Helgarpósturinn - 27.02.1981, Blaðsíða 8

Föstudagur 27, febrúar 1981 Halljr=trpnc;tl irinn
Lexía í endemum
L-helgai-------------------
pósturinn—
utgefandi: Blaðaútgáfan Vitaðsgjafi,
sem er dótturfyrirtæki Alþýðu-
blaðsins, en með sjálfstæða stjórn.
Framkvæmdastjóri: Jóhannes Guð-
mundsson.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson, Björn
Vignir Siqurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arngrímsson,
Guðlaugur Bergmundsson, Guðmund-
ur Arni Stefánsson og Þorgrimur
Gestsson.
utlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart.
Auglýsinga- og sölustjóri: Höskuldur
Dungal.
Auglýsingar: Þóra Hafsteinsdóttir.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Dreifingarstjóri: Sigurður Steinars-
son.
Ritstjórn og auglýsingar eru að
Siðumúla 11, Reykjavik. Simi 81866.
Afgreiðsla að Hverfisgötu 8—10. Sim-
ar: 81866, 81741, 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Askrift (með Alþýðublaðinu) er nýkr.
70,00 (gkr. 7000) á mánuði. Verð i
lausasölu er nýkr. 6,00 (600) eintakið.
Togarakaups máliö til Þórs-
hafnar og Raufarhafnar hefur
tekið á sig hinar fjölbreytilegustu
myndir siöustu dægur og þetta
islenska fjárfestingarævintýri fer
senn aö geta rakið ættir sinar til
italska farsahöfundarins Dario
Fo ef svo fer fram sem horfir.
Rikisstjórnin ætlaöi aö afgreiöa
þetta vandræöamál á fundi sínum
i gær um þaö leyti sem Helgar-
pósturinn var aö fara i prent-
vinnslu en eftir þvi sem heyrist úr
þeim rööum virtist vera komin
samstaöa um þaö milli Fram-
sóknarflokks og Alþýðubanda-
lags, aö rikisstjórnin gæfi heimild
sina til þessara skipakaupa meö
loðnu orðalagi en treysti þvi i
leiöinni að þegar 90% rikis-
ábyrgöin vegna kaupanna kæmi
til kasta Alþingis þá yröi hún felld
þar. Þetta tiltekna skipakaupa-
mál væri þar meö úr sögunni og
unnt aö taka máliö upp aö nýju
meö það fyrir augum aö finna
hagkvæmari lausn fyrir N-Þing-
eyinganna. Þetta er stjórnviska á
borö viö annaö i þessu máli, ef
rétt reynist.
Þaö liggur fyrir i athugun
Helgarpóstsins á þessu togara-
kaupsmáli N-Þingeyinga aö þeim
stóö til boöa ódýrari valkostur en
sá sem nú er til umræöu. en for-
svarsmenn útgerða r inna r
könnuöu hann aldrei til hlitar, þar
sem þeir höföu þá fengiö auga á
norskum togurum, þótt mun
dýrari væru. Ekki verður annað
skiliö á ummælum talsmanna út-
geröarinnar en þeir hafi gertþaö i
góðri trú, þar sem allar heimildir
stjórnvalda til handa útgerðinni
voru án nokkurra verötakmark-
anna að þeirra sögn og þaö ,,er
okkar leynivopn” i öllu þessu
máli, segja heimamenn. Þar með
beinast spjótin enn á ný aö
stjórnarráöinu.
Allur málatilbúnaöur vegna
þessa togarakaupa hefur annars
verið meö þeim endemum, að á
kreik hafa komist rætnar sögu-
sagnir um „undirborösgreiöslur”
og jafnvel sögur i þá veru aö
reynt hafi veriö að múta Sverri
Hermannssyni, forstjóra Fram-
kvæmdastofnunar og forseta
neðri deildar Alþir.gis. Svör for-
stjórans eru að visu i véfréttastil
en hann gefur þó i skyn aö slikt
hafi verið reynt en hann geti ekki
sannað það. Forsvarsmenn út-
gerðar Þórshafnartogarans bera
af sér sakir af þvi athæfi, sem
Sverrir raunar tekur undir i
Helgarpóstinum i dag, en þeir
telja sig hins vegar vita hverjir
þar hafi veriö á ferö. Og
ásakanirnar ganga á vixl i at-
hugun Helgarpóstsins.
