Helgarpósturinn - 23.05.1980, Blaðsíða 6

6
Fullur salur og sýningarstæöi
af bílum
Bílar og kjör við allra hæfi
Opið frá kl. 9—19 alla daga nema fimmtudaga
frá 9—21, og SUNNUDAGA frá kl. 13-16.
BÍLASALA** BÍLASKIPTI
28488
REYKJAVÍK - ICELAND
S* ■
imi
8-18-66
Peugeot 504 station árg.
'74
Ekinn 60 þús. km.
Dökkblár. Verö 4 millj.
Datsun 1204 árg. '77
Ekinn 41 þús. km.
Rauöur óaðfinnanlegur.
Verö 3.700 þús.
Lada sport árg. '79
grænn, þurrka á
afturrúöu og góö dekk.
Ekinn 18 þús. km.
Verö 4.800 þús.
Mazda 323 átg. '77
Ekinn 39 þús. km.
Failegur blár sanseraö-
ur.
Verö 3.600 þús.
Chevrolet Malibu árg.
'71
Ekinn 72 þús. milur.
Biár meö svartan vinyl-
topp
Topp útlit.
Verð 2.800 þús. Til i
skipti.
Lada 1600 árg. '79
Ekinn 23 þús km.
Hvítur. Verö 3.600 þús.
Fiat Berlinetta árg. '78
Ekinn 37 þús. km.
Rauður, dekurbill.
Verö 4 millj.Góöur staö-
greiösluafsláttur eöa
góö kjör.
Plymouth Volare árg.
'79
Þessi gullfaliegi
stationbill er ekinn að-
eins 17 þús. km.
Verö 8.400 þús. Tekur
ódýran japanskan uppí.
Passat árg. '76
Ekinn 72 þús. km.
Eintak í sérflokki.
Grænn. Verö 4 millj.
Subaru 1600 árg. '78
Ekinn aöeins 4.200 km.
Sem nýr.
Verö 4.500 þús.
Föstudagur 23. maí 1980 —he/garpósturinrL
Umsjón: Jón Torfi Jónasson
1 Helgarpóstinum f dag hefst nýr þáttur, þar sem fjallaö veröur um nýjungar og ýmsa fróöleiksmola úr
heimi tækni og visinda,Sem umsjónarmann hefur blaöiö fengiö Jón Torfa Jónasson, eölis- og sálfræöing
og munu þessir þættir, ,,Cr heimi visindanna" birtast um þaö bil hálfsmánaöarlega.
Undanfarnar vikur hafa veriö I
sjónvarpinu þættir um æviferil
breska visindamannsins Charles
Darwin og þar fléttuö inn i um-
fjöliun hans um uppruna og þróun
lífs á jöröinni. Þar sem efni þess-
ara þátta var afmarkaö viö hug-
myndir Darwins, væri ekki úr
vegi aö rekja lauslega gang mála
fram á siöari ár.
Sköpunarhugmynd bibliunnar
gerir ráö fyrir aö margbreytileiki
lifsins hafi veriö sá sami frá upp-
hafi, allar tegundir lifvera, sem
nú eru til hafi alltaf veriö til.
Kenningar visindamanna um
sögu lifs á jöröinni gera hins
DARWIN
STENDUR ENN
TRAUSTUM FÓTUM
— Nokkur orð um þróunarkenninguna
vegar ráö fyrir einhvers konar
þróun. 1 grófum dráttum má
segja aö til hafi veriö tvær megin
kenningar eöa hugmyndir um
þróun.
Arfgengi
áunninna hæfileika
Annars vegar er kenning, sem
oft er kennd viö Frakkann
Lamarck og var sett fram um
1810. Hún gerir ráö fyrir aö á-
unnir hæfileikar og áunnin aölög-
un einstaklinga aö aöstæöum
gangi i erföir. Samkvæmt þessari
hugmynd ættu giraffar, sem
þyrftu aö teygja sig sérstaklega
hátt eftir trjálaufum þannig aö
þaö teygöist örlitiö á hálsum
þeirra, von á hálslengri afkvæm-
um en ella. Eöa api, sem þjálfaöi
sig sérstaklega i trjáklifri, ætti
fyrir bragöiö aö eignast afkvæmi,
sem eru færari aö klifra i trjám,
en þau heföu veriö ef foreldrið
heföi ekki sinnt æfingum sinum.
Eftir siöustu aldamót hefur þessi
hugmynd um erfðir áunninna
hæfileika ekki átt miklu fylgi aö
fagna, nema þá h»lst hjá Rússan-
um LysenKo og fylgismönnum
hans, sem héldu rússneskum
erföavisindum i járnkló sinni I
rúma þrjá áratugi.
