Helgarpósturinn - 30.10.1981, Blaðsíða 8

» heigan
pósturinn—
Blað um þjóðmál,
listir og menningarmál.
útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
AAagnússon.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn-
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Gunnar Gunnars-
Sfcn og Þorgrímur Gestsson.
Otlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt-
ir.
Dreif ingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Siðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8 - 10. Simar:
81866, 81741, og 14906.
Prentun: Btaðaprent hf.
Askriftarverð á mánuði kr.
24,-
Lausasöluverð kr. 8.-
Sjötiu og fimm
ár i bió
Þann annan nóvember næst
komandi, verða sjötlu og fimm ár
liöin frá þvi kvikmyndasýningar
hófust á islandi.
Svo vill til, að á morgun, laug-
ardag, verður frumsýnd kvik-
myndin „Útlaginn” eftir Agúst
Guðmundsson. „Útlaginn” er
stærsta og dýrasta mynd sem ís-
lendingar hafa gert, byggð á
Gislasögu Súrssonar og gera
menn sér vonir um að þessi nýja
mynd verði verðugt tlmamóta-
verk i sögu kvikmyndageröar á
islandi. Kvikmyndagerð er ný
listgrein hér á landi, og stendur
enn á brauðfótum, m.a. sökum
hægagangs og jafnvel áhugaleys-
is hins opinbera, eins og kemur
fram i viötali Heigarpóstsins við
AgústGuðmundsson idag. Nú eru
hinsvegar i undirbúningi ný lög
um kvikmyndasjóð. Kvikmynda-
gerðarmenn,sem og áhugamenn
um þessa iistgrein, gera sér nú
vaxandi vonir um að i framtiöinni
verði unnt að standa hér að þrótt-
mikilli kvikmyndaframleiðslu,
jafnt leikinna verka sem heim-
ildamynda. Til þess aö sæmilega
takist til og að kvikmyndum verði
sköpuö nokkur aöstaöa hér á
landi, þarf hið fyrsta að koma á
fót islenskri kvikmyndastofnun.
Helgarpósturinn hefur bent á,
að við Aðalstræti I Reykjavlk er
fyrir hendi húsnæði, sem fuli á-
stæða er tii að reyna að hagnýta
sem skjól fyrir Kvikmyndasafn
isiands, sem og kvikmyndastofn-
un. Þetta hús er Fjaiakötturinn,
sem lengi liefur legið undir
skemmdum, og reyndar er með-
ferð þess öllum aðstandendum
þess og opinberum aðilum til lítils
sóma. Opinberir aðilar bera þvi
gjarna við, þegar Fjalaköttinn
ber á góma, að kaupverö þessa
sögufræga húss, sem svo mjög
tengist islenskri kvikmyndasögu,
sé hátt og miklar fjárhæðir muni
kosta aö koma þvi i nothæft á-
stand.
Helgarpósturinn telur hinsveg-
ar, að hugmyndir manna um
kostnað við uppbyggingu Fjala-
kattarins séu ekki á rökum reist-
ar og að viðgerð hússins muni
ekki kosta svo óhóflega mikiö.
Þar má benda á uppbyggingu
Torfusamtakanna á Bernhöfts-
torfunni.
Það var þann 2. nóvember 1906,
sem kvikmyndasýningar hófust i
gamia Fjalakettinum. Húsiö
hafði áður veriö stökkpallur fyrir
islenska áhugaleiklist, þannig að
Ijóst er, að sögulegt minjagildi
hússins er ótvirætt. Við lifum nú
mikla nýbyggingatima hér á ts-
landi, en við höfum það framyfir
margar nágrannaþjóðir okkar, að
við getum tekið mið af þeim i
uppbyggingarstarfi, sem I útlönd-
um er lengra komið. Yfirvöld
margra fornra borga i nágranna-
iöndunum gengu viða harkalega
fram viðniðurrif gamalla húsa og
hafa nú gert sér grein fyrir, aö oft
hefur veriö of langt gengið i
skipulagningunni. Að fortiö skal
hyggja, er framtið skal byggja.
