Helgarpósturinn - 10.07.1981, Síða 20

20
Föstudagur 10. júlí 1981
EKKERT MEIRA
ABSTRAKT EN LIFIÐ
Ferðasaga úr helvíti
Ganga má Utfrá aö allt þaö
sem listamaöur setur fram i
formisé fyrst og fremst tjáning
hans sjálfs sem einstaklings, aö
þeimmörkum sem þekking
hans og innsýn leyfir. Þaö er
sennilega ekki Ut i hött, aö öll
sköpun stefni i átt til sjálfsævi-
sögu. Engin list getur veriö
meira abstrakten svo aö hUn sé
ekki tjáning höfundarins á þvi
hvernig þaö aö lifa virkar á
hann. Slik tjáning ef hUn er
heiöarleg, hlýtur aö höföa til
annarra einstaklinga sem fást
viö sama vandamáliö, þaö er aö
vera á li'fi.
A öllum timum, og enn, hafa
vissir hópar manna haft áráttu
til aö lfkja eftir umhverfi sinu,
minnka niöur kunnuglegt lands-
lag eöa náttUrufyrirbæri inni af-
markaöan ramma og setja upp
á vegg inni' hUsum sinum, sem
oftast eru langt frá tilteknu
landslagi..
Lengivel var þaöerfitt tækni-
legt vandamál aö gera góöar
eftirlikingar af landslagi,
hUsum og dýrum á hreyfingu.
Þetta vandamál var eiginlega
ekki leyst af gagni fyrr en meö
tilkomu ljósmyndavélarinnar
skömmufyrir aldamót og kvik-
myndavélinni nokkru seinna.
NáttUrueftirlikingar sem höföu
þá á einn eöa annan hátt veriö
eitt aöal viöfangsefni vest-
rænnar myndlistar um langt
skeiö töpuöu smámsaman
sjarmanum i augum nýrrar
kynslóðar listamanna. For-
vitnin beindist i aörar áttir,
nýjar leiöir voru kannaðar,
tiléaunamennska og fjör var i
loftinu og áhrifa frá ,, „frum-
stæöari list” (list utan Evrópu)
fór aö gæta. Þessi timi markaöi
fyrir flestar listgreinar upphaf
þess tima sem- oft er nefndur
„modernismi”.
Ef svo mætti segja hefur öll
list 20. aldarinnar veriö
„abstrakt: ef svo væri réttætti
það hina viöu notkun hugtaks-
ins) I stórum dráttum er það
höfuö einkenni listar sem kölluð
er „abstrakt” aö i henni er
reynt með Urvinnslu og hjálp
lista og forma aö skapa sjón-
ræna hrynjandi innan þess af-
markaöa flatar sem myndir. er.
Varla er mögulegt aö gera
nokkuö sem ekki byggir fyrst og
fremst á upplifun á sjálfum sér
og umhverfi sinu. Aö sólin
viröist gulleit kúla og blóöiö
rauttog tungliðá fyrsta kvarteli
likt og klippt nögl á heiminum
er erfitt að láta ekki koma mál-
inu við.
Millispil og eftirspil
Hægt er aö velja ýmsar leiöir
viö framsetningu tilfinninga.
Þorvaldur SkUlason er einn
þeirra listamanna sem meiri
hlutann af starfsævi sinni hefur
kosið aö tjá tilfinningar sinar á
óhlutlægan hátt (abstrakt).
Hann hefur þróast frá hálf
fígUrati'vum nátUralisma (sem
ef til vill hefur átt best viö hann
einsog marga islenska málara)
yfir i hreint abstrakt þar sem
form og litir eru ekki lengur
tjáning á ákveönu myndefni
heldur lútaeigin lögmálum og
innblástri. Vinnusvið hans er
iðulega ferhyrndur rammi i hóf-
legum stæröum, þaö er fyrsta
form hverrar myndar, og þvi
hefur hann verið trúr og ekki
reynt að brjóta.
Þegar abstrakt list var fyrst
kynnt hérlendis af miklum
krafti, (oft er miðað við
Septenbersýningarnar frá 1947
og áfram) hafði áratuga þróun
átt sér staö upp frá þeim hug-
myndum og þjóöfélagsað-
stæöum sem hrundu henni af
stað upp Ur aldamótum. Mörg
vandamál höföu þá verið
„leyst” og misst töfrana og
margir tiltölulega ólikir angar
fröföu v txið upp i misrnunandi
áttir sem sköpuöu ný „vanda-
mál”. mnan listaheimsins var
löngu bUið aö viöurkenna
„abstrakt list” og innan hennar
voru þá margar gefnar leiðir til
að gera slika list „in the
manner” án þess að fást i raun-
inni viö vandamáliö að tjá sig
sem einstakling né rýna kritiskt
i stööu samtimalistar.
