Helgarpósturinn - 26.11.1982, Blaðsíða 18

18
Föstudagur 26. nóvember 1982 irjnn
ÞREYJUM SKAMMDEGIÐ!
Úrvinda bræður og systur!
Þessi pistill með tilheyrandi bókmenntatilvitnun-
um og súpuuppskriftum verður ykkur vonandi til
uppörvunar í þeirri skammdegisgeggjun og jóla-
bókaflóði sem nú fara í hönd (eða ætti ég kannski
heldur að segja jólabókageggjun og skammdegis-
flóði?)
Æ og ó, þegar maður opnar augun við út-
burðarvælið í vekjaraklukkunni á morgnana upp-
hefjast eins konar fangbrögð við skammdegið sem
í vankaðri vitundinni tekur á sig líki liðins svarts
flykkis sem grípur mann kverkataki og þruntar
digurbarkalega: Þú stígur hvorki í fæturna né vitið
í dag, heillin, né mér yfir höfuð. Af þessu sést að
skammdegisgeggjunin er komin á alvarlegt stig,
a.m.k. hvað mína persónu áhrærir.
Það er alveg klárt að skammdegið hefur mikil
áhrif á okkur Islendinga, eða þessi eilífa birtu-
breytingöllu heldur. Á hverju vori og hausti hefst
nýr aðlögunartími fyrir sál og líkama, áður en þau
sætta sig við að í skammdcginu ríkir nótt allan
sólarhringinn en á sumrin náttleysa. Og nú'er ég
hálfpartinn farin að tala eins og sögupersóna í
magnaðri skammdegissögu Guðbergs Bergs-
sonar, Iljartað býr enn í helli sinum, en lestur
hennar hefur gripið mig þvílíkum heljartökum að
undanfama morgna hef ég átt sérdeilis erfitt með
að komast úr draumnum yfir í vökuna. Þó þver-
stæðukennt kunni að virðast segi ég þetta bókinni
AÍiafkrakan
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
til lofs en ekki lasts, því ég þóttist þar hitta fyrir
parta af mér og mínu samferðafólki. '
En burtséð frá því hefur Guðbergur aHtaf verið
minn maður. Bækur hans bera þess vitni að hann
hefur megnasta viðbjóð á óhollu mataræði og lífs-
venjum og í þessari síðustu bók sinni lætur hann
hjónaskilnaðarerjur reykvískra menntahjóna
t.a.m. kristallast í „jafnréttisrifriidi“ út af
skyndibitastaða- og sjoppufæði.
Hjónin sem lýst er í bókinni voru vön að karpa
um hvort þeirra ætti að skreppa út í sjoppu eftir
nammi rétt fyrir hálf tólf: „Sá sem fór lá svo sífellt
undir sterkum grun að hafa keypt sér íspinna
aukalega eða fljótétið sælgæti og gleypt það í sig á
heimleiðinni sem bragðbæti og borgun fyrir ómak-
ið. Oft dunduðu þau á heimieiðinni hvernig sem
viðraði, meðan bragðið og lyktin hurfu úr munn-
inum, uns manninum datt í hug að Dóra væri orðin
lipur við að skreppa út af því hún launaði sjálfri sér
óhóflega vel fyrirómakið, og þá heimtaði hann að
fá að þefa út úr henni þegar hún kom heim. Eftir
þetta fékk sá sem sat yfir telpunni heima að þefa út
úr þeim sem fór, og ef mikil sælgætislykt fannst
mátti sá sem heima sat bíta tvisvar af sælgætinu.
„Þetta er barnalegt en réttlætismál," hugsaði mað-
urinn. „Og svona er ástin og hjónabandið: stöðugt
eftiriit á einn eða annan hátt bundið tíma og að-
stæðum. Og sú ást sem í fyrstu var umhyggja fyrir
þeim elskaða endar sem djöfullegt ráðríki.“ (bls.
83)
Hjartað býr enn í helli sínum er látin gerast í
svartasta skammdeginu. Höfundur hefur lýst því
yfir að það sé með ráði gert, því þá ruglist Islend-
ingar. Telur hann jólabókaflóðið vera ósjálfráð
viðbrögð þjóðarinnar við skammdeginu. Hún
myndi tryllast ef bækurnar kæmu ekki út á þessum
árstíma.
