Helgarpósturinn - 19.01.1984, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
Frekari grisjun á
þorskstofninum er
algjörlega óverjandi,
segir fiskifræöingur-
inn Jakob Jakobs-
son. — Skiljum ekki
túlkun Hafrannsókna
stofnunarinnar á
stööu stofnsins, segir
líffræðingurinn Jón
Gunnar Ottósson.
Nýtt þorskastríd!
Það er verið að rífast um þorskinn þessa
dagana.
Dr. Jón Gunnar Ottósson líffræðingur hef-
ur við annan mann, kollega sinn Sigurð
Snorrason, farið í gegnum og rannsakað þau
gögn sem Hafrannsóknastofnunin hefur
byggt allar sínar misdökku skýrslur á í gegn-
um tíðina. Helsta niðurstaða líffræðinganna
er sú að ekkert samband sé á milli stærðar
hrygningarstofnsins og þess afkomenda-
fjölda sem hann skilar. Þess vegna spyrja
þeir forráðamenn Hafrannsóknastofnunar-
innar: Hvernig geta þeir gefið sér þá for-
sendu fyrir takmörkun veiða að hún komi
hrygningarstofninum upp í svo og svo mörg
tonn til að viðhald stofnsins sé tryggt.
Áfram halda þeir: „Af vistfræðilegum
ástæðum er útilokað að ætla sér að búa til
þorskstofn sem gefur af sér jafna veiði ár eft-
ir ár. Þessvegna er fráleitt að tala um að
koma upp ákveðið stórum hrygningarstofni
til að tryggja slíkt, eins og Hafrannsókna-
stofnunin vill bersýnilega reyna með þess-
um friðunaraðgerðum sínum. Viðgangur
þorskstofnsins og vöxtur hvers einstaklings
innan hans fer nær einvörðungu eftir
ástandi sjávar hverju sinni; ætisframboði,
hitastigi sjávar og fleiri vistfræðilegum þátt-
um. Dæmin frá 1973 og 1976 sanna þetta, en
þá kom vorið snemma og var hlýtt og lífs-
skilyrðin í sjónum þannig betri en oft áður.
Frá þessum árum eru tveir sterkustu árgang-
ar þorskstofnsins sem vitað er um hér við
land. Það köllum við ekki tilviljun.”
Jón Kristjánsson fiskifræðingur hefur tek-
ið undir þetta sjónarmið líffræðinganna og
bendir ennfremur á: „Það er sannað að grisj-
un fiskstofna í vötnum hefur aukið vaxtar-
hraða þeirra einstalinga sem eftir lifa. Þegar
friðun smáfisks hófst 1977 var séð fyrir að
fleiri yrðu um fæðuna en fyrr, enda kom í
ljós að friðaði stofninn minnkaði um fjögur
prósent á ári upp frá því. Hann varð einfald-
lega of stór til að allir hefðu nóg til síns
munns ogþessvegna dró úr vexti hvers ein-
staklings. I ljósi þessa finnst mér dæmið um
friðun smáfisks ekki ganga upp. Ég er þó
ekki að mæla með því að rífa upp smáfisk-
inn, heldur eðlilegri og nauðsynlegri grisjun.
Við eigum að veiða smáfiskinn til að tryggja
eftirlifendum eðlilegan vöxt.“
Dr. Jakob Jakobsson.fiskifræðingur og að-
stoðarforstöðumaður Hafrannsóknastofn-
unarinnar, svarar fyrir starfsaðferðir henn-
ar: „Það er rétt að hingað komu til okkar
tveir líffræðingar og fengu að skoða plöggin
okkar. Þeir hrósuðu sér af því að hafa fund-
ið einhvern Stórasannleik út úr gögnunum
á einni viku, en hér er um gríðarlega viða-
mikil plögg að ræða sem áralöng vinna ligg-
ur að baki. Það kom líka á daginn að þeir
misskildu margt i gögnunum. Síðan geystust
þeir fram í fjölmiðla með það sem þeir héldu
stórkostlegar uppgvötvanir, en við getum
ekki annað en brosað að þessu því hlutirnir
sem þeir benda á hafa verið á okkar vitorði
árum saman. Það er ekkert nýtt í þessu hjá
þeim og reyndar hjákátlegt að blaðamenn
skuli hafa gleypt við þessu.