Um Septembermenn lék
þægilegur gustur áhrifa og
hrifningar á tiltölulega Utséðum
leiðum i myndgerö, jafnvel þá
var þetta oröin „skólalist”. Og
Þorvaldur Skúlason: Málverk
1981. — Yfirlitssýning er nú i
Norræna húsinu á verkum hans.
hins vegar hégóminn um fram-
úrstefnuleikinn sem fáfræði al-
mennings átti sinn þátt i að
valda: Ut á hana var svo óspart
gert og er enn. Annars virðist
allt þaö umrót sem varö
kringum abstraktiö svokallaða
á sinum tíma hafa verið nauö-
synlegt og óhjákvæmilegt, þó
sömuverk og sömu menn hefðu
varla valdið nokkrum þyt á
þeim stööum þar sem þessi list
var upprunnin nokkrum ára-
tugum áöur.
Af þeim sem stóöu á þessum
árum i' eldlinunni hefur Þor-
valdur unnið einna best Ur sinu
eins og sjá má nU i Norræna
hUsinu á einskonar yfirlitssýn-
ingu á verkum hans.
Hugmyndir og mvndir
Margt hefur skeð á leiksviöi
myndlistarinnar sfðan 1950 og
abstrakt list eins og önnur list
þróast áfram, út Ur
rammanum.út Ur Galleriinu og
inn i rammann aftur ef svo
mætti að orði komast.
t dag stöndum við i miðjum
samtima þar sem allt er komiö i
einn graut innan listaheimsins.
Gamlar „listastefnur” eru
orönar efniviður nýrrar listar,
allir miðlar eru notaðir, öll
myndefni koma til greina, hug-
myndum er hrúgaö saman.
Samhengi hugmynda er oft
abstrakt, en myndefni oft ekki,
svo er öllu blandaö saman, þvi
fagurfræöilega og skrautlega og
því konkreta. Upplifun og
sundurgreiningu. Klaufaskap
og kunnáttu. Menn eru hvergi
smeykir eða þykjast hvergi
smeykir og gefa listrænu yfir-
valdi langt nef, eru jafn kaldir
fyrir áhrifum og frumleika.
Hvaö er þetta? Þetta er okkar
timi, nýi timinn. Innan listar
kallaöur af einhverjum i gær
„transavantgarde” á morgun
eitthvaö annað, það skiptir
engu,. Hugtök hefta frelsið. En
samt er þetta alltaf tjáning
mannsins á sjálfum sér og um-
hverfi sinu. List er aldrei
flóknari en það.
Tónabió: Apocalypse Now
Bandarisk. Argerö 1979. Handrit:
Francis Ford Coppola, John Mili-
us. Leikstjóri: Francis Ford
Coppola. Aöalhlutverk: Martin
Sheen, Marlon Brando, Robert
Duvall.
Arum saman biðu menn eftir
frumsýningu stórmyndar Francis
Coppola. Arum saman var hann
að breyta, bæta og bögglast með
þetta hjartans mál sitt og varði til
þess ómældum mannafla og fjár-
munum. Afraksturinn var 1.1
milljón fet af framkallaðri filmu
og reikningar upp á 31.5 milljónir
dollara. Og loks þegar Coppola
var búinn aö klippa og skeyta og
sýndi endanlega útgáfu myndar-
innar, þá vissu menn ekki alveg
hvaöan á þá stóð veöriö. Arum
saman hafa islenskir kvikmynda-
unnendur beöið eftir aö Tónabió
léti verða af þvi að koma Apoca-
lypse Now upp á tjald. Núnáf er
hún komin þangaö. Sem oftar,
þegar einhvers hefur verið beðið
lengi meö eftirvæntingu, verða
viðbrögöin blandin, — alveg eins
og viö frumsýningu myndarinnar
ytra.
Hins vegar er unnt aö segja eitt
strax fyrir vist: Maður skilur vel
að myndin skuli hafa tekið svona
langan tima i vinnslu og að hún
skuli hafa kostað svona mikið.
Hæpnara er hvort listrænn árang-
ur sé i hlutfalli við þetta. Þegar
Apocalypse Now var enn á til-
raunastiginu, sagði leikstjórinn
að takmarkiö hefði verið aö veita
Sa Irægi spæjari Jamcs Bond,
hefur nú fengiö ski rteiniö endur-
nýjaö og er tekinn til starfa á ný
af sama eldmóöinum og ein-
kenndi hann áöur. Og ekki bara i
bio. Nií isumar kom út ný bók um
hann, — sú fyrsta i 16 ár, og sú
fyrsta sem ekki er skrifuö af Ian
Flem ining.
