Helgarpósturinn - 23.05.1980, Blaðsíða 14

14
15
Föstudagur 23. maí 1980
Jialgarpósturínn.
Jielgarpnsturínn Föstudag
ur 23. maí 1980
Skrifstofa Eggerts G. Þor-
steinssonar er á efstu hæfi Trygg-
ingastofnunar rikisins og þaOan
er Utsýni niOur Laugaveginn og
innyfir sundin blá og SkarOs-
heiOi. Skrifstofan er stór og vel
bUin hUsgögnum, og Eggert sjálf-
ur I ffnum jakkafötum og snyrti-
legur. Sem forstjóri Trygginga-
stofnunarinnar, og fyrrum ráö-
herra og þingmaöur og HUsnæöis-
málastjórnarmaOur er hann
kominn ansi langt frá mUrara-
starfinu sem hann einu sinni
hugOist gera aO ævistarfi. Hann
var fyrst spurOur hvaö heföi vald-
iö þvi aö hann geröist múrari.
Bullandi sjóveikur
„Minn fyrsti þanki var nU aö
veröa skipstjóri”, sagöi Eggert.
„Ég sá sjálfan mig koma til hafn-
ar og alltaf meö bátinn á nösun-
um. Af þessu varO nU ekki, enda
væru þá fiskistofnarnir minni en
þeir eru nUna. ÞaO eru menn Ur
bræöra- og frændaliöi, sem hafa
séö um þá hliö málanna.
Næsti þanki, þá hef ég veriö
um fermingu, var aö veröa prest-
ur. Ég haföi mikla löngun til þess.
En svo um fimmtán ára aldur
veröa töluverö kaflaskipti, og all
afdrifarík i llfi minu. Þá drukkn-
aöi faöir minn ásamt sex skip-
verjum slnum. Þaö var haustiö
1940. Viö þetta breyttust öll viö-
horf manns mikiö, enda taldist ég
þá vera fyrirvinna heimilisins
eftir lát pabba. Ég fór þó ekki á
sjóinn, eins og kannski heföi virst
eölilegast, ég tók ef til vill tillit til
andstööu móöur minnar viö þaö,
auk þess sem ég var alltaf bull-
andi sjóveikur.
Þremur árum eftir aö pabbi dó
flutti mamma til Reykjavlkur, og
þar hóf ég mUraranám, þvert
ofan I þaö sem fjárhagurinn
leyföi. En mér fannst vera fram-
tlöaröryggi I þvi aö læra eitthvaö.
Hugur minn stóö ekki til mUr-
verks fremur en einhvers annars,
en á þessum tlmum voru margar
iöngreinar lokaöar fyrir námi. Ég
haföi veriö sem almennur verka-
maöur I byggingarvinnu, og þvl
kynnst mUrverkinu og 3. mal 1943
hóf ég nám I mUraraiön.
Um sama leyti byrjar félags-
máladansinn fyrir alvöru. Alveg
frá barnæsku haföi eg tekiö þátt I
félagsstarfi ýmis .konar en þegar
ég var kominn I námiö fór ég
strax aö vinna I MUraranema-
félaginu, og átti um tima sæti I
stjdrn Iönnemasambandsins. Um
leiö byrjuöu afskipti af pólitlk.
var mjög lærdómsrlkt tlmabil, en
um leiö hálfgerö sorgarsaga
islenskrar verkalýöshreyfingar.
HUn var I sömu sporum I 20 til 25
ár, eftir aö hUn klofnaöi upp I
pólitlskum átökum, sem sagan
segir kannski aö hafi veriö óeöli-
leg. Þaö er ekki fyrr en eftir 1960
aö meiri friöur hefur rlkt.”
— Varstuekki róttækari á yngri
árum?
„JU, ég var róttækur. Mér er
sagt aö nafn mitt finnist I félaga-
skrá kommUnistaflokksins I
Keflavlk, frá þvl ég var nlu ára.