Togarakaupsmál þeirra N -
Þingeyinga er kennslubókardæmi
um fyrirgreiöslupólitik i nafni
misskilinnar byggöastefnu, um
úrelt og spillt vinnubrögö, sem
eru til þess eins fallin aö grafa,
undan trausti almennings á
stjórnvöldum — i stuttu máli:
kennslubókardæmi um þaö
hvernig ekki skal standa aö
málum. En dragi hlutaðeigendur
nauðsynlegan lærdóm af þessu
endemismáli getur þaö þrátt fyrir
allt orðið þörf lexia.
Válynd eru vedur
Aðfaranótt þritugasta og þriðja
afmælisdags mins þann 17. feb,
veröur sennilega æöi mörg-
um minnistæð. Dagurinn var
svosem ekkert ööruvisi en marg-
ir aðrir mánudagar nú i vetur.
Enn ein lægöin var á leiðinni
norðaustur um Grænlandshaf og
veðurstofan spáði föstum liðum
eins og venjulega. Fyrst suð-
austanátt og þiðviðri, þvinæst
suðvestan og kólnandi og siðar
jafnvel norðanátt. Þessi hringrás
hefur svo oft endurtekið sig i
vetur að flestir eru fyrir löngu
hættir að taka eftir henni. 1 dag-
legu tali gengur hún undir nafn-
inu Umhleypingar, alþekkt fyrir-
brigði i islensku veðurfari. En
undir kvöldið tóku málin allt i
einu nýja stefnu. ólukkans lægðin
tók allt i einu að dýpka svo um
munaði og klukkan 18.55 var send
út stormaðvörun. Skömmu siðar
kreisti krumla lægðarinnar Suð-
vesturhorni svo um munaði.
Dramatiskar tilkynningar frá Al-
mannavörnum tóku að berast um
öldur ljósvakans, og þeir einu
sem að þvi er virðist héldu ró
sinni næstu klukkustundirnar
voru forráöamenn Otvarps
Reykjavik sem ótrauðir settu
spóluna með framhaldssögunni á
svo þjóðin missti alls ekki af þvi
hvort Gunna i Garði hefði fylgt
honum Geira sinum eftir þegar
hann flutti suður. Afleiðingin varð
sú að veðurfregnir komu ekki fyrr
en 17 minútum of seint, en á 17
minútum getur harla margt gerst
og margur óbætanlegur skaðinn
orðið.
Af fréttum og veðurfregnum af-
loknum var brugðið á spólu með
kvæðaiestri, og siðan upptöku frá
tónlistarhátið ég veit ekki hvar.
Nú tel ég mig alls ekki neitt sér-
lega sinfóniuf jandsamlegan
mann. Klassísk tónlist er allra
lista fegurst þegar hún á við, en
slikt á sist af öllu við þegar hús-
þök, bílar, já, og jafnvel heilar
kirkjur fjúka likt og væru þær
bréfsnifsi eða gamlar álkrónur.
Þá eru minni helgispjöll af aö
hlusta á hressilega popptónlist
svona á milli fréttanna af ósköp-
unum. Svo sem vera ber hætti svo
Útvarp Reykjavik sendingum
sinum þegarveðrið tók að lægja á
höfuðborgarsvæðinu, að sögn
eftir að leyfi hafði fengist frá Al-
mannavörnum. Sjálfsagt má
margt gagnrýna i skipulagi al-
mannavarna, en sökina á þeim
mistökum sem urðu aðfaranótt
17. febrúar siðastliðinn verður
samt að miklu leyti að skrifa á
reikning Rikisútvarpsins. 1 mjög
athyglisverðu viðtali i Þjóðvilj-
anum þann 18. febrúar við Gúðjón
Petersen framkvæmdastjóra Al-
mannavarna, kemur meðal
annars fram að stofnunin hafi á
sinum tima farið fram á það að
hægt yrði að útvarpa beint frá
stjórnstöð Almannavarna, en
varðhundarnir i Útvarpsráði
töldu ekki astæðu til sliks,
hugsanlega vegna kostnaðar. Af-
notagjöldin eru vist svo lág eins
og margsinnis var endurtekið i
tilefni fimmtugsafmælisins i
desember. En á það verður aö
benda að tvö mannslif eru allt of
hár tollur til Móður Nátturu, og
Útvarpið verður að átta sig á þvi
hlutverki sem það hefur að gegna
i öryggismálum þjóðarinnar. Til
að útvarpið geti rækt þetta hlut-
verk sitt þarf ekki að byggja
neina Covent Garden með allri
virðingu fyrir þeirri ágætu stofn-
un. Peningana i framkvæmda-
sjóði þeim sem útvarpið á verður
tafarlaust að nota i það að endur-
bæta dreifikerfið og koma á stað-
bundnum Utsendingum. Þetta er
ekki hvað sist áriðandi ef menn
Fjármálabylting
Veðrabrigði
Margt bendir til að umtalsverð
veðrabrigði séu nú i aðsigi i fjár-
málum þjóöarinnar.
1 fyrsta sinn i manna minnum
er nU fátt fólks á biðstofum
bankastjóra, sem margir hverjir
eru bæði undrandi og órólegir
yfir skorti á lántakendum.
Verzlunareigendur, sem verzla
meö dyrari húsmuni og heimilis-
tæki þykjast góðir, ef þær hafa
náö sömu sölu mældri i gömlum
krónum það sem af er þessa árs
og þeir náðu á sama timabili i
fyrra. Vöruinnflutningur hefur
dregizt saman i magni. Fast-
eignir seljast varla og verölag
þeirra fylgir alls ekki veröbólg-
unni. Kaupendur að nýbyggðum
ibUöum finnast ekki. Menn spyrja
sig þvi, hvort alvarleg kreppa sé
skollin d i fjármálum þjóöar-
innar.
Áhrif verðtryggingar-
innar
Margir eru þeirrar skoðunar,
aö þjóöin upplifi nú fyrsta skeið
fjármálabyltingar, byltingar,
sem hljóti aö verða til góös, þótt
aðlögunarskeiðið verði erfitt.
Hagfræðingar segja, aö þaö hafi
tekið þjóöina nokkurn tíma aö
átta sig á þeirri grundvallar-
breytingu, sem oröin er meö
verðtryggingu útlána og fjöl-
breyttari möguleikum á verð-
tryggðum spariinnlánum. Nú
skilji menn þetta allt i einu,
afleiðingin sé sú, aö fólk sé farið
að spara fyrir meiri háttar inn-
kaupum ístað þess að fjármagna
þau með lánum, er ávalU mátti
treysta, að endurgreidd yrðu i
minni verömætum. Hugsunar-
háttur almennings sé að gjör-
breytast og visdómsorðin um, að
„sparnaður sé upphaf auös” hafi
nU tekiö viö af reglunni um að
„sparnaöur sé endir auðs”, en
þaö hefur veriö gildandi regla i -
islenzku þjóðlifi á siðustu ára-
tugum.
Fjárfesting
i steinsteypu
A undanförnum árum hefur
fjárfesting i steinsteypu veriö
arðbærasta fjárfestingin, sem völ
var á. Þjóðin hefur miöað fjár-
hagslegar ákvaröanir sinar við
þetta, byggingariönaður okkar
hefur bólgnað út og eftirspurn
eftir byggingalóöum hefur reynzt
ómettanleg. Þetta er nú breytt.
Völ er á hentugri sparnaöar-
formum og húsnæðisbyggingar
hljóta því aö miöast við brýnustu
þarfir.
Nýbyggingar íbúöarhúsnæðis á
vegum einstaklinga virðast nú
vera að stöðvast. Veldur þar
miklu um hraðvaxandi kostnaður
og ófullkomin tækni við þá tegund
bygginga, sem ekki getur keppt
við stórframkvæmdir á vegum
sveitarfélaga og stjórnar verka-
mannabústaöa, þar sem mestur
hluti kostnaðar er fjármagnaöur
með niðurgreiddu lánsfé, sem falt
er til allt að 42 ára. Við slik kjör
geta hvorki einstaklingar né
byggingafyrirtæki keppt.