Skapari Bonds Iést fyrir all-
mw-gum árum, og flestir hafa ef-
laust haldiö aö Bond hafi fariö
með honum i gröfina. En svo er
ekki. Breski rithöfundurinn John
Gardner hefur tekiö til viö skrifin
þar sem Flemming hætti, eftir að
áhorfandanum „tilfinningu fyrir
hryllingnum, brjálæöinu, nautn-
inni og siðferðiskreppunni sem
fólst i Vietnamstriöinu”. Strax á
fyrstu mimftum Apocalypse Now
— martröð sögu,,hetjunnar”,
Benjamin Willard kafteins i
Bandarikjaher, þar sem hann
liggur fordrukkinn uppdópaður,
kolruglaður og kófsveittur i
subbulegu hótelherbergi i Saigon
0g dreymir tortimingarsýnir við
söng Jim Morrison „This is the
end”...),—strax á þessum fyrstu
minútum verður ljóst aö Coppola
ætlar að takast aö draga okkur
inn i hrylling, brjálæöi og undar-
legan nautnaseið heims sem er á
hengiflugi — að þvi kominn að
tortima sjálfum sér. Allt til loka
heppnast þessi hluti ætlunarverks
Coppola.
Willard vaknar af martröðinni
til þess eins að verða dreginn inn i
aöra martröð. Hann er geröur út
af yfirboðurum sinum til aö fara
meö leynd eftir fljótaleið inn i
frumskógana til Kambódiu til
þess að hafa upp á og drepa her-
foringjann Walter Kurtz. Kurtz
hefur sagt sig úr lögum viö her-
stjórnina og stofnað eigiö riki,
sem hann drottnar yfir með
hamslausri grimmd og tak-
markalausu siðleysi. Riki Kurtz
verður kristöllun þeirrar frum-
mennsku og geöveiki sem
styrjöldin er i huga Coppola. Apo-
calypse Now veitir umfram allt
sýn inn i heim sem er i óöa önn að
tortima sjálfum sér. Vietnam-
striðiö sjálft, þar sem vestrænar
hafa fengið tilskilin leyfi aðstand-
enda. Þaö sem meira er: i banda-
riska timaritinu Timefékk bökin i
License Renewed”, góða dóma
fyrir skömmu, og þar er Bond
sagður litiö hafa látið á sjá.
Þó hefur hann aö sjálfsögöu elst
aðeins. NU vottar fyrir grama i
svarbláu hárinu, hann er farinn
að reykjafilter sigarettur og far-
inn aö drekka aðeins minna af
Martini snöfsum og meira af
vatni. Og svo er hann búinn að
losa sig við bensinþambandi
Bentleyinn og kominn á Saab 900
Turbo.
Bond halda engin bönd
777 að skemmta fó/kl
Squeeze-East Side Story og
Split Enz-Waiata
Squeeze og Split Enz eru hvor-
tveggja hljómsveitir, sem flytja
hreinræktaða popptónlist, sem
hefur þann aðaltilgang að
skemmta fólki og koma þvi i gott
skap.
Squeeze uröu ti) i Deptford, sem
er úthverfi i Suöúr London, áriö
1974. Þeir vöktu hinsvegar enga
athygli fyrr en árið 1978 þegar lag
þeirra Take Me I’m Yours náöi
smá vinsældum en tvö vinsælustu
lög þeirra Up The Junction og
finna skemmtilega millikafla eöa
góðahúkkara. Þaö eru þó auövit-
aö undantekningar á þessu, svo
sem lögin In Quintessence, Some-
one Else’s Heart, Tempted og þó
sér i lagi Is That Love, sem er
gott dæmi um hvernig pottþétt
popplag getur hljómað
Splil Enz kemur hinsvegar að
mér skilst frá Nýja-Sjálandi, þó
aö aðalstarfsvettvangur hljóm-
sveitarinnar hafi verið Astralia,
þar sem þeir hafa notiö mikilla
vinsælda.
Mér telst til að Waiata sé sjötta
stóra platan sem þeir senda frá

Popp
eftir Gunnlaug Sigfússon

Cool For Cats komu út árið 1979.
