Helgarpósturinn - 08.05.1981, Blaðsíða 11

—Jl^/qarjíá^fl irinn pöstudagur 8. mai 1981
11
Stjörnuspeki og stjörnuspá-
dömar hafa átt miklum vinsæld-
um aö fagna meðal almennings á
Vesturlöndum um nokkurn tfma.
Það eru öfá dagblöðin sem á
hverjum degi birta lesendum sin-
um stjörnuspá dagsins. i upphafi
hvers árs birtast siðan spár fvrir
árið í heild. Oftar en ekki er spám
sem þessum hampað í söluskvni,
þvi blaðaútgefendur vita að þær
eru með vinsælasta lesefni sem
um getur.
un milli hins stóra alheims og
mannsins i hans heimi.
Stjörnuspekin barst til Grikk-
lands um svipað leyti og til
Egyptalands þar sem framþróun
hennar varð hvað mest á tima
Hellenismans. Grikkir voru fyrst-
ir manna til að nota stjörnuspek-
ina i nútimamynd, þ.e. að þeir
tóku að gera spár fyrir ein-
staklinga Ut frá fæðingarkortum
þeirra, en áður hafði slikt ein-
göngu verið bundið við heil sam-
Þegar menn litu upp til himins
sáu þeir, að sól, tungl, reiki-
stjörnurnar og fastastjörnurnar
mynduðu ákveðið mynstur, sem
kallað er stjörnumerki. Stjörnu-
merkjum þessum voru gefin nöfn
ýmist dýra eða guða og eru nöfnin
enn varðveitt i nUtima stjörnu-
fræði. Ein tegund þessara
stjörnumerkja mynda 16 gráðu
breitt belti á himinhvolfinu sem
sól, tungl og helstu reikistjörnur
fara eftir. Belti þetta er Dýra-
hreyfingu stjarnanna var himnin-
um skipt i það sem kallað er hús,
tólf að tölu. Hvert hús varð siðan
tákn fyrir ákveðinn þátt lifsins.
Fyrsta hUs táknar lifið sjálft
annað hUs táknar fjármuni, auð
eða örbirgð, þriðja hús táknar
systkini, fjórða hús foreldra,
o.s.frv.
St jörnuspekin er meira en bara
tæki til þess að spá fyrir um
framtiðina. HUn er einnig tákn
fyrir hugmyndir, sem ekki er
brugöin heimsmynd fornaldar-
manna þar sem jörðin var mið-
punkturinn sem allt snerist um.
Stjörnuspekingar byggja sin
fræði hins vegar enn á himin-
geimnum, eins og hann sést frá
jörðu. Hefur þessi afstaða þeirra
verið mjög gagnrýnd. Þá benda
andstæðingarnir einnig á, að
stjörnuspekingar hafi aldrei
fengist til að svara þeirri spurn-
ingu um hvaða staðreyndir nægi
þeim til þess að hægt sé að hrekja
Stjarna, stjarna, hei
Kannanir sýna að um 25%
Bandarikjamanna taka mark á
stjörnuspám, en hér á landi munu
það vera um 11%. Ýmsar
skýringar eru á lofti um hvers
vegna viðgangur stjörnuspekinn-
ar sé svona mikill meðal almenn-
ings. 1 fyrsta lagi má nefna að
fólk leitar til stjörnuspekinnar
um svör við spurningum, sem
vísindin geta ekki og munu
væntanlega aldrei geta gefið svo
sem um einkahagi og tilfinningar
einstaklingsins. 1 öðru lagi telja
menn það stafa af vanþekkingu
almennings. Mjög skorti á upp-
lýsingar um visindin, hvað þau
séu og að þau hafi ekki nógsam-
lega komið til móts við almenn-
ing. Stjörnuspekin sé dæmi um
forvitni mannsins og þessa for-
vitni verði visindin að virkja.
Hér er það undanskilið að
stjörnuspekin er talintil gervivis-
inda. En hvort sem það er rétt,
eða ekki, þá er það nU svo að
meðal fornra menningarþjóða
voru orðin stjörnuspeki og
stjörnufræði sömu merkingar.