Ég ráðlegg öllum sem eiga bágt að lesa þessa
bók: þeim sem eru nýfráskildir eða eru aö skilja,
þeim sem af einhverjum ástæðum stunda huggun-
arát og/eða laundrykkju, þeim sem eiga við önnur
félags- eða sálfræðileg vandamál að etja, og
þeim sem einfaldlega þjást af skemmdegisgeggjun
á einhverju stigi, því í bókinni ættu þeir að geta
fundið sér víti til varnaðar, ef ekki bara sitt
lausnarorð. Og síðast en ekki síst ættu allir þeir
sem þjást af nýraunsæisofnæmi að lesa hana.
Þreyið svartasta skammdegið með góða bók í
hönd, sötrandi iljandi súpu. Takið ekki þátt í jóla-
æðinu, hugleiðið heldur það sem ein af söguper-
sónum Guðbergs hefur um það að segja: „Osin
er mest í desember, fólk bilast þá einkennilega.
Jólaæðið var fundið upp af nauðsyn, til þess að
fólk gæti breitt yfir brjálæðið sem grípur fjöldann í
árslok. Þá óttast fólk mest hið ókomna: nýja árið,
framtíðina, lífið sem það á í vændum.“ (bls. 130)
Drekkið ykkur bara í bókaflóðinu, skuldbind-
íngalaust; þar ættuð þið að finna á stangli söguper-
sónur sem reynast ykkur raunhæfar viðmiðanir.
Því bókmenntir eru mannleg lífsreynsla í súputen-
ings líki - samþjöppuð, klippt og skorin - í saman-
burði við oft sundurlausar upplifanir í þessu lífi
sem við lifum. Því er hér vel við hæfi að ilja sér á
góðri súpu á undan eða eftir bókmenntalestri. Hér
á eftir fara uppskriftir að tveimur kraftmiklum
súpum, tileinkuðum bókaormum.
Bókaormasúpa með grænmeti
Þessi súpa er fyrirtaks aðalréttur ásamt grófu
brauði, t.d. með osti eða lifrarkæfu. Uppskriftin
er handa fjórum. Undirbúningstími er aðeins 15
mín., suðutími sömuleiðis.
1 laukur eða púrrulaukur
1 'li msk smjör eða sntjörlíki
3 msk hveiti
1 I vatn og einn (grænmetis) súputeningur
1 I af söxuðu blönduðu grænmeti s.s. gulrótum,
blómkáli, baunum og kartöflum
3—4 dl mjólk eða 1 dl rjómi og afgangurinn mjólk
ögn af salti og hvítum pipar
‘/i-1 tsk paprikuduft
1 dl saxaðar nýjar kryddjurtir, s.s. steinselja og
dill, eða 1-2 msk af þurrkuðum.
1. Afhýðið laukinn og saxið gróft eða skolið púrru
laukinn og skerið í sneiðar, efþið notið hann.
Steikið hann í smjörinu í potti við vægan hita í
nokkrar mínútur.
2. Stráið mjölinu yfir laukinn og hrærið vatninu
smátt og smátt saman við. Hrærið í súpunni þar
til suðan kemur upp og setjið þá niðurskorið
grænmetið út í og iátið sjóða með loki í 10-12
mín.
3. Hrærið nú mjólkinni saman við og bragðbætið
súpuna með salti og nýmöluðum hvítum pipar.
Stráið kryddjurtunum yfir og látið súpuna
sjóða í 1-2 mínútur til viðbótar.
Bókaormasúpa með kjöti
Þetta er ódýr og saðsöm hvunndagssúpa handa
fjórum. Undirbúningstími er 15 mín., suðutíminn
einnig.
300 gr nautahakk eða blandað kjöthakk
3 laukar
8 meðalstórar kartöflur
2 msk smjör eða smjörlíki
2 tsk paprikuduft
1 kryddmál hvítur pipar
1-3 tsk salt
2 msk tómatkraftur
l-l'/i I vatn
1 súputcningur
timjan eða marjoram eftir smekk
1. Afhýðið kartöfluroglauk, skerið kartöflurnar í
litla bita og saxið laukinn smátt.