Á þetta mál verður að líta í mun víðara
samhengi en Jón gerir. Það er rétt hjá hon-
um að meðallag tiltekinna árganga hefur
minnkað frá 1977, en á því geta bara verið
margar aðrar skýringar en hugsanlegur
fæðuskortur einn og sér. Veigamest er þó
líklega sú að fiskar úr sama árgangi vaxa
mishratt. Við venjulegar aðstæður veiðist j
meira af hraðvaxta fiski en þeim er hægar
vex, því sá fyrrnefndi kemur fyrr inn í veið-
ar. Þetta breytist hinsvegar ef sóknin eykst
því að hægvaxta fiskur veiðist þá í auknum
mæli. Við slíkar aðstæður lækkar meðal-
lengd hvers árgangs. Ef þetta gerist er aug-
ljóst að auknar veiðar á smáfiski væru álíka
gáfulegar og að skvetta olíu á eld sem ætti að
slökkva."
Þú ert með þessu að segja að árangur af
.„eðlilegri grisjun smáfisksins" yrði enginn
rng beinlínis stórháskaleg iðja?
„Alveg rétt. Frekari grisjun en nú er stund-
uð á miðunum er gjörsamlega óverjandi.
Það yrði hættuleg aðför að lífskjörum
okkar.“
Dr. Jón Gunnar segir í ljósi þess sem Jakob
nefnir um rannsóknir þeirra hér að framan:
„Svo ég nefni aðeins aðalatriðið, þá skoðuð-
um við tölur Hafrannsóknastofnunarinnar
um afla og stofnstærðir vandlega, en á þeim
byggir hún skýrslur sínar um fiskveiðistefn-
una. Að þeirri rannsókn lokinni var ljóst að
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
túlkun stofnunarinnar á staðreyndum gagn-
anna er allt önnur en okkar. Við getum eng-
an veginn fengið skilið hvernig stofnunin
fær markað þá stefnu sem hún ákveður út
frá þeim tölfræðilegu staðreyndum sem hún
býr yfir. Við höfum hvorki hrósað okkur né
fullyrt nokkuð í þessu efni. Það sem við höf-
um gert er að spyrja forráðamenn stofnunar-
innar um líffræðilegar forsendur fyrir túlkun
þeirra á því sem fram kemur í gögnunum.
Það sem vakti síðan athygli var að þessir
menn gátu ekki svarað þessum spurningum
okkar á fullnægjandi hátt. Nú hafa þeir hins-
vegar setið stífir við skrifborðin sín í þrjá
daga til að reyna að semja svarið sitt.“
„Æ, þessir menn hafa ekkert lært,“ svarar
Jakob Jakobsson. „Sko, á undanförnum
þremur árum hefur hrygningarstofninn far-
ið ört minnkandi. Hann er núna minni en
nokkru sinni fyrr. Tillaga okkar og túlkun á
fyrirliggjandi gögnum miðaðist í ár ein-
göngu við það að stöðva þessa þróun. Það er
vegna þess að við óttumst að með ört vax-
andi hrygningarstofni geti komið til svokall-
aðui viðkomubrestur í þorskstofninum. Ef
slíkt gerist, hrynur þörskstofninn á örfáum
árum og nokkurra ára þorskveiðibann yrði
óhjákvæmileg afleiðing. Þessvegna viljum
við byggja þorskstofninn upp að nýju.“
Um allan málflutning líffræðinganna hefur
Jakob að öðru leyti að segja: „Mér finnst það
helvíti hart að þessir menn séu að „upplýsa"
þjóðina um það að meira veiðist úr stórum
árgangi en nýjum. Af því segjast þeir draga
þá ályktun að stærð árgangs ráðist á fyrstu 1
vikum eða árum á æviskeiði þorsksins. Þetta
er eldgömul lumma og var mér kennd fyrir
þrjátíu árum sem eðlilegt var, því að norski
fiskifræðingurinn Johan Hjort hafði orðið
víðfrægur fyrjr þessa kenningu um aldamót-
in. Þetta taka íslendingar sem einhverja nýja
vitneskju árið 1984.
Annað í málflutningi þessara líffræðinga
er á þessum nótum," segir Jakob í lokin.
ERLEND YFIRSÝN
Averell Harriman:
„Reagan er kominn
vel á veg aö eyði-
leggja allt sem forset-
arnir á undan hon-
um, allt frá Eisen-
hower, hafa byggt
upp í því skyni að
bægja frá hættunni á
kjarnorkustríði“
Helmut Schmidt á ráðstefnunni í Brííssel um ósætti Altantshafsrlkja.