Það var ekki fyrr en á fyrstu öld-
um kristninnar, að farið var að
gera greinarmun á merkingu
þeirra, eins og gert er i dag. þar
sem stjörnufræðin táknar visindi
sem hafa stjörnurnar að rann-
sóknarefni, en stjörnuspekin
táknar það að spá með aðstoð
stjarnanna.
Uppruninn
Uppruna stjörnuspekinnar má
rekja til Babýloniumanna fyrir
þrjú til fjögur þUsund árum. HUn
átti mikið blómaskeið i Egypta-
landi og Mesópótamiu á siðustu
öldum fyrir Krists burð. Gröf
egypska konungsins Ramsesar
II. var t.d. rikulega skreytt
stjörnuspekilegum táknum. Frá
Egyptalandi kom einnig flokkur
handrita sem safnað var saman
undir nafninu „Hermes
Trismegistus”, eftir nafni stofn-
anda læknisfræðilegs og stjörnu-
spekilegs safnaðar. Margt i þeim
handritum eru hreinir galdrar og
er það fyrsta skýra dæmið um að
stjömuspekin hafi verið tengd
hinu yfirnáttúrulega. Ein af at-
hyglisverðustu hugmyndum
þessara handrita er um samsvör-
félög eða konunga. Griski
stjörnuspekingurinn Ptolemos,
fæddur um 120 e.K., skrifaði það
sem kalla má fyrstu nútima bók-
ina um stjörnuspeki Tetrabiblos
og byggir stjömuspeki nútimans
mikið á henni.
Stjörnuspeki náði mikilli Ut-
breiðslu i Evrópu á miðöldum
meðal menntamanna og við
hirðir konunga. A 14. öld hafði
hún fastan sess i háskólum álf-
unnar, studd bæði af guðfræðinni
og visindunum. Það þótti einnig
sjálfsagt i fjölskyldum margra
hefðarmanna að gerð væri
stjörnuspá fyrir nýfædd börn. Þá
eru þess dæmi að slikt hafi einnig
verið gert fyrir hross og jafnvel
hunda.
Velgengni stjörnuspekinnar fór
hnignandi á 17. öldinni sem var
öld vi'sinda og rökhyggju en sam-
hliða stærðfræðilegum Ut-
reikningum byggist stjörnuspek-
in ekki siður á innsæi og næm-
leika. Margir telja að það hafi
verið Utkoma lögmála Newtons
sem olli þáttaskilum, en aðrir
benda á, að þessi hnignun hafi
byrjað nokkm áður vegna alls
kyns loddara sem færðu sér i nyt
trúgirni almennings. Það er svo
ekki fyrr en á 20. öldinni, að
stjörnuspekin upplifir nýtt
blómaskeið.
Dýrahringurinn
Stjörnuspekin byggir á þeirri
hugmynd að gangur himintungla
hafi áhrif á náttUruna og mennina
sjálfa. Fornþjóðirnar höfðu veitt
þvi athygli að fylgni var milli
ákveðinna náttUrufyrirbæra á
jörðinhi og stöðu tungls og sólar,
flóðs og f jöru í sambandi við stöðu
tunglsins og árstiðanna i sam-
bandi við stöðu sólar. Það var þvi
mjög mikilvægt að þekkja gang
himintungla til þess að geta lifað i
akuryrkjuþjóðfélögum fornaldar
en I upphafi var stjörnuspekin
notuð sem akuryrkjutæki hvenær
timi væri til sáningar o.s.frv. Sól-
in, tunglið og reikistjörnurnar
bjuggu yfir guðlegu afli i augum
fólksins sem gaf þeim ákveðnar
lyndiseinkunnir. Eiginleikar
mannsins ákvörðuöust siðan af
eiginleikum stjarnanna eftir þvi
hver afstaða þeirra var innbyrðis
á fæðingarsUindu einstaklingsins.
hringurinn. Heimildir geta um
það að upphaflega hafi verið
fimmtán stjörnumerki innan
dýrahringsins en þeim var siðar
fækkað i tólf. Hvert merki spann-
ar þrjátíu gráður og er sólin
mánuð á ári i hverju merki.