Hins vegar höfum viö hug-
myndir Darwins. I bók sinni
Uppruni Tegundanna, sem kom
út 1859, telur Darwin aö tvennt
þurfi aö nefna til þess aö skýra
munmilli tegunda, þ.e. til þess aö
skýra fjölbreytni lifs á jöröinni. 1
fyrsta lagi er töluveröur einstak-
lingsmunur innan tegunda (en
Darwin gat ekki skýrt hvernig á
honum stóö) og I ööru lagi telur
hann aö nokkur hluti hverrar
kynslóöar nái ekki að timgast, en
þeirfjölgi sér, sem best eru búnir
fyrir þær aöstæöur, sem rikja
hverju sinni. Þannig má segja aö
ákveöiö val veröi i náttúrunni.
Darwin áleit aö þegar saman sé
tekiö margbreytni innan teg-
undar, ólikar aöstæöur og timgun
þeirra hæfustu miöaö viö að-
stæöur hverju sinni, þá megi
skýra mismun milli hinna óliku
tegunda llfrikisins. Flestir vis-
indamenn eru sáttir viö þessa
skýringu á mismun manns og
apa.mismun fuglategunda þeirra
á Galapagos eyjunum, sem Dar-
win athugaöihvaö mest, en til eru
þeir, sem eiga erfitt meö aö
kyngja þvi aö hugmynd Darwins
um na’ttúruval ráöi viö aö skýra
muninn á manni og húsflugu. En
þessir efasemdarmenn eru ekki
margir, einkum vegna þess að
enn hefur ekki komiö fram nein
staögóö skýring, sem velt gæti
hugmyndum Darwins úr sessi.
Erfðafræðin
kemur til sögunnar
Visindamenn kynnast hug-
myndum erfbafræðingsins
Mendels um erföavisa (gen) upp
úr siðustu aldamótum, en þaö er
eiginlega ekki fyrr en 1930 aö það
er almennt viöurkennt, hve vel
hugmyndir Mendels henta til þess
aö styrkja og skýra hugmyndir
Darwins. Mendel gerir ráö fyrir
erfðavisum (genum) sem ráöa
algjörlega öllum liffræöilegum
eiginleikum hverrar lifveru.
Erföavisar hverrar tegundar eru
i grófum dráttum eins, en þó ekki
nákvæmlega eins i neinum tveim-
ur einstaklingum (nema eineggja
burum). Þótt þessi munur á
erfðavisum innan tegundar sé
ekki mikill, veldur hann þvi aö
einstaklingar verða mismunandi
og þaö gefur forsendur fyrir ein-
hvers konar vali, ef allir einstak-
lingar tegundarinnar ná ekki að
timgast jafn mikiö. Munur innan
tegundar er einkum talinn stafa
af svokölluöum stökkbreytingum
sem veröa á erfðavlsunum. Hver
slik breyting veldur yfirleitt ekki
miklum mun, enda er deilt um,
eins og áöur er vikiö aö, hvort
þessar breytingar nægi til þess að
skýra fjölbreytni llfrikis jaröar.
Samspil hugmynda Mendels
um erföavisa og hugmynda Dar-
wins um úrval i náttúrunni gefur
rammann um þá þróunarkenn-
ingu, sem nú viröist almennt við-
urkennd af visindamönnum.
1 rikjandi hugmyndum um þró-
un er möguleikanum á arfgengi
áunninna eiginleika afneitaö, en
samt sem áöur lögö áhersla á
stöðuga þróun þar sem hver
breyting er tiltölulega litil. 1 þess-
um hugmyndum er bent á mikil-
vægi mismunar innan tegundar
en þessi breytileiki er forsenda
allrar þróunar, þar eö þróun
byggist á úrvali, en einungis ef
einstaklingar eru mismunandi, er
hægt aö tala um úrval.
Auövitaö er margt óskýrt enn i
erfðavisindunum, en hugmyndir
Darwins virðast standa nokkuð
traustum fótum, þrátt fyrir mikla
gagnrýni, sem hefur ekki siður
átt sér trúarlegar og pólitiskar
rætur en vfsindalegar. — JTJ.
GETUR TÖLVA EINUNGIS
ÞAÐ SEM HENNI ER SAGT?
1 örri tæknivæöingu veröa
tölvur af ýmsum stæröum og
geröum sifellt meira áberandi og
fólk veltir þvi gjarnan fyrir sér
hve flókin störf tölvur geti unniö:
hverjar eru likurnar á þvi aö tölv-
urnar taki hreinlega af okkur
vöidin? Vonandi veröur þess nú
iangt aö biöa, en rétt er aö hafa
augun opin, þannig aö þessi af-
kastamiklu tæki veröi þjónar
okkar en ekki herrar.
