Helgarpósturinn - 23.05.1980, Blaðsíða 27

27
hcp/rj^rpncrh irinn Föstudagur 23. maí 1980
Þaö er kominn vorhugur I
Alþingismenn. Þingslit eru
skammt undan og þvi heilmikill
hamagangur i deildum þingsins.
Rikisstjórnin leggur allt kapp á,
aö koma ákveönum málum i gegn
fyrir þinglok, en stjórnarand-
stæöingar sumir hverjir, sérstak-
lega sjálfstæöismenn, eru jafn-
staöráönir i þvi, aö hamla af-
greiöslu sumra þeirra. Þetta er
ekki ný bóla. Þessu svipaö hefur
ástandiö veriö i þingsölum aö
vorlagi siöustu árin. „Ég held
aö tima þingsins hafi ekki veriö
vel varið siöustu vikurnar,” sagöi
einn þingmanna Alþýöubanda-
húsnæöismálafrumvarpsins meö
málþófi. Einn þingmaöur Alþýöu-
bandalags sagöi, aö sjálfstæðis-
menn hefðu hins vegar ekki
reiknaö meö þvi að rikisstjórnin
legöi eins mikla áherslu á aö ná
þessu máli i gegnum þetta þing og
raun væri. „Þetta mál veröur af-
greitt á þessu þingi, hvaö sem liö-
ur öllum langhundum sjálfstæöis-
manna i ræöustól,” sagöi þessi
þingmaöur.
En ýmsir aörir hlutir munu
einnig koma inni þessa mynd.
Hugsanleg eða imynduö bráöa-
birgöalög frá rikisstjórninni til
viönáms gegn veröbólgu, sem
Mikið kapp færist alltaf i þing-
menn á síöustu dögum þings.
ÞINGLOK MEÐ LÁTUM
lagsins viö mig. „Hér hefur þing-
heimur orðið aö sitja undir löng-
um og tilgangslausum ræöum
sjálfstæðismanna, á meðan mik-
ilvæg mál biöa afgreiöslu.”
Þessi sami þingmaöur bætti þvi
við, að það væri húsnæðismála-
frumvarpiö, sem sjálfstæðismenn
heföu hengt sig á og vildu þæfa
þaö mikilvæga hagsmunamál
launþega og helst svæfa alveg.
Sagði þingmaöurinn þetta vera
furöulegt sjónarspil, þar sem
ljóst væri aö mikill meirihluti
þingheims styddi frumvarþð
heilshugar. „Þaö eru aöeins 18
þingmenn af 60, þ.e. Sjálfstæðis-
flokksþingmennirnir sem vilja
kæfa þetta mál,” sagöi hann.
Þaö var annaö hljóö i strokkn-
um hjá einum þingmanni Sjálf-
stæöisflokksins er ég rabbaöi viö
hann um ofangreind mál. „Viö
erum ekki ráönir tii aö standa viö
búðarborö rikisstjórnarinnar og
afgreiöa mál hennar á færi-
bandi,” sagöi hann. „Hvaö
varöar húsnæöismálafrumvarp-
iö, þá hafa fram komið á annaö
hundraö breytingatillögur við þaö
frumvarp og sjálfstæðismönnum
þykir þvi ekki óeölilegt aö það fái
þinglega, vandaöa og eðlilega
meöferö. Mér finnst ekki skipta
höfuömáli hvort þingi ljúki degi
fyrr eöa siöar, ef mikilvæg mál
eru til skoöunar.”
Þaö var samdóma álit flestra
þeirra þingmanna sem ég ræddi
viö, að aöalástæöan fyrir lengra
þinghaldi nú en ráö var fyrir gert
sé sú, aö sjálfstæðismenn hafi
ætlað sér aö hamla afgreiöslu
ýmsir telja aö yröu i þá veru aö
vísitöluhækkun launa yröi skert
um 2—3% þann 1. júni n.k. setti
einnig strik i reikninginn. Flestir
þingmanna sögöu hins vegar að
þeir byggjust ekki við þvi að rik-
isstjórnin myndi gripa til þessara
ráða, þe. að nýta möguleikann á
bráöabirgöalögum. Einn þing-
manna Alþýöuflokksins sagðist
jafnvel halda að rikisstjórnin
legöi frumvarp fyrir Alþingi nú
1 alveg á siöustu dögum þingsins og
myndi kýla það i gegn. Stjo'rnar-
þingmenn töldu þetta heldur ekki
fráleitt, og haröneituðu vanga-
veltum um bráöabirgðalög.