Á sama hátt og tungli sól og
reikistjörnum voru gefin ákveðin
einkenni, fékk hvert st jörnumerki
sitt séreinkenni. HrUturinn tákn-
ar t.d. frumeld jarðarinnar i upp-
hafi vors, þegar lifskraftarnir
brjótast fram, fengitimi dýranna,
gróðurinn, sem vaknar af dvala
o.s.frv.. Lifshrynjandi þessa
merkis er hraður eins og stökk
fram á við: upphaf, endurnýjun,
sprengikraftur. Þegar þessir
eiginleikar vorsins eru heimfærð-
ir upp á einstakling sem fæddur
er i HrUtsmerkinu, þá er skap-
gerð hans m.a. lýst á þann hátt,
að hann sé óstöðuglyndur, óagað-
ur, nýjungagjarn, fljótur til
o.s.frv..
Nautsmerkið sem kemur næst á
eftir, táknar hins vegar sam-
þjöppun á stökki HrUtsins þegar
sköpunarkraftarnir birtast i fjöl-
breytilegum formum. Nautið er
timabil vorsins þegar allt er i
blóma og fyrstuávextirnir koma i
ljós. Hér er hrynjandinn orðin
hæg og stöðugleikinn ræður rikj-
um. Yfirfært á einstaklinginn
kemur það fram i þvi að hann
markar sér braut án alls flýtis og
tekst að yfirvinna alla andstöðu
með þolinmæði.
Þannig eiga öll merkin sér
samsvörun i ákveðnum timabil-
um náttUrunnar sem kemur svo
aftur fram i skapgerð þeirra sem
fæddir eru í viðkomandi merkj-
um.
En það eru ekki fæðingarmerk-
in ein, sem skipta máli i þessu
sambandi heldur afstaða st jörnu-
himinsins alls á fæðingarstund.
Hinir fornu stjörnuskoðarar tóku
eftir þvi' að á meðan jörðin snerist
einu sinni um möndul sinn á 24
tima fresti virtust sól, tungl og
pláneturnar rfsa og hniga innan
kerfis Dýrahringsins (A þessum
tima var það að sjálfsögðu hald
manna, að jörðin væri fastur
punktur i alheiminum, sem aðrar
stjörnur snerust um). Stjörnu-
himinninn fór þvi gegnum öll
merkin og var tvo tima i hverju. I
tengslum við þesý9 daglegu
hægt að tjá með venjulegum
orðum, eins og t.d. yfirgripsmiki-
ar heimspekilegar hugmyndir.
Þá telja stjörnuspekingar Dýra-
hringinn vera einn af táknrænum
lyklum alheimsins. Stjörnuspekin
getur einnig verið tæki fyrir ein-
staklinginn til þess að kynnast
sjálfum sér betur. Stjörnuspekin
er. kerfi sem gerir ráð fyrir ýms-
um andstæðum eiginleikum, en
reynir jafnframt að finna jafn-
vægi á milli þeirra.
Stjörnuspekin eins og önnur
fyrirbæri sem ekki lUta lögmálum
náttUrunnar að öllu leyti á sér
sina hatrömmu andstæðinga sem
telja henni allt til foráttu. And-
stætt vfsindum nUtimans sem eru
hrekjanleg er hUn óhrekjanleg og
þvi talin til gervivisinda eins og
sagt er að ofan. Heimsmynd nU-
timamannsins er mjög frá-
kenningar þeirra. Tölfræðilegar
athuganir hafa verið gerðar á þvi
hve mikið af spádómum stjörnu-
spekinga hafi ræst og telja and-
stæðingar sig geta hrakið
kenningarnar út frá þeim niður-
stöðum. Formælendur hafa hins
vegar bent á mörg dæmi sinu
máli til stuðnings eins og t.d. til-
raunir tékkneska læknisins
Eguens Jonas sem með stjörnu-
speki hefur náð mjög góðum
árangri við að spá fyrir um kyn-
ferði ófæddra barna. Hafa rann-
sóknir hans leitt i ijós að frjósemi
kvenna er undir miklum áhrifum
af hreyfingum sólar og tungls.
Og hvað sem öllum þrætum um
gildi stjörnuspekinnar liður er
enn engin teikn á lofti um að hylli
hennar fari rénandi meðal þorra
almennings.
I
UBRA
K
YOWO
230tl0eEií-2INtMweFS
»NaíMetS-2iMOMHS
J

</man
22DKEMBER-1?«NUW< J
TomMN eftaajm j
\
mVi