En þaö byggöist nU ekki á vel
Igrunduöum skoöunum, heldur
þvl aö þá voru strákar annaö-
hvort fylgismenn nasista eöa
kommúnista. Eftir inn-
göngu og veru mina I Félagi
ungra jafnaöarmanna tók ég sæti
I miöstjórn Alþýöuflokksins 1948,
og I pólitlkinni liföi maöur slöan
og hræröist. Allar fristundir fóru I
hana. Meö sanni má segja aö
rjóminn af ævinni allt til siöustu
2ja ára hafi fariö I félagsstörfin,
þau hlóöu utan á sig meö þeim
hætti aö maöur réöi þvl varla
sjálfur. En þetta er auövitaö1
blandaö metnaöargimi því ekki
er fariö meö menn I járnum I
þetta.
Ariö 1953 dett ég svo aö segja
innum þakglugga Alþingis. Þaö
kom I minn hlut aö vera I fram-
boöi á Seyöisfiröi, vegna þess aö
deilur stdöu um tvo menn, og ég
var fundinn upp sem málamiölun.
Faöir minn haföi veriö skipstjóri
á báti frá Seyöisfiröi og ég naut
vináttu skipshafnar hans viö
kosningarnar. Varö 9. landskjör-
inn þingmaöur og fékk 124 at-
kvæöi sem ékki þætti mikiö i dag.
Þingmaöur Ur rööum Sóslalista-
flokksins fór þó á þing þar áöur
meö fylgi sem hægt heföi veriö aö
koma fyrir I einum strætisvagni,
eöa 67 atkvæöi. Þetta var upphaf-
iö aö þingmennskunni, sem átti
eftir aö standa I 25 ár. Ariö 1965
varö ég svo ráöherra sjávarUt-
vegs, félags-, og heilbrigöismála,
og þegar ég hætti vantaöi 6 vikur
uppá sex árin”.
Bjarni tiarður tidsDóndi
— Varstu góöur ráöherra?
„Ég get nU ekki dæmt um þaö
sjálfur. Ég var aö þvl leyti hepp-
inn, aö þetta voru I fyrstu góö vel-
gengnisár i íslenskum sjávarUt-
vegi. Þaö eru kannski aöstæöurn-
ar sem hafa mest áhrif á þaö
hvernig menn eru dæmdiraf sög-
unni. Viö fengum okkar stóra
herra aö „góöum” ráöherrum,
Sagan fer svo eftir þeim sem
skrifar hana.
Ráöherramennskan er góöur
skóli, og skóli sem hvergi er hægt
aö komast I annarsstaöar. Þessi
staöa opnar manni dyr sem öör-
um eru lokaöar og þaö gildir jafnt
um aögang aö mönnum og mála-
flokkum. Þaö sem mér er helst
minnisstætt frá þessum árum, og
þaö sem ég naut einna mest, var
einstæö verkstjórn Bjarna Bene-
diktssonar. Þó hann þætti haröur
hUsbóndi var hann aldrei ósann-
gjarn. Þvl miöur fyrir Islensku
þjóöina féll hann frá langt fyrir
aldur fram”
— Geröiröu einhver slæm mis-
tök I ráöherrastólnum?
„Sjálfsagt hefur maöur gert
mistök. Þaö leiöir af eöli málsins.
ÞU veröur aö taka ákvöröun hvort
sem þU vilt eöa ekki, og enginn
mannlegur máttur gerir alltaf
rétt. Þaö þarf ákveöiö æöruleysi
og kjark til aö veröa góöur ráö-
herra, og aö sjálfsögöu nauö-
synlega vitsmunii’
Andlilið eKKi iríKKað
— Ertu bitur yfir þvl aö hafa
„dottiö UtUr” stjórnmálunum á
þann hátt sem raun varö?
„Ég hef vitanlega oröiö sár og
sjálfsagt fundist störf mln van-
metin. En ég haföi fengiö „skot
fyrir stefni”, eins og þeir segja I
landhelgisstrlöunum, þvl ég haföi
veriö boöinn fram sem varafor-
maöur flokksins á flokksþingi
meö Benedikt Gröndal, og féll I
þeim kosningum. PrófkjörsUrslit-
in komu þvl mér kannski ekki
eins á óvart og þau heföu e.t.v.
annars gert.