En hvers vegna alltaf þessi
hamagangur i þinglok? Hvers
vegna þarf að afgreiöa mikilvæg
mál i hasti á sföustu dögum
þingsins ár eftir ár, alveg sama
hvaöa rikisstjórn er viö völd?
Hvaö mælir gegn þvi aö þingi sé
framhaldið eina eöa tvær vikur,
þannig að betri timi gefist til um-
ræðna og skoöunar málsins og aö
góö mál þurfi þá ekki aö detta upp
fyrir vegna timaskort?
Ég lagði þessar spurningar fyr-
ir þingmenn úr öllum flokkum og
svör þeirra voru nokkuö mismun-
andi. Þeir viðurkenndu, aö þaö
væri sama hvaöa rikisstjórn væri
við völd og hvaöa stjórnarand-
stæða væri fyrir hendi f það og
það skiptiö. Oftast yrði hama-
gangurinn sá sami á hverju vori.
En þingmenn eru menn og
menn þreytast og þurfa fri, eöa
a.m.k. tilbreytingu. Sumir þeirra
hafa veriö fjarri fjölskyldum
sinum um langan tima og vilja
komast heim, aörir vilja fara aö
sinna sinum umbjóöendum heima
i kjördæmi og svo eru þaö bænd-
urnir meöal þingmanna. Mér var
sagt, aö hér á árum áöur heföi
þingtimi veriö ákveöinn meö
tilliti til anna i sveitum. Þannig
var þing ekki sett á haustin fyrr
en eftir seinni göngur og reynt aö
ljúka þvi fyrir sauöburð á vorin.
„Já, þeir eru sterkir bændurnir
hérna innan þings,” sagöi einn
Alþýöuflokksþingmaður varðandi
þetta atriði. „Ekki aöeins eru þeir
sterkur þrýstihópur utan þings;
hér innan þings hefur þinghaidiö
einatt verið miðaö við þeirra
þarfir og ýmis þau búverk sem
þeir sinna heima á búinu.” Þess
má geta aö nú sitja 9 bændur á
þingi.
Þá munu ráðherrar almennt
vera áfram um þaö, aö ljúka
þinghaldi fyrr en siöar. Þaö mun
vera svo, aö á meöan ráöherrar
sitja meira og minna sveittir niöri
þingi þá hlaöast upp verkefnin á
boröum þeirra i ráðuneytunum.
„Þaö er þeirra kappsmál, aö
losna viö þingiö, þannig aö þeir
geti fariö aö vinna,” sagöi einn
þingmanna.
Nú, fleiri ástæöur voru til-
greindar. Þingmaöur sagöi aö
þaö væri nauðsynlegt aö setja
timatakmörk á þinghald, annars
gengju hlutirnir ekki. „Ef engin
væru timamörkin á þinghaldi, þá
er hætta á þvi aö hér legöist allt I
dvala og menn segöu sem svo, aö
nægur timi væri til aö afgreiöa
þetta og hitt. Þaö er kannski ekki
ósvipaður gangur mála hér i
Fyrir liggur aö Kanada er ekki i
þann veginn aö sundrast. Sá
möguleiki aö landiö skiptist i
tvennt hefur veriö fyrir hendi siö-
ustu árin, allt frá þvi aö-
skilnaöarflokkurinn Parti qué-
becois komst til valda með stuðn-
ingi mikils meirihluta frönsku-
mælandi kjósenda i Québec. Siö-
an hefur aðskilnaöarsinninn Réné
Lévesque stjórnaö Québec af
dugnaði og leikni og miðaö
stjórnarstörfin fyrst og fremst viö
aö vinna allsherjaratkvæða-
greiösluna um aöskilnaö, sem
loks fór fram á þriðjudaginn.
Heföu Réné Lévesque og
Trudeau
TRUDEAU ER MEÐ BOLTANN
skoöanabræöur hans sigrað, er
allt eins liklegt aö Kanada heföi
sundrast i fleiri hluta en tvo, þvi
aö i kosningum til alrikisþingsins
18. febrúar i vetur kom skýrar i
ljós en nokkru sinni fyrr, aö ekki
er aöeins um aö ræöa skiptingu I
enskumælandi og frönsku-
mælandi Kanadamenn, heldur er
staöfest pólitiskt djúp milli
vesturhluta og austurhluta lands-
ins. Frjálslyndi flokkurinn, sem
sigraöi ikosningunum og stjórnar
siðan I Ottawa meö þokkalegan
meirihluta á þingi, fékk ekki einn
einasta þingmann kjörinn á öllu
flæminu vestan Winnipeg. Þar
eru ihaldsrrtenn drottnandi, og sú
andstaöa sem þeir eiga viö aö fást
i Manitoba, Saskatchewan, Al-
berta og Bresku Kólomblu kemur
aðallega frá sósíaldemókratisk-
um flokki, Nýja lýöræöisflokkn-
um eöa nýdemókrötum.
