Helgarpósturinn - 19.01.1984, Blaðsíða 19

Hugmynda —
fljúgandi —
kíminn —
skarpleikur
spjall við Sigurð Pálsson
um Jakob og
meistarann eftir Kundera
„En þegar endurreisnartímanum lýkur hefur vest-
rænni hugsun áskotnast viðauki: Þaö er kraftur
skynseminnar, efans, leiksins og fallvaltleika alls
sem mannlegt er. Á þeirri stundu risu Vesturlöndin
hæst. Þegar rússnesk heimska flæddi yfir land
mitt, fann ég eins og fyrirósjálfráðri tilhneigingu til
þess að baöa mig I þessum anda. Og hvergi finnst
mér hann vera jafn samþjappaöur á kröftugan og
mikilfenglegan hátt og i þessari veislu skarpleika,
klmni og hugmyndaflugs sem er Jakob örlagatrú-
ar.“ (Úr formála Kunderas að Jakobi og meistaran-
um).
Á myndinni: Arnór Benónýsson sem meistarinn,
Helgi Björnsson sem Jakob.
Hver á að byrja?
Byrja þú . . .
Um hvað fjallar verkið?
Nei, ætlarðu að spyrja eins og
allir blaðamenn um hvað verkið
fjallar? Það er hræðilega erfið
spurning, álíka sígild og það er
erfitt að svara henni...
Sigurður Pálsson snýr taflinu
við að hætti góðra varnarskák-
manna:
Hvernig ætlarðu að orða þessa
spurningu betur?
Jæja, hvernig verk er þetta,
muldrar blaðamaður forviða.
Þetta er hugmynda-fljúgandi-
kíminn-skarpleikur, ansar leik-
stjórinn.
Hva?
Við sitjum á Borginni, blaða-
maður og Sigurður Pálsson rithöf-
undur og leikstjóri, og erum að
reyna að hefja viðtal um Jakob og
meistarann, leikrit eftir tékkneska
útlagaskáldið Milan Kundera sem
aftur er byggt á Jaques le Fatal-
iste, Jakobi örlagatrúar, skáld-
sögu eftir franska upplýsingar-
manninn Diderot.
Þetta er brjálæðislega einkenni-
lega nútímaleg skáldsaga, segir
Sigurður. Litli bróðir Birtings eftir
Voltaire. Skandall að hún skuli
ekki vera til á íslensku. Svo bætir
hann við:
Ég held að við Kundera höfum
ekki ólíkan þenkimáta að því leyti
að við unum okkur betur í 18du
öldinni en samtímanum — ég er
ekki frá því að leikritið sé eins
konar saknaðarljóð til Diderots og
þeirra félaga, þeirrar lífsnautna-
glöðu skynsemi sem þeir áttu,
skemmtilegrar blöndu af fílósófíu
og tilfinningasemi. Þarf ég nokk-
uð að taka fram að þetta er gam-
anleikur?
Ég tel að það sé heldur engin til-
viljun að Kundera skrifar leikritið
um það leyti sem Rússar flæða yfir
Tékkóslóvakíu 1968. Hann var þá
tekinn í karphúsið sem einn af for-
sprökkum vorsins í Prag, einangr-
aður og gert ómögulegt að starfa,
plokkaður út úr uppflettibókum
og símaskránni — með öllum
ísmeygilegustu aðferðum stóra
bróður var sumsé stefnt að því að
láta sem hann væri ekki til, þurrka
hann út.
Kundera segir einhvers staðar
að hann hafi lært að meta kímni-
gáfuna undir ógnarveldi Stalíns
og að æ síðan hafi engin tilhugsun
valdið honum meiri skelfingu en
að heimurinn missti sinn húmor-
istíska sans. Leikritið er enda eins
og saga Diderots þrælháðskt og
ktmið, skrifað til heiðurs lífs-
nautnatrúnni og frelsinu til að
leika sér að hugmyndum.
Og hverjir eru þá Jakob og
meistarinn?
Þeir eru parið, húsbóndinn og
þjónninn, sem eru gegnumgang-
andi í allri hugmyndasögu Vestur-
landa — Don Kíkóti og Sansjó
Pansa, Svejk og 'Lúkas höfuðs-
maður og fleiri sígildar samstæð-
ur . . .
Jakob og meistarinn undir leik-
stjórn Sigurðar verður frumsýnt
fimmtudaginn 26ta janúar í Stúd-
entaleikhúsinu. Þar er eins og áð-
ur blandaður hópur áhugafólks og
atvinnumanna sem leggst á eitt
um að skapa frísklegt leikhús, en
aðalhlutverkin, Jakob og Meistar-
inn, eru í höndum tveggja nýút-
skrifaðra leikara, Helga Björns-
sonar og Arnórs Benónýssonar.
Leikmynd og búninga gerir
Guðný Richardsdóttir.
-EH
BOKMENNTIR
Hámenningarklám
Anai's Nin: Smáfuglar — þýdd af Gudrúnu
Bachmann.
löunn 1983.
Á þeim árum er Lystræninginn var og hét
gáfum við félagar út erótískt bókmenntarit
er bar nafnið: Lostafulli ræninginn. Ég
held það hafi verið Þjóðviljamenn er gáfu
því nafnið hámenningarklám — kannski orð
að sönnu. Okkar ætlun var að kynna góð-
bókmenntir þrungnar erótík, alþýðu jafnt
sem hæstaréttardómurum til upplyftingar.
Ekki var amast við ritinu enda amaðist það
ekki við frímúrurum. í fyrsta heftinu var
saga eftir Anai's Nin, þann höfund er skrifað
hefur hvað bestan erótískan texta fyrr og
síðar. