Helgarpósturinn - 27.02.1981, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 27. febrúar Holrjarpncrh irinn
Oft er sagt, aö á islandi séu byggö betri og glæsilegri hús en
viöast annarsstaöar i heiminum. En jafnframt er sagt, aö viö
getum ekki byggt hús sem halda almennilega vatni. Sama hvort
þau eru byggö úr torfi og grjóti eöa steypu, allt frá upphafi is-
lands byggöar og fram á þennan dag hefur gengiö erfiðlega aö
halda útsynningnum úti.
Hina aiíra siöustu áratugi hafa menn haft þaö alveg á hreinu
hvers vegna suöaustan stórrigningar og þiönandi snjór hefur
mikla tilhneigingu til aö leita niöur i gegnum þök nýrra húsa.
Þau eru flöt, og hin almenna speki er sú, aö flöt þök haldi ekki
vatni, eðiis málsins vegna.
Fleygustu ummæli um þetta vandamál eru án efa orö Vil-
hjálms Hjálmarssonar fyrrverandi menntamálaráöherra, sem
hann lét falla I blaöagrein upp úr 1970. Honum ofbauö svo þakleki
i nýjum opinberum byggingum, aö hann nefndi þau „átjánbala
hús”.
A undanförnum árum hafa fleiri og fleiri eigendur gamalla
húsa gefist upp á flötu þökunum og lagt i þann kostnaö aö byggja
nýtt þak, hallandi, yfir þaö, eöa lyfta þvi gamla. Og kostnaöurinn
skiptir milljónum, I gömlum krónum taliö.
Þá vaknar spurningin um þaö hver sé ábyrgur fyrir flötum
húsþökum. Og raunar önnur spurning til: Þurfa flöt þök endilega
að leka?
segir Geirharður.
Eftir strið urðu margir islend-
ingar nýrikir og sættu sig ekki
lengur við að búa i smá kofum.
Þeir hugsuðu stórt og bæöi hús-
byggjendur og húsateiknarar
leituðu sér fyrirmynda erlendis
frá. Það var algengt, að menn
flettu erlendum timaritum, og
þar voru flottustu húsin með
flennistóra glugga og yfirleitt
meira eða minna hallandi þök. En
yfirleitt voru þessar myndir
teknar i Kaliforniu eða á Spáni.
Þegar þessi suðræni uppruni
eru þetta afburða þök, þú færð
raunar ekki betri þök, segir
Manfreð Vilhjálmsson.
Manfreð bendir lika á, aö enda
þött kvöð um flöt þök hafi verið
sett inn i skipulag hafi talsvert
verið byggt af húsum með flötum
þökum löngu áður en slikar
kvaðir komu til sögunnar. Hann
bendir lika á, að minna sé talað
um flötu þökin sem leka ekki en
hin, og bendir á Háskóla Islands
þvi til staðfestingar.
— Eg er raunar enginn sér-
stakur málsvari flatra þaka. En
Þorsteinsson verkfræðingur.
Eitt af þeim skilyrðum sem öll-
um ber saman um, að verði að
vera fyrir hendi við gerð flatra
þaka eigi þau ekki að leka er
þurrviðri meðan unnið er við þau.
Þeim ber lika saman um, að þetta
skilyrði sé ákaflega erfitt að upp-
fylla á íslandi, þótt vitanlega
megi bjarga sér meö þvi að tjalda
yfir þökin meðan unnið er við
þau.
En hversu flöt eru svo flötu
þökin? Að sjálfsögðu er ekkert
þeirra alveg marflatt, þau hafa
MARGIR HÖLLUÐUST
AÐ FLÖTUM ÞÖKUM
Svarið við fyrri spurningunni er
ekki einfalt. Það er nefnilega ekki
hægt að finna einn ákveðinn
syndasel til að varpa sökinni á.
Nema þá kannski Austurrikis-
manninum sem fyrstur reisti hús
með flötu þaki, hús i svonefndum
„funkisstil”, snemma á öldinni.
Eiginlega gengur það ekki
heldur, þvi þessi byggingarstill
var i rökréttu samhengi við sama
stilbrigði i húsgagnagerö og
myndlist. Þessir straumar i húsa-
gerðarlist náðu fljótlega hingað,
eins og sjá má á húsum sem voru
byggðá árunum 1920—'30, t.d. við
Laufásveg.
Eftir heimsstyrjöldina siðari
urðu hús með flötum þökum
smám saman rikjandi viða um
heim,og mönnum fannst hús ekki
vera nútimaleg, nema þökin væru
flöt.
— Það er rétt, að frá þvi á árun-
um eftir heimsstyrjöldina og
framundir 1970 var meirihluti
húsa, kannski allt að 90%, byggð
með flötu þaki. En hallandi þak
hvarf aldrei alveg, og þeir arki-
tektar eru til, sem héldu hallandi
þaki alltaf til streitu og teiknuðu
aldrei annað, þar á meðal er ég
sjálfur, segir Geirharður Þor-
steinsson arkitekt og íormaöur
Arkitektafélags lslands.