Þessi pólitiska skipting á sér
efnahagslega samsvörun. A
svæðinu þar sem Frjálslyndi
flokkurinn er öflugur og meiri-
hluti Kanadamanna býr, fylkjun-
• um Ontario og Québec, eru
iönaöur og þjónustustarfsemi
aöal atvinnuvegir. i sjéttu-
fylkjunum situr hins vegar frum-,
framleiöslan i fyrirrúmi þar er
kornyrkjan mest, en hún er
undirstaða útflutningsverslunar
Kanada, og þar er aö finna
auðugar oliulindir.
Pólitiska skiptingin og skipting
milli atvinnuvega er þvi slfk i
Kanada, aö eigi skipting rikisins
á annaö borö aö eiga sér staö, er
eins liklegt aö þaö klofni i þrjá
hluta eins og tvo. Allsherjarat-
kvæöagreiöslan I Québec var þvi
úrslitaatburöur i sögu landsins
alls en ekki þess fylkis eins.
Réné Lévesque hefur haft rúm-
an tima til aö undirbúa atkvæöa-
greiösluna og móta spurninguna,
sem lögö var fyrir kjósendur,
þannig aö sem allra mestar likur
væru til aö skilnaöarsinnum tæk-
ist aö safna meirihluta um mál-
stað sinn. Þótt Lévesque safnaöi
fylgi i fylkiskosningum meö mjög
afdráttarlausum aöskilnaöar-
kjöroröum, er honum eins ljóst og
öörum aö eins og nú horfir við á
alger skilnaöur frá Kanada sér
enga von um meirihlutafylgi
meöal ibúa Québec. Lagöi þvl
Lévesque mikiö hugvit i aö bera
fram spurningu um aöskilnaö
þannig aö sem flestir gætu ljáö
henni samþykki. Niðurstaöan
varö aö á kjörseðlinum i allsherj-
aratkvæðagreiöslunni voru
kjósendur beönir aö segja já eöa
nei viö þvi, hvort þeir heimiluðu
fylkisstjórninni aö taka upp
samningaviöræöur viö alrikis-
stjórnina um nýtt samband,
byggt á jafnrétti þjóöerna og
fullveldi Québec, þó I efnahags-
bandalagi viö Kanada og meö
sameiginlega mynt. Tekiö var
framaö sanjningur sem kynni aö
veröa geröur milli Quebec og hins
hluta Kanada skyldi ekki öölast
gildi fyrr en ibúar Québec hefðu
goldið honum jáyröi i nýrri alls-
her jaratkvæöagreiöslu.
Helsti andstæðingur Lévesque
hefur frá öndverðu veriö annar
frönskumælandi Québec-búi,
Pierre Trudeau núverandi for-
sætisráöherra i Ottawa. Frjáls-
lyndi flokkurinn, flokkur
Trudeau, hefur ætiö átt höfuövigi
sitt i Québec, og sem stendur eru
frjálslyndir i 73 af 75 þingsætum
fylkisins i Ottawa. A siöasta ári
kunngeröi Trudeau, aö hann
hygðist láta af forustu Frjáls-
lynda flokksins á næsta þingi
hans og helga krafta sina fyrst og
fremst baráttunni gegn aðskiln-
jiaöarsinnum i Québec. En áöur
en af foringjaskiptum gæti oröiö
hjá frjálslyndum, féll minnihluta-
stjórn ungs og óreynds foringja
þinginu og hjá ykkur blaöamönn-
um, þ.e. aö menn vinna mest og
best undir timapressu.”
Þaö er þvi ýmislegt annaö en
heitar umræöur og deildar mein-
ingar um húsnæöismálafrum-
varpiö, möguleg bráöabirgöalög
eöa önnur mikilvæg málefni, sem
skapa rafmagnað andrúmsloft i
Alþingishúsinu þessa dagana.
„Þaö er einfaldlega komiö vor i
okkur þingmenn eins og alla
landsmenn aöra. Og þaö er
þannig, þegar maöur finnur vor-
lyktina, þá kemst maöur aö þeirri
niöurstöðu aö þingi eigi aö ljúka.