Þaö uröu þarna ákveöin
kynslóöaskipti I Islenskum stjórn-
málum, ekki bara I Alþýöuflokkn-
um. Sumir eldri þingmenn féllu
fyrir yngri mönnum, en margir
hættu einnig aö eigin ósk, og voru
e.t.v. forsjálli en ég. Eftir þessar
kosningar var um þriöjungur
þingmanna á þingi I fyrsta skipti.
Hvort þetta hefur oröiö þjóöinni
til góös veit ég ekki, en framhjá
þessu varö ekki komist. Þaö haföi
veriö mikiö rætt um aö Islensk
póiitlk væri alltof fastskoröuö af
einhverju atvinnupólitlkusaliöi.
Þetta var viö suöumark I öllum
flokkum, og sá órói varö aö fá Ut-
rás. Þaö væri rangt af mér aö
setjast I dómarasæti nUna, þvl
sjónarmiöin sem nU rlkja eru
önnur. Persónulega finnst mér
andlitiö sem alþingi snýr aö þjóö-
vinna einlæglega saman, menn
Ur öllum flokkum. Ég gæti þuliö
upp langan lista þingmanna sem
ég hef átt gott samstarf viö, og
sumir þeirra eru nánast
ótæmandi nægtarbrunnar fróö-
leiks og skemmtilegheita. Og
skiptir þá ekki máli Ur hvaöa
flokki þeirkoma. Ég finn þaö best
nUna, eftir aö ég er kominn UtUr
þessu, hvaö samskipti viö menn
hafa haft mikil áhrif á mig og aö
ég sjálfur tel flestir til góös.”
Aldrei að segia aldrei
— Attu þér uppáhaldsstjórn-
málamann?
„Þaö tók mig tvö ár aö læra aö
standa ölduna rétt á alþingi — aö
láta ekki minniháttar mál setja
mig í uppnám. Þá tók maöur
náttUrulega sér eldri þingmenn
ósjálfrátt til fyrirmyndar aö ein-
hverju leyti. Þá voru ennþá á
þingi þessar gömlu kempur, sem
létu öll mál til sín taka. NU eru
menn meira farnir aö huga aö
einstökum málaflokkum. Einn til
dæmis utanrikismálum, og næsti
þingmaöur kannski aö atvinnu-
málum, þaö tel ég til góös. En á
hverjum tlma er alþingiö hvorki
betra né verra en þjóöfélagiö I
heild — þverskuröur af þvl
sjálfu.”
— Langar þig aftur á þing?
„Svo mikiö hef ég lært af þátt-
töku minni I stjórnmálum aö
segja aldrei aldrei. Ég hef I dag
alveg nægjanleg verkefni og á
ekki von á þvl aö fara aftur Utl
stjórnmálabaráttu. En ég segi
ekki aö þaö muni aldrei gerast.
Ég kynntist þvi sem ráöherra aö
þurfa stundum aö renna niöur þvi
sem maöur haföi áöur fullyrt.
Kringumstæöur breytast. Hérna i
Tryggingastofnuninni veit maöur
meira hvaö er á boröinu hjá sér á
morgnana, en I stjo'rnmálum.
Verkefnin I pólitikinni fara nokk-
uö eftir þvl hvaö menn taka sjálf-
an sighátlölega. Ég heföi t.d. kos-
iö aö þekkja Tryggingastofnunina
ööruvlsi en utanfrá, en enginn er
fæddur innl neitt starf. Hér eru
um 120 manns I vinnu, og oft er
fjallaö um viökvæm og erfiö mál,
sem varöa afkomu þeirra sem
verst eru staddir I þjóöfélaginu.”
„AiDorgunarsuslem”
— Hvaö geriröu I frlstundun-
um?