Reagan engist í
sjálfskaparvítinu
Ráðið til að losna úr ógöngunum er að for-
setinn lýsi yfir að sigur sé unninn og kalli
herinn burt, sagði George Aiken, forsjáll og
tæpitungulaus öldungadeildarmaður frá
Nýja-Englandi, þegar Lyndon Johnson var
að sökkva Bandaríkjunum í kviksyndið í
Víetnam, en var ekki enn kominn upp í háls.
í varnarræðu á mánudaginn fyrir frammi-
stöðu sína í alþjóðamálum, reyndi Ronald
Reagan að beita sama bragði. Uppistaðan í
máli hans var sú staðhæfing, að vegna þess
að bandarísk vígbúnaðaráætlun sé komin á
rekspöl fyrir sitt frumkvæði, gerist nú frið-
vænlegt í heiminum og því einstakt tækifæri
til að friðmælast við Sovétstjórnina.
Tilgangur Bandaríkjaforseta með þessum
stakkaskiptum er að skapa þægilegt and-
rúmsloft fyrir væntanlega yfirlýsingu um að
hann sækist eftir endurkjöri. Skoðanakann-
anir hafa leitt í Ijós, að Bandaríkjamenn hafa
áhyggjur af að viðræður við Sovétríkin eru
strandaðar og kenna Reagan um. Horfur eru
á að frammistaðan í utanríkismálum verði
veikasti bletturinn á kosningabaráttu hans.
En Reagan hefur ekki eins frjálsar hendur
og Johnson á sínum tíma, hefði hann haft vit
til að þiggja ráð Aikens öldungadeildar-
manns. Það er undir sovétstjórninni komið,
hvort Bandaríkjaforseta tekst að gera síð-
búinn friðarboðskap sinn sannfærandi, og
hún fer ekki að hlaupa til að hjálpa Reagan
að losna úr því sjálfskaparvíti, sem hann hef-
ur búið sér.
Þversögnin í málflutningi Reagans var
undirstrikuð, þegar hann valdi daginn eftir
friðarræðuna til að taka upp þráðinn frá
stjörnustríðsræðu sinni frá því í mars í fyrra.
Á þriðjudag kunngerði hann þá ákvörðun að
biðja þingið um fyrstu fjárveitingu til rann-
sókna á smíði geislavopna og eindavopna til
að skjóta niður utan úr geimnum eldflaugar
á flugi og könnunarhnetti á braut. Slík vopn
myndu veita því risaveldinu sem þau eign-
aðist yfirburði í vopnabúnaði, og á þeim
sviðum vísinda og tækni sem varða geisla-
vopn og eindavopn eru Vesturveldin langt á
undan Sovétríkjunum. Á móti kemur, að alls
óvíst er um árangur af rannsóknum, sem
Reagan vill hefja, og niðurstaða í því efni
fæst trúlega ekki fyrr en á næstu öld. En fyrir
liggur að sovétstjórnin hlýtur að álíta á-
kvörðun Reagans um að stefna að stjörnu-
stríðsgetu enn eina tilraun til að afla Banda-
ríkjunum úrslitayfirburða í kjarnorkustríði,
og það því fremur sem slíkur vopnabúnaður
bryti á bág við þrjá ef ekki fjóra sáttmála
risaveldanna um hömlur á kjarnorkuvopna-
búnaði og hernaði í geimnum.
Averell Harriman, sem hófst til áhrifa í
bandarískum stjórnmálum á dögum F.D.R.
Roosevelts, og varð til þess á sjöunda tug
aldarinnar að koma á fyrsta samningi risa-
veldanna um að leggja á sig hömlur í kjarn-
orkuvopnakapphlaupinu, hefur á tíræðis-
aldri tekið sig til að skrifa tvær greinar i New
York Times til að segja forseta sínum til
syndanna. Harriman kveðst hafa þagað eins
lengi og hann taldi sér fært, en eftir viðræðu-
slit við Sovétríkin á öllum sviðum sem varða
takmörkun og skerðingu vígbúnaðar geti
hann ekki lengur orða bundist. Hann sakar
Reagan um að vera kominn vel á veg að
eyðileggja allt sem forsetarnir á undan hon-
um, allt frá Eisenhower, hafa byggt upp í því
skyni að bægja frá hættunni á kjarnorku-
stríði. Þar með sé í ljós leitt, að núverandi
stjórn í Washington ráði ekki við það verk-
efni sem brýnast sé, jafnt í þágu Bandaríkj-
anna og alls mannkyns. Og meginsökina ber
að dómi Harrimans Ronald Reagan. Það er
vanþekking, vígbúnaðarfýsn og ábyrgðar-
laust gaspur forsetans um afdrifaríkustu
efni, sem veldur mestu um hvernig komið
er. Þessa niðurstöðu rökstyður Harriman
svo rækilega af mikilli þekkingu á flækjum
kjarnorkuvopnakapphlaupsins og tilrauna'
til að hefta það með samningum.