Stóru plöturnar, Squeeze, Cool
For Cats og Argy Bargy, seldust
aftur á móti ekki neitt sérlega vel
og þaö var þvi stóri draumurinn
þeirra að selja stóra plötu i ein-
hverju upplagi. Sá stóri draumur
rættist nú meö útkomu East Side
Story, sem er án efa þeirra best
gerða plata, þó aö fleiri góð lög
hafi t.d. verið á Cool For Cats.
Þaö sem mér finnst einkum há
tónsmiöum Squeeze er aö sama
laglinan er of oft endurtekin i
sama laginu, án þess aö þar sé aö
sér og voru þeir komnir á stað áö-
ur en nýja bylgjan skall yfir og
hefur hún áreiöanlega seinkaö
vinsældum þeirra, þvi Split Enz
er greinilega ekki afsprengi
hennar. Waiata er allra þokka-
legasta poppplata og er þar aö
finna mörg ágæt og gripandi lög,
eins og t.d. Hard Act To Follow, I
Don\ Wanna Dance, History Nev-
er Repeats og Walking Throgh
The Ruins.
Ég held aö Split Enz hafi meiri
möguleika á þvi aö slá vel i gegn,
en Squeeze og liggur þar þaö aö
baki aö lög þeirra eru auölæröari
og betur upp byggö og eins er
plata þeirra öllu betur unnin. A
hvorugri þessara platna er þó
nokkuð nýtt að finna, en sem
skemmtiplötur eru þær ágætlega
heppnaöar.
Chuck Mangione-Taran-
tella
Platan Feel So Good meö Chuck
Mangione, sem kom út seinni
hluta árs 1977, er áreiöanlega,
ásamt Breezin’George Benson’s,
mest selda jazzplata allra tima.
Jazz hefur tónlist hans veriö köll-
uð, eöa jazz fusion og er min
skoðun sú aö fátt hafi eyöilagt
meira fyrir góöri jazz tónlist
en bræðingur sem þessi. Tón-
list þessi minnir nú oftast
litiö á jazz, heldur likist hún
miklu fremur þvi sem áður
var kallaö millimúsik og þekkt-
astir þar i flokki voru menn eins
og James Last, Bert Kaemptert
nú og svo þeir frægu Edmundo
Ross og Victor Silvester. Tónlist
Chuck Mangione er aðeins milli-
músik dagsins i dag.
Nýjasta plata Mangione heitir
Tarantella og er hún tekin upp á
styrktartónleikum sem hann
efndi til vegna jarðskjálftanna á
ttaliu i fyrra.
Tarantella er italskur dans og
gamlar kerlingabækur þarlendar
segja aö hann skuli dansaður af
þeim sem bitinn hefur verið af
eiturkönguló, sem nefnd er
Tarantúlla og á fólk aö dansa þar
til eitriö hefur hreinsast úr blóö-
inu. Platan Tarantella hefst ein-
mitt á þvi aö lúörasveit Chuck
Mangione leikur fyrir slikum
dansi en þar á eftir kemur svo
langt og leiðinlegt trommuverk,-
þar sem trommuleikarinn Steve
Gadd er i aöalhlutverki.
A annarri hliöinni er aö finna
þrjú týpisk Mangione lög, sem
renna inn um annaö eyrað og
samstundis út um hitt. Þaö eru
lög sem þessi sem eru svo ágæt i
sjónvarpsauglýsingar o.fl. þess
háttar og oft hefur Mangione ver-
ið fenginn til aö semja kynningar-
lög viö hin ýmsu sjónvarpspró-
grömm og þá sérstaklega iþrótta-
þætti.
A þriðju hliöinni spilar
trompetleikarinn Dizzy Gillespie
sem gestur og þá nálgast tónlistin
það miklu fremur að geta kallast
jazz. Þeir spila gamla standarda
eins og Things To Come og Round
Midnight, en hræddur er ég um aö
margar betri útgáfur sé að fá af
þessum lögum, saman ber útgáfu
Miles Davis á Round Midnight.
Þaö er alltaf gaman aö heyra
Dizzy blása, þó aö tónlistin sem
hann leikur á stundum sé ekki
ýkja merkileg og hef ég þá i huga
hræðilegan seinnihluta tónleika
sem hann hélt hér i Háskólabió
fyrir tveim árum eöa svo.
Chick Corea er svo i gestahlut-
verki á siðustu hliöinni og spila
þeir Mangione og hann tveir sam-
an lagiö My One And Only Love.
Er þar um aö ræöa besta hluta
þessara platna, aö minum dómi.
Nýtur sin þar vel hinn lýriski still
Corea og sýnir Mangione þar, svo
ekki verður um villst, hversu góö-
ur flugelhornleikari hann er. Síö-