„Ég held aö þaö sé óþarfi aö
hafa nokkrar frlstundir ef maöur
tekur starfiö sitt alvarlega. Mér
hefur aö minnsta kosti aldrei ver-
þetta „afborgunarsystem” sem
er komiö á alla hluti. NU er ekkert
keypt ööruvlsi en meö afborgun-
um. Þetta gerir þaö aö verkum aö
allir eru gjöruppteknir af efna-
hagslegri baráttu sinni, sem aftur
hefurl för meö sér aö m.a. verka-
lýöshreyfingin er aö miklu leyti
lömuö af þátttökuleysi meölima
sinna. Þaö eru allir lokaöir inni I
vltahring skulda og skatta, og
eyöa orku sinni I aö bjarga hUs-
munum og húsi. Verkalýösforyst-
an liggur ranglega undir ásökun-
um um aö taka rangar ákvaröan-
ir I mikilvægum málum, en þaö er
litiö framhjá þvl aö hUn hefur of
fámennan hóp á bakviö slnar
ályktanir. Fólk skortir tlma og
tækifæri til aö skipta sér af
félagsmálum, þvl fyrir þau af-
skipti fást engin laun. Þaö er ein
höfuömeinsemd Islenskra
alþýöusamtaka og hefur alvar-
legri afleiöingar, en fólk gerir sér
grein fyrir”.
Sállur við alil og allð
— Hvernig llöur þér nUna?
„Ég hef þaö mjög gott — annaö
væri vanþakklæti aö segja. Er
sáttur viö allt og alla, og held aö
ég hafi ekki skapaö mér neina
óvildarmenn I gegnum störf mln I
stjórnmálum. Þar rlkir meiri
vinátta en flestir gera sér grein
fyrir. Fyrstu árin voru nokkuö
erfiö, eins og ég minntist á áöan,
en þeir sem leiöbeindu mér voru
ekkert slöur Ur öörum flokkum.
Um tlma var ég einnig deildar-
forseti á alþingi og haföi aö sjálf-
sögöu ekki öll fundarsköpin I
höföinu. Gamlir og reyndir þing-
menn Ur ölhim flokkum leiö-
beindu mér þá ef upp komu vafa-
atriöi. Þaö væri vanþakklæti aö
vera ekki sáttur viö tilveruna
nUna. Þaö er helst aö maöur sé
skuldugur viö fjölskylduna, þvl
hafi maöur einhvern tlma stoliö,
þá er þaö helst tlmi frá börnunum
á uppvaxtarárunum”.
iNeyddí aldrei neínn
olan í mig álengi
— ÞU ert alkóhólisti, ekki satt?
„JU. Þaö er kannski eitt af þvl
sem ætti aö vera leyndarmál, en
þaö er þaö ekki. Ég átti I erfiö-
leikum meö samskipti mln viö
áfengi I 2 til 3 ár. Ég hef oröiö var
viö aö fólk telur aö þaö hafi staöiö
I sambandi viö ráöherrastarfiö og
finnst þaö eiginlega þaö ranglát-
asta I umtali fólks. Þaö var ekki
hjálpa sér sjálfur sem gildir. Þaö
neyddi aldrei neinn ofan I mig
áfengi og enginn lætur mann
heldur hætta. Ég hef engar
patentskýringar á þvl hvaö veld-
ur þessu, en mér var sem betur
fer oröiö ljóst aö ég var á hættu-
legri leiö. Erfiöast er aö viöur-
kenna sjálfur aö vandamáliö sé
til, eftir þaö er vandinn tiltölulega
auöleystur. En þaö er enginn
öruggur nema sá sem aldrei neyt-
ir áfengis. Nokkrum tekst aö hafa
stjórn á þessu, en þaö hefur
ólýsanlegar afleiöingar I för meö
sér hjá þeim sem hafa þaö ekki.
Þaö er „reitur fleiri mannlegra
meina” en nokkur trUir. Mest
kemur þetta niöur á þeim sem
þykir vænst um viökomandi. Þaö
sem ef til vill getur hjálpaö einna
mest og er tvlmælalaust grunnur-
inn, er kristilegur þankagangur”.