2. Léttsteikið kjöthakkið í potti upp úr smjörinu,
bætið út í kartöflum, lauk og paprikudufti,
hrærið vel í og látið malla í svosem 2 mín.
3. Hellið vatninu í pottinn og hrærið út í salti,
pipar, tómatkrafti og súputeningi. Látið súp-
una sjóða með loki við vægan hita í u.þ.b. 15
mín. Bragðbædð hana undir lok suðutímans
meðmarjoram eða timjan oge.t.v. meira salti.
Súpuna má bragðbæta enn frekar með því að
hræra saman við hana nokkrum matskeiðum af
sýrðumrjóma eða rifnum osti.Og sem meðlæti
þarf að sjálfsögðu aðeins gott brauð ogsmjör.
Skammdegið er skammarlega stutt!
Nú reyni ég hvað sem tautar og raular að stíga
vitið upp úr súpupottinum, endurnærð á Iikama,
en sálartetrið freistast eigi að síður til að skýla sér
með grímu, tekinni traustataki frá Ólafi Hauki
Símonarsyni. Hér er unt að ræða niðurlag skamm-
dógisljóðs sem kom fljótandi á síðustu jólabóka-
vertíð í bók Ólafs Almanaki jóðvinafélagsins. En
þar segir:
Ég tel mig hafinn yfir jarm þeirra
sem álíta að allir aðrir séu sturlaðir
að það sé kostur að sturlast í einrúmi
að sturlunin sé málefninu til framdráttar
að það sé nauðsynlegt að sturlast
tilað verjast sturlun
að sturlunin sé atvinnugrein
að sturlunin komi í staðinn fyrir
hversdagsleikann
að sturlunin sé sildarœvintýri
í andlegum efnum.
Ég er raunsæismaður
byrja vikuna á mánudegí
og veit að kjarni málsins er þessi:
skammdegið er skammarlega stutt.
Algengt en þó
fágætt spiladæmi
Gott samkomulag í spili er
mikils virði. Þar er margs að gæta
og svo getur farið að upplagt spil
tapist af misskilningi. Við skulum
taka eftirfarandi spil: Suður spil-
ar fjögur hjörtu:
á laufakóngi eða þá spaðatíu vest-
urs. í fyrra fallinu tapar suður
aðeins þrem spöðum. Liggi
spaðatían rétt, tapar suður aðeins
tveim slögum í spaða og hefir því
efni á að tapa þeim þriðja í laufi. í
S D-9-2
H K-G-4-3
T Á-6-3-2
L Á-D
S K-8-7-5 S Á-10-6
H 9 H 7-6
T D-G-10-9 T 7-5-4
L G-9-5-3 L K-10-8-7-2
S G-4-3
H Á-D-10-8-5-2
T K-8
L 6-4
Norður opnaði og sagði eitt
grand. Suður stökk í þrjú hjörtu.
Þá bætti norður því fjórða við.
Vestur lét tíguldrottninguna út
og suður tók með kónginum.
Hugsi maður ekki nógu langt
fram í tímann, getur ýmislegt
skeð. Meðal annars gæti allt oltið
rauninni vinnur ávallt sögnin
hvernig sem kortin liggja. En þá
má ekki reyna að svína. Svíni
suður laufinu kemst austur inn á
tíuna, tekur spaðaásinn og heldur
áfram með spaðann. Þannig tap-
ast tveir slagir (spaðar).
Til þess að ná tilætluðum ár-
angri, verður suður að einbeita
tíglinum sem fyrst. Fyrst tekur
hann út-spil vesturs með kóngin-
um. Tekur síðan bæði trompin ,
inn í borðið á tígulás og púnaar
tígli. Þá spilar suður tígli en gætir
þess, að svína ekki, heldur tekur
á trompin í borðinu. Suður trom-
par þar svo tígulinn og þá er ein-
angrunin fullkomin. Suður spilar
laufi. Sama er hver tekur slaginn.
Suður hefur náð marki sínu. Fái
ekki spaði hjálp, þá neyðast
andstæðingarnir til þess að spila í
tvöfalda eyðu.
Skákþrautir helgarinnar
KENNETH S. HOWARD
ISKOV
Framh. á bls. 2