Verndum Fjalaköttinn og endur-
reisum. Rennum gömlum stoðum
ekki siður en nýjum undir ein-
hverja mikiivægustu listgrein nú-
timans.
Nei takk!
0 — það er svo margt aö
gerast i heiminum niina.
Allt breytist svo hratt að
maður verður að endur-
skoða heimsmynd sína á
fjögurra til sjö ti'ma fresti
hverjum degi heyrir maöur
nýjar og nýjar fréttir um
nýjar vigvélar sem Reagan
ætlar að láta framleiða:
Nifteindasprengjur, kjar-
orkusprengjur i alls kyns
Austf jaröapóstur frá Dagnýju Kristjánsdótfur
— svei mér þá. Stundum
hugsar maður með
forundran til þess tima,
sem er ekki svo langt
undan, ef úti það er farið —
þegar fólk fékk fréttir
nokkrum sinnum á ári ef
komu gestir á bæinn eða ef
einhver fór til kirkju.
Stundum voru fréttirnar
bara um heilsufar sauð-
kinda i næst sveit og það
hvernig heyin entust. Þá
kom hernaðarbrölt stór-
veldanna aiþýðufólki á
Islandi ekki mikið við.
Bændum og búandaliði var
hjartanlega sama þó ein-
hverjirprelátar i útlöndum
væru að herja hver á
annan.
lEn sá timi er liðinn
svo að um munar. A
umbúnaði, fastar og færan-
legar, og hvert dýrindið
hefur nafn sem eru bók-
stafir og tölustafir og talna-
og bókstafarunurnar renna
uppúr herfróðum mönnum
eins og þulurnar runnu
uppúr henni ömmu minni,
sáiugu.
Ég verö að segja það
alveg eins og er að ég hef
átt svolítið bágt með að
tengja mig við þessi her-
fræði —en það er að lagast.
Eftir þvi' sem drápstækin
verða þróaðri og hryllilegri
hafa fleiri sérfræðingar
neitað að taka þátt i þvi
sem er að gerast og margir
þeirra hafa snúið sér að þvi
að upplýsa almenning um
þann voða sem kominn er
upp. Upplýsingarnar eru
sem sagt farnar að berast
Föstudagur 30. október 1981 h^/gsrpÓ^tl irílin^
okkur og við getum alls
ekki skellt skollaeyrunum
viö þeim.
Hvað er til dæmis
kjarnorkukafbátur? Er
hann „ofurlitil dugga” eins
og segir i kvæðinu — eða
svolitið hallærislegur járn-
kláfur eins og var á mynd-
unum af káfbátinum hans
Nemó skipstjóra iSigildum
sögum i gamla daga ? Hvað
veit maður svo sem? Það
liggur ekki beinlinis i
augum uppi að kjarnorku-
kafbátur sé mirg þúsund
tonna flykki, stærra en
okkar stærstu fiskiskip, og
að hver kafbátur beri fimm
hundruð kjarnorku-
sprengjur og aö hver
sprengja sé fjórfalt
magnaðrien sú sem kastað
var á Hirosima forðum tið.
Svona kjarnorkukaf-
bátar eru að lóna i sjónum i
kringum tsland og eru i
sambandi við herstöðvar-
nar sinar á eyjunni okkar.
Os hvað eru Awacs
flugvélarnar sem Nató
hefur vfst hér og i hverju
felst hin nýja kjarnorku-
áætlun Bandarikjanna i
Evrópu og hvað á „faðir
nifteindasprengjunnar”
við þegar hann segir að
„hún hentiveltilnotkunar i
Evrópu”? Það er verið að
svaraþessu dag frá degi og
myndin verður ægilegri og
ægilegri.