Vænlegasti kostur þeirra, sem
þurfa aö fá ibúðarhúsnæði og eigi
hafa kost á verkamanna-
bústöðum eða þess háttar hús-
næöi, virðist þvi vera, að festa
kaup á eldra ibúöarhúsnæði, sem
hægt er aö fá með áhvilandi veð-
lánum og lánveitingu frá selj-
endum. Skortur á nýjum við-
skiptavenjum um verötryggingu
á eftirstöðvum kaupverðs og
áhrifa hennar á ibúöaverðiö hefur
hindrað verulega viöskipti með
eldri fasteignir að undanförnu.
Þá vantar hins vegar betri
markað, þar sem ibúðarseljendur
geta auðveldlega selt veðskulda-
bréf sin, ef þd skortir handbært
fé.
Viðbrögð bankanna
Bankarnir hafa veriö seinir aö
taka við sér. Hjá þeim hefur gætt
tregöu til þess að taka við verð-
tryggðu sparifé og þeir hafa orðiö
uppvisir að smásmugulegum
prettum eins og að verötryggja
ætla að hrúga upp enn.einni virkj-
uninni á Þjórsársvæðinu. Skóla-
kerfið þarf einnig að nýta miklu
betur i þágu almannavarna.
Koma verður á kennsluskyldu i
skyndihjálp eða þó ekki væri
nema i þvi að hegða sér skynsam-
lega þegar hættu ber að höndum.
Nyliðnir atburðir sýna svo ekki er
um að villast að hættan gerir
sjaldnast boð á undan sér.
Það mál sem mest er rætt
manna á meðal hér norðan fjalla
eru að sjálfsögðu þessi dæma-
lausu skuttogarakaup til Þors- og
Raufarhafnar. Siðastliöinn ára-
tug hefur kjörorð þeirra ráða-
manna sem meö byggðamál fara
verið „Skuttogari á hvert
krummaskuð”. Það skiptir svo
engu málihvort nokkur aðili i við-
komandi plássi hafi vilja eða getu
til að reka slikt skip, og þaðan af
siður hvort einhver fiskur er til i
sjónum handa þessum togurum
til að veiða. Skuttogarabyggða-
stefnan hefur þvi miður snúist
upp í algera andhverfu sina. Ekk-
ert hefur verið afhafst til aö
styrkja i raun búsetuna i hinum
dreifðu byggðum þessa lands.
Einhver góður maður sagði ný-
lega i' útvarpsviðtali að Þórs-
hafnarhneykslið hefði orðið
vegna þess að þeir fyrir sunnan
hefðu ekki haft nægilegt vit fyrir
blessuðum kjánunum fyrir
norðan. Þetta kann vel að vera,
en hvernig er i rauninni hægt að
koma i veg fyrir slikt. í stjórn
Framkvæmdastofnunar sitja
þingkjörnir skömmtunarstjórar
sem hafa ýmsum öðrum hnöpp-
um að hneppa, og auðvitað er það
freistandi að sletta einni togara-
ekki vexti af innlánum, en krefj-
ast hins vegar veröbóta af
vöxtum útlána. Bankarnir hafa
lika vanrækt aö veita viðskipta-
vinum sinum almenna ráðgjöf
um þá ávöxtunarkosti, sem völ er
á. Þó eru frá þessu undantekn-
ingar, t.d. hefur Verzlunarbank-
inn hafið slika starfsemi fyrir viö-
skiptavini sina.
Hinn 1. aprfl n.k. verður heim-
ilað að breyta innstæöum á
vaxtaaukareikningum yfir á
verötryggða innlánsreikninga
með 6 mánaða bindingu. í augna-
blikinu eru vaxtakjör á vaxta-
aukareikningunum hagstæö
sökum niðurgreiðslu á verðbólg-
unni, en ráölegast er þó aö flytja
innstæður á verðtryggöu reikn-
ingsformin fyrir vorið og velja
þann binditfma, sem hentar fjár-
hag hvers og eins, en lengri bindi-
tima fylgja hærri vextir, sem
hægt er að fá greidda út. Lagt
hefur veriö fram frumvarp á
þingi um enn hagstæðari ávöxt-
unarkjör, þ.e. verötryggingu á
þann hluta innstæðu, sem stendur
óhreyfð I 4 mánuöi, en án bindi-
skyldu. Ef að lögum yröi, myndi
þetta enn auka aöstreymi spari-
fjár bankanna.