— Ertu trUaöur?
„Ég tel mig vera þaö, já,
endaallt mitt uppeldi viö þaö miö-
aö. Ég held aö enginn einn maöur
sé I raun svo „sterkur” aö hann
þurfi aldrei á þvl handfangi sem
kristin trU er, aö halda. TrUin vill
gleymast þegar vel gengur, en
þegar á móti blæs þurfa alUr á
einhverri aöstoö aö halda”.
l.maí lögleiddup
irídagur
— Ef þU lltur nU til baka, hvaö
er þér eftirminnilegast?
„Þaö er ekki gott aö segja. Mér
er þó sérstaklega eftirminnilegt
þegar ég var I samninganefnd
verkalýösfélaganna viö samning-
ana 1955. Þaö var löng og erfiö
samningalota sem lauk meö þvi
aö viö vorum lokaöir inni 3 slö-
ustu sólarhringana. Þegar upp
var staöiö haföist I gegn nokkur
kauphækkun sem mörgum þótti
alltof lltil. En þá var I leiöinni
samiö um atvinnuleysistrygg-
ingarsjóö. Þá vakti þaö ekki ýkja
mikla athygli, en þaö eru auövit-
aö svona hlutir sem menn muna
eftir, — sllkir áfangar lifa.
Svo hef ég veriö dálltiö stoltur
af þvl,*aö sem félagsmálaráö-
herra beitti ég mér fyrir þvl aö
fyrsti mal var lögleiddur sem sér-
stakur almennur frldagur. Hann
haföiaövlsu veriö haldinn hátlö-
legur um langt skeiö og flestir
tekiö sér frl, en þarna kom sem-
sagt löglega staöfestingin. Þaö er
langur vegur frá árinu 1923 þegar
hrækt var og hrópaö aö göngu-
mönnum 1. mal. Þessi lögleiöing
fyrsta mal fór hljótt, en stærstu
A»SI<f»lKIW ttM
íIWII*WWIKWWí«i li UIII l' i l ii ... li iu m IH *MPara*agam»B3aa»sw^?»»TOis«ngi»a6i!<g«BCT.rr.*'4^^
KAHItKKAINA „G»»A”
— Eggeri G. Þorsieinsson,
lyrrverandi rððherra
í HeigarpðslsviOiali
Viðlal: Guðjón Arngrímsson
Myndir Friðþjólur
f KommúnislalloKKnum
9 ara
Eftir þaö er hægt aö segja aö ég
hafi ekki alveg ráöiö feröinni
sjálfur, heldur valist til hinna og
þessara trUnaöarstarfa. Ég gekk
i Alþýöuflokkinn 18 ára og var
mjög virkur, þvi á þessum árum
var mikill öldugangur I fslenskum
verkalýös-og stjórnmálum. Þetta
öldudal I efnahagsllfinu 1968 til
1969. Þá lokuöust markaöir
erlendis fyrir okkur og síldin
hvarf og þaö kom niöur I tlma-
bundnu atvinnuleysi; sem aftur
leiddi af sér flótta fólks Ur landi.
En svo birti aftur til I árslok 1969
og þar til sU rlkisstjórn fór frá ár-
iö 1971, og ég held aö segja megi
aö viöskilnaöur þeirrar rlkis-
stjórnar hafi veriö góöur. En þaö
eru aöstæöumar sem gera ráö-
inni, ekki hafa frlkkaö. En ég er
lika þeirrar skoöunar aö þjóöin
sjái þaö ekkii.réttu ljósi. Alþingi
er ekki bara kappræöur I Utvarp-
inu og sjónvarpinu, heldur eru
þar unnin friösamleg störf. Þing-
fundimir eru ekki nema um þaö
bil 25 prósent af starfi þingmann-
anna. Starfiö I þingnefndunum er
ásamt heimavinnu viöameira og
þar fer I raun og veru fram mótun
stefnunnar I þjóömálum. Þar
iö lagiö aö skera sundur vinnu-
staö og heimili. Þaö er ef til vill
heldur rembingslegt aö segja sem
svona, en ég heföi ekki viljaö
missa af þeim lærdómi sem ég
fékk i þingmennskunni. En I
staöinn átti ég færri algjörar frl-
stundir. Þetta tók þvl óneitanlega
tlma frá heimilinu.
