hins vegar málunum.) Ég tel mig
ekki vera alka, þvl alkinn á
ekkert aö nema flöskuna.”
— Þú gerir nú stundum i þvi aö
hneyksla fólk?
„Mér getur þótt gaman aö láta
taka eftir mér, en stundum geri
ég mig ósýnilegan. Stundum gerir
maöur eitthvaö til aö sjá hvernig
viöbrögöin veröa til þess aö læra
af þvi. Eins og litlir strákar, sem
velta kerruhlassi til aö sjá hve oft
kartöflurnar rúlla.”
Lfmmioar íyrir siúðriö
— En svo maöur snúi sér aö
ööru, hvernig lituröu á sjálfan þig
sem listamann?
„Ég elti nefiö á mér og allar
sætar stelpur og liö ekki óréttlæti
nálægt mér. Mér finnst bjánalegt
aö skipta sér af listamönnum.
Þaö er tvennt sem menn krefjast
af listinni,aö hún sé frjáls og bla-
blabla, svo eru aörir, sem heimta
aö hún þjóni einhverjum sjónar-
miöum. Þaö á bara aö láta lista-
manninn um þetta. Jónas
Hallgrimsson geröi hvort
tveggja.
Listin getur aldrei veriö bara
fy rir listina. Seg jum aö skáld yrki
ljóö um hve þaö getur veriö
einmanalegt aö labba einn um
götur Reykjavikur á kvöldin, þá
er þaö kannski áróöur fyrir þvi,
aö sætar stelpur ættu aö ganga
meö honum. Skáldiö má bulla,
þaö getur veriö mjög fallegt, en
taki hann v.pp einhvern málstaö,
veröur hann aö berjast til siöasta
blóödropa. Þá dugir ekkert hálf-
kák.”
— Hvaö viltu segja um ljóö
þin?
,Mér finnst best aö kritlkerarn-
ir geri þaö, og þaö hefur nú ekki
alltaf veriö fallegt.
Ég er núna I einhverri innhverf ri
perióöu, ég er aö elta fiörildi.
Viltu aö ég segi þér hvernig far-
iö er meö skáld á islandi?
Ég held þvi fram, aö Pétur
Pálsson og Ásta SigurÖardóttir
hafi alls ekki fariö i hundana,
heldur veriö hreinlega myrt. Þaö
var passaö upp á þaö, aö þau
fengju ekkert af þvi sem þau
þUrftu, hvorki þvi efnahagslega
né manneskjulega. Aöallega þó
Asta,;þvi hún var mikil kona. Or
Pétri voru tennurnar dregnar
hægt Dg rólega. Og nú eiga mörg
ungu skáldanna aöeins einn séns
til aö pluma sig efnahagslega og
fá viöurkennt félagslegt hlutverk,
nefnilega aö gerast
geösjúklingar. Þaö er skuggalega
mikiö af þessu, og þaö eru fyrst
og fremst þeir, sem eiga ekki
neinn aö fyrir utan.
Þaö er alveg einkennandi fyrir
littereran karrier aö þaö er frek-
ar tekíö eftir þeim, sem eiga ann-
aö hvort peninga, próf eöa ætt.
Þeir komast aö I fjölmiölum, eins
og þetta viötal I Helgarpóstinn.
Þeir sem eiga ekkert af þessu,
hvorki peninga, próf né ætt, eru
helviti illa staddir, sama hvaö
þeir yrkja vel.”
— Hvaö meinaröu meö aö
segja, aö til þess aö fá viöurkennt
félagslegt hlutverk , þurfi þeir aö
gerast geösjúklingar?
„Þá er hægt aö llma á þá miöa
fyrir niöursoöna slúöriö. Þaö er
mjög rikt I fólki aö vera hrætt viö
þaö, sem þaö getur ekki komiö
merkimiöa á. Geöveiki er bara
Ideólógia. Ef fariö er aö tala um
aö einhver sé geöveikur þarf aö
skoöa þann sem segir þaö og
athuga hvort hann sé ekki
snargeggjaöur. Þaö hefur enginn
oröiö geggjaöur nálægt mér, bara
fengiö hræösluköst.”
Gyðjan er ekki hðra
— A Dagur Siguröarson sér
einhverja lifsspeki?
„Ég hef þaö ekki, en ég hef tvö
slagorö fyrir mig persónulega:
þaö fyrsta er aö þaö á ekki aö
rembast viö þaö, sem kemur af
sjálfu sér, og hitt er aö þaö á ekki
aö misnota Gyöjunnar gáfur.”