Útlán bankakerfisins hafa enn
ekki tekið breytingum til sam-
ræmis viö innlánin. Enn er of
mikið af útlánum bankanna með
niðurgreiddum útlánskjörum,
sem eiga sér pólitiskan uppruna.
Þá skortir m jög á, að bankakerfið
veiti húsbyggjendum og atvinnu-
nefnu til kjósenda sinna i trausti
þess að það verði munað þegar
næst verður gengið að kjör-
borðinu. Þvi hefur raunar heyrst
fleygt að hinir einu sem græði á
þessu Þórshafnarævintýri séu
einhverjir spekúlantar og skipa-
braskarar, sem að sjálfsögðu eru
staðsettir i Reykjavik. Allaveg-
ana virðist brýnt að þingmenn
hætti að vasast i stjórn Fram-
kvæmdastofnunar, og að hún
verði hið snarasta flutt sem
lengst burt frá Reykjavik, svo
hún verði i nánari snertingu við
það fólk sem hún á að þjóna. Þá
fyrst er von til þess að furðuleg
mál á borð við þessi togarakaup
komi ekki upp aftur. Þvi má svo
við bæta að engin þörf var að leita
allar götur til Noregs eftir skipi
ogsóa iþað dýrmætum gjaldeyri.
Hérí Slippmiðstöðinni á Akureyri
hefur að undanförnu legið skip
eitt sem i daglegu talþer kallað
Flakkarinn, en enginn virðist
kæra sig um þaö. Ekki virðast
blessaðir þingmennirnir I stjórn
Framkvæmdastofnunar hafa
neina hugmynd um tilvist þessa
skips. Hér mætti hæglega slá tvær
flugur i einu höggi. Leysa vanda
Slippstöðvarinnar, en útgerð er
alls ekkert i hennar verkahring
þótt slfkt hafi komið til'tals og
ibúar Þórshafnar og Raufar-
hafnar fengju sitt skip.. En það er
stundum svo einfalt að láta sér
yfirsjást einföldustu lausnina.
Þingmönnum getur þarna orðið á
eins og öllum öðrum dauðlegum
verum.. Við höfum jú ekki kostið
neina guði á löggjafarsamkundu
okkar, og sliks er tæpast að vænta
i náinni framtið.
HÁKARL
fyrirtækjum lán tillengri tima og
jafnvel með sveigjanlegri endur-
greiðslu.
Bankamir eiga eftir aö aðlaga
sig gjörbreyttum aöstæöum og
hver veit, nema þeir fari brátt að
keppa um útlán til góðra við-
skiptavina.
Viðbrögð rikisins
Forsvarsmenn rikisins hafa
enn ekki áttað sig ,á hinum
breyttu aöstæöum. Fjármálaráö-
herrann hefur i hótunum um að
takmarka möguleika bankanna
til þess aö keppa viö verötryggö
rikisskuldabréf, en hann virðist
ekki sjá möguleikann á þvi að
selja þeim slík bréf i rikari mæli.
Soðgreifar Framkvæmdastofn-
unarinnar treysta þvi, aö fram-
sóknarmenn allra flokka sam-
einist um aö tryggja þeim fram-
lög af skattpeningi almennings til
að sólunda i óaröbæra vitleysu.
En áhrif Ólafslaga eru eftir
sem áöur aö koma fram og héöan
i frá veröur trauölega aftur snúið
til þeirrar lúövizku, sem komiö
hefur I stað heilbrigörar stefnuí
fjármálum þjóöarinnar á undan-
förnum árum.
Ef aðrir þættir I stjórn þjóöar-
búsins fylgja á eftir, svo sem
skynsamlegri auðlindastefna og
aukin virkjun á framtaki og
dugnaði þegnanna, þá er enn von
fyrir okkar litla samfélag I
umróti alþjóölegrar efnahags-
kreppu.
HAKARL