Þess vegna er þaö árviss viö-
buröur á þingi, aö fiöringur komi i
menn, burtséð frá málefnum
hverju sinni,” sagöi einn gamal-
reyndur þingmaöur.
En vikjum aftur aö yfirstand-
andi þingi. Tómas Arnason sagði i
ræöustóli Efri deildar i vikunni
eitthvaö á þá leiö, aö hann og
þingmenn allir hefðu nægan tima.
„Viö höfum allt sumarib,” sagöi
hann. Frekar var þetta i glensi
sagt hjá Tómasi og var þetta svar
viö frammikalli, þar sem ónefnd-
ur þingmaður kallaði og spuröi
Tómas hvort hann væri virkilega
aö tefja þinghald meö ræöuflutn-
ingi. Þessi orö Tómasar, þó i
gamni væru sögö, leiddu þó til
umræöna um þetta atriði i Efri
deild og sagði Eyjólfur Konráö
Jónsson aö mjög 'pætti honum þaö
öfugþróun i starfsháttum Alþing-
is,;ef íeygja ætti þingfundi langt
fram á sumar. „Það er uggvæn-
leg þróun,” sagöi Eyjólfur Kon-
ráö. Hann bætti siöan viö, aö
æskilegast væri aö þing starfaði
aö jafnaði ekki lengur en 2 og 1/2
mánuö aö hausti og svipaö eftir
áramót. Til þess aö þingiö kæmist
yfir þau mál sem afgreiöa þyrfti á
þessum tima, þá mætti einfald-
lega lengja vinnudag þingsins.
„Ef þessi háttur yröi hafður á,”
, sagöi Eyjólfur Konráö,,, þá gæfist
þingmönnum tækifæri á þvi aö
sinna kjósendum sinum i kjör-
dæmunum meö meira krafti en
nú er gert, eöa jafnvel fá sér aöra
vinnu til sjós eöa lands, þegar
þinghlé væru.”
Þessi umræða i Efri deild, var
allsendir óháb þvi efni sem var á
dagskrá og var greinilegt aö
Helgi Seljan forseti Efri deildar
INNLEND
YFIRSÝN
ERLEND
Ihaldsmanna, Joe Clark aö nafni,
i atkvæðagreiöslu um orkumál á
þinginu i Ottawa. Trudeau komst
ekki hjá aö gerast merkisberi
frjálslyndra I enn einum kosning-
um, og þar náöi flokkur hans
hreinum meirihluta, 146 þingsæt-
um af 282.
Mánuðina sem liönir eru siðan
Trudeau varö forsætisráöherra á
ný hefur hann látiö baráttuna
fyrir skilnaöaratkvæöagreiösluna
i Québec mjög til sin taka. Hann
hefur hamraö á þvi, að öllum
fylkjum sé fyrir mestu aö Kanada
leysist ekki upp, en koma þurfi
fylkjasambandinu á nýjan grund-
völl meö samkomulagi þeirra i
milli, sem sé i samræmi viö
breytingarnar á aöstæöum og
viöhorfum sem oröiö hafa á þess-
ari öld.
Daginn fyrir allsherjarat-
kvæöagreiðsluna i Québec sagöi
Trudeau i sjónvarpi, að hann
myndi þvi aðeins kalla saman
stjórnarskrárráöstefnu allra
fylkja, að ibúar Québec afneituöu
i allsherjaratkvæðagreiðslunni
málstaö aöskilnaöarsinna. For-
sætisráðherra alrikisstjórnarinn-
ar var tekinn á orðinu. Orslit at-
kvæöagreiöslunnar féllu málstaö
hans i hag, og á svo afdráttar-
lausan hátt aö enginn getur
véfengtaövilji ibúa Québec hefur
komiö i ljós og honum verður aö
hlita.
Eins og einatt i kosningum
villtu vitlausar skoðanakannanir
mönnum sýn. Skoðanakannendur
héldu þvi statt og stööugt fram,
að úrslit allsherjaratkvæöa-
greiðslunnar væru mjög tvisýn,
ekki mætti á milli sjá hvorir heföu
betur, aöskilnaöarsinnar eða
andstæöingar þeirra. Raunin
varö sú aö munurinn er mikill,
tveir fimmtu kjósenda guldu
spurningu René Lévésque jáyröi
en þrir fimmtu sögöu nei.
Mestu tiðindin úr atkvæöa-
var ekkert yfir sig hrifirmaf þess-
ari þróun mála. Hann áréttaði viö
þingheim aö mörg mál biðu af-
greiðslu og baö þingmenn að
stytta mál sitt.