Það er þvi ekkert að
furða þó að venjulegt fólk,
borgarar i Evrópu, taki sig
upp og mótmæli i þeirri öfl-
ugustu fjöldahreyfingu
sem enn hefur sést —■
Friðarhreyfingunni. Þar
marsera hlið við hlið kirkj-
unnar menn og
kommúnistar, friðarsinnar
og fólk með ólikustu
sjónarmið sem á það eitt
sameiginlegt að vilja reka
kjarnorkuvopnin af
höndum sér, vilja ekki láta
hernaðarbandalögin
steikja sig lifandi i „tak-
mörkuðu kjarnorkustriði”
og neita að ljá máls á
þessum hættulega og
háskalega leik sem stóru
strákarnir i heiminum eru
að leika.
essi straumur er að
ná hingað til fslands og við
verðum að bera þessa
stefnu hátt— og þeim mun
hærra sem staða okkar er
svo veik. Þegar talað er um
kj arno rku vopn a laus
Norðurlönd er ísland oftast
undanskilið af þvi aö við
höfum hér Nató-herstöðvar
sem flækja málið fyrir
hinum þjóðunum. Okkur
fslendinga langar hins
vegar litið til að vera skot-
mark i kjarnorkustriði og
þvi verðum við að ganga
inn i samfylkinguna með
Skandinaviu og Danmörku.
Þeir sem vilja endilega
halda fast i' herstöðvarnar
og aðildina að Nató hljóta
að geta tekið undir kröfur
um að hér verði ekki
geymd kjarnorkuvopn,
fyrr né siðar: hér verði
dcki höfð aðstaða til að
hýsa kjarnorkuvopn og að
við athugum vel hvernig
við getum brugðist við
kjarnor kukafbá tum i
sjónum i kringum okkur.
Þetta er dauðans alvar-
legt mál og það þýðir voða
litið að tala i hefðbundnum
Natósinna- eða Natóand-
stæðingahugtökum um
það. Ef kæmi til alvöru-
kjarnorkustriðs i Evrópu
þá stæði það strið aðeins i
fáeina klukkutima og vafa-
samt að nokkur yrði til
frásagnarum þá skelfingu.
Eigum viö ekki að segja:
Nei takk!
Dagný
Um bragðlauka úr
„Let the bloody devils
deny it.” („Látum ófétin
bera það af sér.”)
Þessisetning er höfð eftir
Richard M. Nixon, sem um
skeið var voldugasti maður
og vinnslu myndarinnar
lauk.
M
Ivleð þessar upplýs-
ingar frá ónafngreindum
Hringboröið skrifa: Heimir Pálsson— Hrafn Gunnlaugsson — Jón Baldvin Hanni-
balsson — Jónas Jónasson — Magnea J. AAatthlasdótfir — Slgurður A. Magnússon
— Þrájim^rtelsson
heimsins, það var þegar
einhver aðstoðarmanna
hans spurði hvort ekki væri
óráðlegt að koma af stað
slúðri um pólitiska and-
stæðinga.
Mixon skorti hvorki
klókindinémetnað til að ná
áhrifum og völdum, en
hann virðistekki hafa áttað
sig á þvi, að vandi fylgir
vegsemd hverri. Hann hélt
að völdum fylgdi engin á-
byrgð og var hrakinn með
skömm af valdastóli.
Fólki kemur það kannski
ekki mjög á óvart þótt
ýmsum fantabrögðum sé
beitt i þeirri vitskertu bar-
áttu sem háð er um auð og
völd, en hins vegar finnst
manni taka út yfir allan
þjófabálk þegar sannleiks-
leitandi fréttamenn á Is-
landi taka upp vinnubrögð
Nixons og hans nóta.
Ég sagði „sannleiksleit-
andi fréttamenn” og á þvi
auðvitað ekki við Svart-
höfða — Hergilseyjaraf-
glapann i túni isl. fjölmiðla
— heldur ætla ég að taka
sem dæmi blaðamann, sem
merkir greinar sinar SSv.
og skrifar i siðdegisblað.