— Hvaö meinaröu meö þvi?
„Þaö á ekki aö lita á Gyöjuna
sem hóru, sem maöur getur selt,
þaö á ekki aö gerast meliudólgur-
inn hennar, ekki láta sér detta i
hug aö þaö sé hægt.”
— Hvernig kemur þetta þá út i
praxis?
„í fátækt. Ef mynd eftir mig á
aö seljast, þarf ég venjulega aö
gefa meö henni. Ég heföi gaman
aö sjá þann mann, sem getur selt
mynd eftir mig. Þetta er ágæt
auglýsing fyrir sýninguna I
haust.”
— Reyniröu þá aö selja þær?
„Ég er hættur aö reyna þaö, ég
er búinn aö missa trúna á aö geta
gert þaö.”
— Hefurðu aldrei veriö snobb-
aö fyrir þér?
„Jú, en ég kann ekki á þaö
heldur, þaö fer illa i mig. Þaö
getur veriö, aö ómeövitaö langi
mig ekki til aö seljast, en hins
vegar sé ég til þess aö þær halda
áfram aö veröa til.
Mamma min sagöi viö mig er
ég var litill, hvert einasta kvöld
þegar hún lagöi mig, aö ég væri
merkilegasti, gáfaöasti, falleg-
astiog glæsilegasti maöur i heimi
og allt sem ég tæki mér fyrir
hendur myndi lukkast, og þessu
trúi ég enn eins og nýju neti. Ég
held aö þaö sé mjög algengt aö
skáldgáfa mæöranna fari til
sonanna. Þær veröa ekki skáld,
en synirnir veröa þaö. Persónu-
dýrkunin er karlmannlegt menn-
ingarfyrirbrigöi. Maöur getur séö
þaö á göngu um bæinn meö þvi
aö skoöa stytturnar. Stytturnar af
karlmönnum hafa persónuleg
nöfn, eins og Skúli fógeti og
Kristján tiundi, en stytturnar af
konunum hafa þaö ekki. Þær
heita nöfnum eins og Pómóna og
Móöurást.
Þau i rlkisútvarpinu komu eitt
sinn til min og báöu mig um aö
lesa upp fyrir sig ljóö. Ég varö
strax tortrygginn og sagöi þeim,
aö þaö væri ekki hægt aö lesa upp
fyrir þessa stofnun, þvi hún væri
dónaleg. Nei, nei sögöu þau. Jæja,
sagöi ég steinhissa. Hvaö á ég aö
lesa lengi? Korter. Svo las ég inn i
korter og fékk þaö allt borgaö, en
þaö komu aöeins tlu og hálf
minúta. Þaö var búiö aö gelda allt
mannkyniö, eyöileggja vandlega
uppbyggöa röö og stigmögnun.
Mér var ekkert sagt. Þegar ég
heyröi þetta i útvarpinu, hló ég.
Ég var bara illur út I sjálfan mig
fyrir aö hafa treyst þeim. Þaö
veit enginn hver geröi þetta, þvi
stofnunin er svo ópersónuleg.
Vinir minir sögöu mér aö athuga
hvert þræöirnir lægju, en ég geröi
þaö ekki, ég vil ekkert vita um
þaö. Sjálfsagt skiptir þetta engu
máli; þaö hefur enginn
hlustaö, þvi Roots var i sjónvarp-
inu á sama tíma.”
„Víl legqja pðlilískan
praxfs niður”
— Hvaö um pólitlkina?
„Ég var kommúnisti árum
saman, nú er ég anarkisti. Báöar
þessar stefnur hafa þann galla, aö
hugmyndin um þaö hvernig rikis-
valdiö á aö leysast upp er heldur
gruggug i praxls. Anarkisminn
vill dreifa valdinu til fólksiiis jafn-
óöum og þaö er tekið af aröræn-
ingjunum. Hugmynd leriinistanna
um uppbyggingu fiokksins; þetta
skrimsli sem þeir kalla sentrali-
seraöa demókratiu, hefur full-
komlega afsannaö sig I praxis,
bæöi sú stalinska og sú-trotsklska.
Þetta er til umhugsunar fyrir
kristna menn og kommúnista og
handa Mogganum til aö hártoga.
Ég vil leggja pólitiskan praxis
niöur. A tslandi veröur allt aö
kliku, þaö hefur sýnt sig I þessari
furöulega stjórnarmyndun.
Stimdum viröist mér takmarkiö i
pólitikinni vera aö koma sér upp
búö eöa skrifstofu, eöa taka yfir
búö eöa skrifstofu.sem einhver
annar hefur komiö upp, ná taki á
simtólinu og spjaldskránni.