Hver stjórnar tölvunni?
Oft er bent á i umræðum um
mátt tölvunnar aö tölvan sé bara
vél og geti bara þaö sem henni er
sagt. Þetta er likast til rétt en
segir ósköp lltiö þegar grannt er
skoöaö.Þaösem stjórnar aðgerð-
um tölvu er tölvuforrit, sem er
safn fyrirskipana til rafeindabún-
aöar tölvunnar um hvaö eigi aö
gerast. Þessi forrit hafa þeir
skrifaö sem viö tölvurnar vinna
og þar meö stjórna þeir tölvunni.
Auövitaö hafa þeir hug á þvi aö
gera forritin svo sveigjanleg aö
tölvan geti brugöist rétt viö, I
ólikum tilvikum. Þannig er e.t.v.
óskaö eftir þvi aö tölva, sem
stjórnar tækjum I kjarnorkuveri
geti brugöist fljótt og rétt viö ef
einhver ákveðin bilun kemur upp,
eöa þess er óskaö aö tölva, sem
sér um bókhald fyrirtækis geti
skrifaö Ut reikninga þegar viö á. 1
þessum tilvikum má segja aö
tölvan taki ákvaröanir, en raunar
einungis þær sem hún hefur veriö
búin undir. Forrit af þessu tagi
eru vel þekkt og viö virðumst
vera að sætta okkur viö galla
þeirra. (Þegar tölvu er kennt um
mistök af einhverju tagi, eöa
þegar eitthvaö er ekki hægt ,,af
þvi að tölvan leyfir þaö ekki”, þá
er I raun og veru veriö aö tala um
ófullkomna forritun).
Geta tölvur haft frum-
kvæði?
NU er hugsanlegt aö við viljum
láta tölvu taka ákvaröanir, en viö
höfum ekki nema takmarkaða
hugmynd um hverjar þær verða.
Gott dæmi um slikt tilfelli er
tölva, sem getur teflt. NU væntum
viö þess aö tölvan geri þaö sem
fyrir hana er lagt, þ.e. að vinna
næstu skák, en viö getum ekki
sagt henni I smáatriðum hvernig
á að gera þaö. Nýjustu útgáfum
skákforrita svipar aö mörgu til
eldri geröa, þar sem þau búa yfir
óhemju miklum upplýsingum og
geta reiknaö út ýmsa möguleika
nokkra leiki fram i timann. En
þaö sem reynt er aö gera i nýrri
forritum, auk þessa er aöbyggja
inn „hollráö”, leiðsögureglur um
aögeröir. Þessar reglur eru oftast
nokkuö flóknar, en einföld dæmi
gætu veriö: styrkja miðboröið,
varastaöláta leppa menn, biskup
er vænlegri en riddari I endatafli.
Þeir sem iöka skák aö ráöi vildu
ugglaust setja ýmsa fyrirvara viö
slikar reglur, en þá er bara aö
athuga hverjir þessir fyrirvarar
gætu verið og setja þá inn i for-
ritið. Viö erum hér á góðri leiö
meö aö fá forrit, sem taka sjálf-
stæöar ákvarðanir, a.m.k. I viss-
um skilningi, en gera engu að
siður þaö sem fyrir þau er lagt.
Nú glima menn viö aö búa til for-
rit, sem sjálf geta skrifað forrit
og þaö sem meira er, slik forrit,
sem unnin eru af tölvu veröa full-
komnari en þau sem sérfræðingar
eru almennt færir um að skrifa. 1
þessu ljósi veröur fullyröingin um
aö tölvur geti bara þaö sem þeim
er sagt merkingarlitil, jafnvel
þótt hún sé óhrakin.
Nýr heimur
Heimur töivufræða og tölvu-
tækni er oröin ótrúlega stór.
Fyrst má nefna ýirtölvurnar en
þeim fylgja miklir möguleikar á
tölvuvæöingu i iönaöi og verslun
og f kjölfariö munu ugglaust
fylgja mikla breytingar á fram-
leiösluháttum. Þá má nefna
tölvur, sem geta „hugsaö” (og
vikiö var aö hér aö ofan), t.d. teflt
og þýtt frá einu máli til annars, en
einnig hjálpaö til viö ákvaröana-
töku, t .d. viö sjúkdómsgreiningar
og hagstjórn.
1 þessum þáttum um tækni og
visindi veröur stöku sinnum reynt
aö skyggnast inn I þennan heim
tölvunnar bæði til þess aö skoöa
hvaö hann hefur upp á aö bjóöa,
en ekki siöur til þess aö benda á
ýmis sker, sem viö þurfum aö
varast. —JTJ.