Siðastliðinn laugardag
skrifar SSv.frétt i blað sitt,
þar sem hann hefur það
eftir ónafngreindum heim-
ildum.að kostnaðurinn við
gerð myndarinnar um
Snorra Sturluson hafi „far-
ið svo hrikalega fram úr á-
ætlun að forráðamenn
sjónvarpsins reyni nú með
öllum tiltækum ráðum að
fela útgjöldin undir hinum
ýmsu kostnaðarliðum sjón-
varpsins”. SSv. hefur það
eftir „heimildarmanni” að
kostnaöurinn hafi þrefald-
ast frá þvi áætlun var gerð
heimildarmanni fer SSv.af
stað aö semja frétt um
málið. Hann hefur sam-
band við Hinrik Bjarnason
forstöðumann Lista- og
skemmtideildar Sjónvarps
og spyr, hvort kostnaður
við Snorra hafi farið úr
böndunum. Hinrik segir
honum, að kostnaður við
gerð sjónvarpsefnis sé ekk-
ert leyndarmál og visar
blaðamanni á þann mann,
sem gerst þekkir til fjár-
mála Rikisútvarpsins,
Hörð Vilhjálmsson fjár-
málastjóra.
Hörður svarar þvi til, að
kostnaður hafi ekki farið úr
böndunum (enda lokið við
myndina undir kostnaðará-
ætlun). „Við erum alls ekki
óánægðir með útkomuna,”
hefur SSv.eftir Herði — en
bætir siðan við til að gera
orð fjármálastjórans tor-
tryggileg: „Heimildir...
segja hins vegar kostnað-
inn vera miklu meiri.”
Nú hefur það komið á
daginn, að SSv. blaðamað-
ur hefur ekki haft erindi
sem erfiði við að fletta ofan
af bruðli og fjármálasukki
þvi, sem heimildarmaöur-
inn ókunni hefur góöfús-
lega bent honum á. Fjár-
málastjóri Rikisútvarpsins
hefur visað þessum stað-
hæfingum á bug, en blaða-
maðurinn hefur eytt dýr-
mætum tima i þetta og það
sem fram hefur komið telst
ekki fréttaefni að hans
mati, sem sé að fjárhags-
og framkvæmdaáætlun
stórrar sjónvarpsmyndar
skuli loksins hafa staöist.
Fólk þarf ekki á jákvæðum
fréttum að halda.
Nú eru góð ráð dýr.
Annaðhvort er að salta
___________________ SJÓNVARP
Icclandic Statc Brondcostiiig Scrvice-Tclcvision,
Laugavegur 176, 105 Ileykjavik, Iceland.
Cables: ISVISION, Tclephone: 38800, International telcx: 2035
SAMANBURÐUR A HEÍLDARKOSTNAÐI VIÐ GERÐ MYNDAR
UM SNORRA STURLUSON FRA KOSTNAÐARAÆTLUN GERÐRI
1 OKTÓBER 1979.
Forsendur áætlunar voru :
1. Verðlag i október 1979.
2. Kostnaður fallinn fyrir okt. 1979 er ekki innifalinn
i áætlun.
Samanburður á áætlun og raunkostnaði. Allar tölur á verðlagi
október 1979, til samanburðar við áætlun. :
RÍKISÚTVARPIÐ-
Aætlun
3tl. kostn. 131.934.000
Fast.kostn. 61.877.000
Samt.kostn. 193.811.000
Raunkostnaður
137.306.620
54.368.000
191.674.620
HÆKKUN / LÆKKUN
hækkun 5.372.620
lækkun 7.509.000
lækkun 2.136.38o
Innifalið i tölum þessum er greiðsla til leikara, ieik-
stjóra og hljómlistarmanna vegna sýninga i Danmörku og Noregi
á Snorra Sturlusyni, samt. Kr. 7.775.108 á verðlagi okt. ' V).