En þaö er annaö sem ég tel aö
hafi meiri áhrif á Islenskt þjóö-
félag, en of mikil vinna. Þaö er
fyrr en tveimur árum eftir aö ég
hætti aö vera ráöherra, aö þetta
varö aö verulegu vandamáli. Og
um þriggja ára skeiö var stjórn-
leysiö Ur hófi eins og ég sagöi áö-
an.
Þaö var þvl eitt af gæfusporum
minum aö geta stuölaö aö stofnun
samtaka áhugamanna um
áfengisvarnir. 1 þessum efnum
eins og öörum er þaö kjarkurinn
og viljastyrkurinn til þess aö
áfangar I baráttu Islenskrar
alþýöu, hafa ekki oröiö til fyrir
hávaöa og ævintýri, heldur þrot-
laust strit og fórnir fyrir málefn-
ún sjálf.
Þessir sigrar lifa I félagslegum
umbótum fólksins sem verka-
lýössamtökin mynda meöan
verögildi launahækkana brennur
á veröbólgubálinu, — I báli sem of
fáir fást ennþá til aö taka þátt I aö
slökkva”.
SJÓNARHORN
„JU, viö áttum gott samstarf I rlkisstjórninni á slnum
tlma”, sagöi MagnUs Jónsson, fyrrum fjármálaráöherra,
þegar hann var spuröur um Eggert. „Hann er einstakt ljUf-
menni I samstarfi, þaö get ég sagt. Helstu einkenni hans eru
samstarfslipurö og fUsleiki til aö viöurkenna staöreyndir.
Hann heldur vel á slnum málum, og undirbýr þaö vel sem
hann hyggst gera”, sagöi Magnús.
SJONARHORN
„Eggert er tillögugóöur og samvinnuþýöur maöur”, sagöi
Birgir Finnsson, fyrrum alþingismaöur. „Þaö lýsir honum ef
til vill vel þegar hann var I HUsnæöismálastjórninni, embætti
sem ekki er vinsælt vegna þess hve oft veröur aö segja nei viö
fólk, þá öölaöist hann ekki óvinsældir. Hann hefur þann siö aö
leggja spilin á boröiö, og segja fólki hvernig staöan er. Og þaö
kunna allir aö meta”.
SJONARHORN
„Ég tel Eggert meöal vina minna, og sU vinátta á sér rætur
Imargra ára samstarfi bæöi utan þings og innan”, sagöi Pét-
ur Sigurösson alþingismaöur. „Þaö samstarf hefur veriö
ánægjulegt þrátt fyrir aö viö höfum á margan hátt óllkar
skoöanir á þjóömálum. Viö höfum líka tengst böndum I sam-
bandi viö llfsreynslu okkar, böndum sem ég vona aö slitni
ekki. Ég hef sjaldan veriö ánægöari en þegar ég heyröi aö
Eggert heföi veriö ráöinn I þá stööu sem hann er I núna, for-
stjóri Tryggingastofnunarinnar, þvi aö ég er sannfæröur um
aö betri mann heföi veriö erfitt aö fá. Eggert er maöur sem
þekkir til, og metur, hina mannlegu þætti þjóöfélagsins, og
hann þekkir sérstaklega vel kjör þeirra lægstlaunuöu.
Eggert getur veriö fastur fyrir, en hann vill samt reyna
samningaleiö I samskiptum viö fólk sé þess kostur. Þaö á vel
viö hann aö standa I sliku, og þegar hann var virkur aöili I
verkalýöshreyfingunni þótti hann góöur samningamaöur.
Hann er góöur drengur sem vill öllum vel, og hann þekkir sér-
staklega vel til þess fólks sem leitar til Tryggingastofnunar-
innar”.