Helgi Seljan sagöi mér, aö hon-
um fyndist sem óeðlilega mikil
harka og stlfni væri hlaupin i
þinghaldiö núna. „Þaö er oftast
sérstakur andi sem svifur hér yfir
vötnunum siöustu þingdaga, en
mér finnst eins og núna sé harkan
meiri en áöur.”
Einn þingmann hvislaði þvi aö
mér á göngum Alþingis, aö marg-
ir litu svo á, að málþóf sjálf-
stæöismanna væri runnið undan
rifjum Geirs Hallgrimssonar þvi
hann vildi gera hvaö hann gæti til
að valda Gunnari Thoroddsen
erfiðleikum. „Ogþaö má segja aö
Geir hafi unniö þessa lotu,” sagöi
þessi sami þingmaöur. „Honum
tókst að fá þab fram, aö þing
stendur fram yfir hvitasunnu, en
ætlun Gunnars og rikisstjórn-
arinnar var aö ljúka þingi fyrir
þessa helgi.”
Er ég leitaöi til eins þingmanns
Sjálfstæðisflokksins meö þessa
Gunnars- og - Geirs-skýringu á
málþófi sjálfstæöismanna, þá hló
hann og hristi höfuöiö. „Nei, nei
nei. Sú er nú ekki ástæöan aö
þessu sinni”. En bætti siðan við á
lægri nótunum: „Þótt ýmislegt
annaö megi skýra hér i þingsölum
með þeirri teoriu.”
Almennt voru þingmenn
stjórnarflokkanna á þvi, aö þetta
málþóf stjórnarandstööunnar og
þá sérstaklega sjálfstæöismanna,
myndi engu breyta um afgreiðslu
mála, heldur aöeins draga málin
og þingiö á langinn i nokkra daga.
„Húsnæðismálafrumvarpið fer i
gegn á þessu þingi, hvaö sem
tautar og raular,” sagöi einn
stjórnarþingmaður.
Þaö er þvi unninn fullur vinnu-
dagur og vel þaö i Alþingishúsinu
þessa dagana; hvort sá langi
vinnudagur þingmanna komi til
með aö skila góðum árangri til
handa iandi og þjóð i næstu
framtið er óvist. Þaö kemur þó
liklega á daginn fyrr en siðar.
eftir
Magnús
Torfa
ólafsson
greiðslunni eru aö munurinn
skyldi reynast svona mikill. Eftir
þessi úrslit er aöskilnaöarmáliö
úr sögunni. Fyrir fram þótti lik-
legt aö svo gæti ekki farið,
munurinn yröi svo litill jafnvel
þótt aðskilnaöarsinnar biðu lægri
hlut, aö þeir fengju stööu til að
halda baráttu sinni áfram. Þeir
heföu, eftir tap meö litlum mun
haldiöþvifram, aö þrátt fyrir allt
heföu þeir fylgi meirihluta
frönskumælandi fólks, og megin-
markmiö þeirra er aö stofna
fullvalda þjóðriki frönsku-.
mælandi Kanadamanna. Af sex
milljónum manna sem byggja
Québec, er talið að ein sé ensku-
mælandi. Gengiö er aö þvi sem
visu aö þeir hafi snúist gegn aö-
skilnaði sem einn maöur 1 at-
kvæöagreiöslunni. En René
Lévesque getur ekki haldið þvi
fram, aö atkvæöi enskumælandi
manna hafi fært i kaf vilja meiri-
hl.qía frönskumælandi fólks. Eftir
úrslitin i atkvæöagreiöslunni á
þriöjudaginn liggur ljóst fyrir, að
meirihluti frönskumælandi
Kanadamanna er andvigur aö-
skilnaði, jafnvel þótt boöiö sé upp
á aðskilnað meö eins Ismeygileg-
um oröum og hugsast getur.
Nú á Trudeau forsætisráðherra
leikinn. Eftir úrslit atkvæða-
greiðslunnar I Québec kunngeröi
hann umsvifalaust, aö stjórnar-
skrárráðstefna væri saman
kvödd og áhersla lögö á aö hún
lyki störfum sem fyrst. Miklu
skiptir fyrir alrikissinna eins og
Trudeau aö notfæra sér þann byr
sem úrslitin 1 Québec gefa mál-
staðnum.
A stjórnarskrárráðstefnunni
veröa þaö kröfur oliufylkisins Al-
berta sem erfiöastar reynast.