Margir islenskir arkitektar.
sem stunduðu nám sitt eítir strið,
hafa sjálfsagt orðið fyrir áhrifum
af funksjónalismanum og þeim
forvigismönnum hans, sem vildu
„skræla burt” allt skraut og
annan óþarfa. Og margir þeirra
gengu svo langt að lita á þak-
rýmið sem myndast þegar þak er
hallandi sem algjöran óþarfa þeir
litu ennfremur svo á, að þakpappi
leysti allan vanda.
En það var fleira, sem gerði, að
menn hölluðust meir að fiötum
þökum eftir strið, eftir langt
timabil snarbrattra bárujárns-
þaka.
— Það var farið að leggja meira
upp úr þvi en áður að hafa húsin
með óreglulegu lagi, og slikar
grunnmyndir er erfitt að leysa
undir hallandi þaki. Og þegar um
erað ræða stórbyggingar er þakið
orðið slikt flæmi, ef það er hall-
andi, að flatt þak er betri kostur,
flatra þaka er athugaður i sam-
hengi við reynslu af „átjánbala-
húsunum” á lslandi er freistandi
að álita, að þetta fyrirbæri séu
mistök frá upphafi til enda. En
hvað hafa þeir að segja, sem á
sinum tima réðu þvi, að flest hús
á Islandi voru byggð undir flötum
þökum — og kvaðir um flöt þök
jafnvel sett i skipulag heilla
hverfa? Sjá þeir ekki nú, að þetta
var misskilningur, fyrirbæri sem
hentar ekki fyrir islenskar að-
stæður?
Eitt af þeim ibúðarhverfum i
Reykjavik þar sem flöt þök voru
sett sem skilyrði i skipulagi er
einbýlishúsahverfið i Fossvogi,
og einn af „sökudólgunum” þar
er Manfreð Vilhjálmsson arki-
tekt.
— Ég er að mörgu leyti sama
sinnis og þá, hvað flötu þökin
snertir. Þetta er fyrst og fremst
spurning um tækni viö þéttingu,
og að þökin séu hönnuð rétt. Þar
hefur þó verið brestur á, og þvi er
ekki að leyna, að verklegi þáttur-
inn á sinn þátt i þvi. En séu flötu
þökin rétt hönnuð og rétt byggð
þau eiga rétt á sér, það þarf bara
að gera meiri kröfur til þeirra en
annarra, og þau eru þvi dýrari
sem hallinn er minni. Ég er
heldur alls ekki hættur að teikna
flöt þök — ég sest ekki niður og
ákveð slikt, en ef annað þak en
flatt kemur til greina vel ég
heldur hallandi þak, segir
Manfreð Vilhjálmsson arkitekt.
Bragi Þorsteinsson verkfræð-
ingur hefur langa reynslu af flöt-
um þökum, og hann viðurkennir,
að þau leki ansi oft.
— En það er vegna þess, að
menn nota ekki rétt byggingar-
efni miðað við hallann. Margir
freistast til dæmis til að nota
bárujárn i staðinn fyrir pappa.
En það gengur bara ekki á flötum
þökum, það er aldrei hægt að fá
samskeytin almennilega þétt.
Þótt pappinn sé góður verður að
gæta þess að sjá fyrir nægilegri
loftræstingu inn undir þakplöt-
una. Ef það er ekki gert vill
myndast raki undir henni. Þetta
er ákaflega vandasamt verk og
mikil nostursvinna, ef á að koma i
veg fyrir allan leka, segir Bragi
að minnsta kosti vatnshalla. 1 töl-
um er vantshalli 1:50, en til
samanburðar má geta þess, að
bröttustu ris hafa hallann 1:1.
Það er þó ekki hallinn einn sem
skiptir máli. Þaö er ekki siður
mikilvægt hvert vatnið fer, hvort
það á greiða leið út af þakinu eða
hvort hætt sé við aö það safnist
saman einhversstaðar á þakinu.
Sumsstaðar hafa flötu þökin
þróast út i það sem kalla mætti
„öfugan halla”, þ.e. þau lækka
frá endum hússins. Slik þök eru á
nokkrum skólahúsum, meðal
annars Laugalækjarskóla i
Reykjavik. Að sögn Þráins Guð-
mundssonar skólastjóra þar,
hefur þakið á skólahúsinu aldrei
verið þurrt, þar til nú nýlega, að
hitamottum var komið fyrir i
kverkinni þar sem þakið er lægst.
Vandamálið hefur nefnilega
verið, að á veturna myndast
klakastiflur við niðurföllin og
vatnið safnast fyrir. Smám
saman seig það niður um kverk-
ina, niður á steyptu plötuna undir
þakinu og þaðan inn i skólann.
Svipaða sögu er að segja um
t

ElHubpi r J
Igjjp^g-]
IfrfMfl rm« fcjáiitp r
ifÉllíiilMMfy-
eftir Þorgrím Gestsson
myndir Jim Smart