Reiknaó er hér með aó sambærileg greiósla til höfunda komi frá
löndunum sjálfum.
fréttina, ellegar þá að fara
að ráðum Nixons og slá upp
slúðrinu: „Let the bloody
devils deny it.”
Og árangurinn af sann-
leiksleit SSv.birtist i fjór-
dálka frétt i siðdegisblaði á
laugardaginn var: „Eng-
in leyndarmál”: (Þetta er
yfirfyrirsögn. Orðið leynd-
armáltekur sig vel út I fyr-
irsögn, engin leyndarmál
er að sjálfsögðu ekki jafn-
sölulegur uppsláttur).
Myndin um Snorra þre-
falt dýrari en áætiað var?
(Þetta er aðalfyrirsögn,
fjórdálkur, og hér er það
spurningarmerkið, sem
kórónar snilldina. Spurn-
ingarmerki er nefnilega sá
stysti og besti varnagli sem
hægt er að gripa til, þegar
blaðamaður er kominn
hættulega nálægt þvi að
lenda i árekstri við meið-
yrðalöggjöfina eða siða-
reglunefnd Blaðamanna-
félagsins. Spurningar-
merkið gefur til kynna var-
færnislega sannleiksleit án
fullyrðinga eða stóryrða.
Dæmi um lélegan varnagla
væri hins vegar að taka
þannig til orða: „Myndin
um Snorra þrefalt dýrari
en áætlað var,” segir ó-
kunnur heimildarmaður.
En hvers vegna að nota
þrjú orð þar sem eitt
spurningarmerki er
betra?).
Og viti menn: Með þvi
að skjóta sér á bak við ó-
nafngreindan heimildar-
mann, og með þvi að nota
spurningarmerki á réttum
stað hefur blaðamanninum
SSv.tekist að sjóða saman
frétt, sem hann og blaðið
telja sjálfsagt að birta al-
menningi.
Sannleiksgildi fréttar-
innar virðist vera aukaat-
riði i augum blaðamanns-
ins. Ónafngreindur heim-
ildarmaður (sem aldrei
þarf að draga fram i dags-
ljósið) kemur með órök-
studdar fullyrðingar, sem
fjármálastjóri Rikisút-
varpsins visar á bug, enda
eru rök heimildarmannsins
eins ósýnileg og hann sjálf-
ur. Þá tekur blaðamaður-
inn það til bragðs að birta
slúðrið — með spurningar-
merki.
„Let the bloody devils
deny it”. Nixon kunni á þvi
lagið.
Fréttasmið af þessu tagi
er þvimiður ekki einsdæmi i
islenskum fjölmiðlum, en
að sjálfsögðu eru það ekki
nema örfáir i blaðamanna-
stétt sem leggja sig niður
við slikt. Gegn svona
vinnubrögðum er almenn-
ingur varnarlaus. Það eru
ekki aðrir en blaðamenn-
irnir sjálfir, sem geta
kveðið svona ósóma niður,
og vonandi að þeir reyni að
gera það fyrr en siðar, eða
vilja menn kannski fylla
blöðin með fréttum og fyr-
irsögnum á borð við þessa:
Eákkert leyndar-
mál”:
Bragölaukar úr svini
græddir I ritstjóra Kvöld-
blaðsins?
Að fyrirmynd SSv.mætti
hafa þessa frétt eftir ónafn-
greindum heimildarmanni,
og siðan mætti hafa eftir
ritstjóranum, að það væri
ekkert leyndarmál, að
hann hefði bragðlaukana I
lagi, og heimilislæknir
hans gæti siðan staðfest
það.
Vonandi tekst ekki að
draga islenska blaða-
mennsku niður á þetta stig,
en það eru þvi miður til
menn sem eru að reyna
það. Dæmi um slikt er
fréttin, sem fyrr var
minnst á I þessu rabbi.
Það þarf bragðlauka úr
svini til að finna ekki ó-
bragöiö af slikum fréttum.
Og heila úr kálfi til að mat-
reiða þær.