Stefna Reagans hefur rekið fleyg milli
Bandaríkjanna og bandamanna þeirra í
Atlantshafsbandalaginu. Þetta kom berlega
í ljós á ráðstefnu sem rannsóknarstofnun í al-
þjóðamálum við Georgetown háskóla í
Washington efndi til í síðustu viku í Brússel,
þar sem aðaistöðvar bandalagsins eru.
Stjórnendur stofnunarinnar eru kunnir að
stuðningi við stefnu Reagans, og til fundar-
ins í Brússel buðu þeir stjórnmálamönnum,
herfræðingum og leiðtogum í atvinnulífi.
Niðurstöðu umræðnanna dró Jean Francois-
Poncet, fyrrverandi utanríkisráðherra
Frakklands, saman á þessa leið: „Allir vitum
við að yfirskriftin hefði í rauninni átt að
vera: „Osamkomulag Atlantshafsríkja," og
guð veit að við fengum að finna fyrir því.“
Hörðustu brýnuna. í Brússel háðu þeir
Kissinger, fyrrum utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, og Schmidt, fyrrverandi kanslari
Vestur-Þýskalands. Schmidt sakaði banda-
rískar ríkisstjórnir um hringlandahátt gagn-
vart Sovétríkjunum, þar sem hins vegar mis-
munandi ríkisstjórnir í Bretlandi, Frakklandi
og Vestur-Þýskalandi fylgdu skýrt markaðri
langtíma stefnu. Enn alvarlegri en ágrein-
eftir Mognús Torfa Ólafsson
ingurinn um afstöðuna til Sovétríkjanna eru
þó að dómi Schmidts afleiðingarnar af
„eigingjarnri efnahagsstefnu" stjórnarinnar
í Washington. „Efnahagsöngþveitið sem nú
ríkir veldur samheldni og pólitískum stöðug-
leika í bandalaginu, sem stendur, meiri
háska en ógnunin frá Sovétríkjunum," sagði
Helmut Schmidt.
Leo Tindemans, utanríkisráðherra Belgíu,
lagði til á ráðstefnunni í Brússel, að reynt
yrði að samræma viðhorf og áform Atlants-
hafsbandalagsríkja gagnvart ríkjum Varsjár-
bandalagsins á svipaðan hátt og gert var
undir forustu landa hans André Harmels
árið 1967.
Efnahagslegir árekstrar Bandaríkjanna
annars vegar og ríkja Vestur-Evrópu hins-
vegar hrannast nú upp. Efnahagsbandalagið
hefur boðað að 1. mars gangi í gildi víðtæk
gjaldtaka af bandarískum innflutningi til
bandalagsríkja, til að gjalda líku líkt fyrir
hömlur sem Reagan setti á innflutning stáls
frá Evrópu til Bandaríkjanna.
Fjármálaráðherra Frakklands, Jacques
Delors, hefur lagt til að refsigjald verði lagt
á fjármagnsflutninga frá Evrópuríkjum til
Bandaríkjanna, geri Bandaríkjastjórn ekki
fullnægjandi ráðstafanir til að hefta hækkun
á gengi dollarans.
Loks hefur Efnahags- og framfarastofn-
unin í París kveðið upp þa.nn dóm í nýút-
kominni skýrslu, að efnahagsstefna Banda-
ríkjastjórnar sé stórháskaleg, bæði fyrir
Bandaríkin sjálf og umheiminn. Meðan
Bandaríkjastjórn sogi til sín með háum vöxt-
um fjármagn frá öðrum löndum til að standa
undir methalla á ríkissjóði í Washington, sé
engin von til að um geti orðið að ræða efna-
hagsbata til frambúðar.
Tækifærin blasa því við sovétstjórninni,
að nota sér afleiðingarnar af stjórnarathöfn-
um Ronalds Reagans.
LEIÐRÉTTING
Prentvilla gerði fyrstu setningu síðasta
pistils að endileysu. Þar sem standa átti
„Langæasta samsteypustjórn í lýðræðisríki
riðar til falls" stóð „Langstærsta sam-
steypustjórn" o.s.frv.
6 HELGARPÓSTURINN