Þegar ég kom heim i haust, fór
ég ofan I húsgrunn. Ég hugsaöi
meö mér, aö ég heföi ekki verið
hér i þrjú ár og vildi vita hvaö
geröist. Ég entist i þessu skltapúli
i nokkra daga og fannst aö karl-
arnir ættu betra skiliö.
Þeir eru svo smitaöir af lág-
kúru, aö mér fannst stundum, þó
ég viti aö þaö sé rangt, aö þetta
væri bara gott á þá.
Ég held aö maðurinn hafi fleiri
þarfir en gengiö er út frá aö
sinna. Þaö þekkist ekkert fólk i
heiminum, sem byrjar ekki strax
aö skrey ta sig og dansa um leiö og
þaö er satt, og þaö eru tæknilegir
möguleikar aö sinna þeim. Þaö
má lika gefa pláss fyrir
perversjónir og drauma, enda eru
draumamennirnir ekki hættuleg-
astir. Allt það ógeöslegasta, sem
fundiö hefur veriö upp i heimin-
um, er ekki verk drauma-
mannanna, sem hlaupa á eftir
fiörildum og kannski hálf bjána-
legum pervert fantasium, þvi
hugmyndaflug manneskjunnar
fer i allar áttir. Þaö eru þessir
svokölluöu normölu sem hafa
fundiö upp allt þaö ógeöslegasta i
heiminum, eins og Hiroshima,
Buchenwald, rannsóknarréttinn
og geöveikrahælin. Og fangelsin
ætti aö jafna viö jöröu strax.
Reyndar er ég ekki hrifinn af öör-
um stofnunum, eins og skólum,
kirkjum, spitölum og gjaldheimt-
unni. Þaö ætti aö brenna alla pen-
inga I heiminum strax. Þaö yrði
fallegt bál. Viö gætum dansaö
nakin viö ylinn.”
Daqar Daqs oq nælur
— Hvaö varstu aö gera i
útlöndum siöustu þrjú ár?
„Ég var aö jafna mig eftir niu
ára bleyjuþvott. Ég var aö bjarga
mér burt, ég vildi ekki stirðna
hérna og fara i klessu. Eitt hef ég
komist upp á á þessu flakki, ég
ætla aldrei aö hafa fasta búsetu.
Sigaunarnir hafa fundið merki-
lega menningarlega lausn. Fólk
hefur þörf fyrir heimili og fólk
hefur þörf fyrir tilbreytingu og
feröalög. Þeim hefur tekist áö
sameina þetta. Svo vil ég hafa
sterka sól, mér liöur best ef þaö
er mjög heitt, þá hugsa ég
skýrast. Sólskin, ávexti og kon-
ur.”
Taliö berst aö þvi hvernig
Dagur hafi farið aö fjármagna
þessa löngu dvöl sina erlendis.
„Ef ég kem i borg og er blank-
ur, þá tékka ég á þvi hvort hægt
er aö betla I henni. Ef þaö er hægt
aö betla, eru ljósir punktar i
henni. Flest fólk þráir heitast
innst inni aö gefa aleigu sina, en
sums staöar er fólk svo bæklaö af
uppeldi, aö þvi tinnst þaö siöferöi-
lega rangt. Þaö eru slæmar borg-
ir. „Once there was a beggar in
Aberdeen”.”
— Hvernig fara dagarnir hjá
þér?
„Þeir eru mjög misjafnir, en
jafnvel þó þeir byrji svart, nær
min min eöiislæga glaöværö alltaf
yfirhöndinni þegar liöur á daginn.
Næturnar eru erfiöari, sérstak-
lega þegar ég þarf aö sofa einn,
og ég fæ merkilegar martraöir,
sem kristallast kannski i skáld-
skap daginn eftir, kannski ekki.
Ég hef ekki kynnst neinum, sem
fær eins magnaöar martraöir og
ég.
Um daginn lá ég bundinn
niöur i dalkvos. Eftir kvosinni
rann litil á. Fyrir ofan mig var
foss og þar voru glóhæröar
skessur aö þvo blóöug föt ýmiss
konar. Áin blóölitaöist og þaö
hækkaöi i henni. Ég bjóst viö aö
mér yröi drekkt I blóöi, en slapp
af þvi aö ég var heppinn.”
Ljóölistin.
Gunnlöö dobblaöi dónann
einsýna
uppúr skónum. Skáldamjööur-
inn?
Hann er enn bjá henni.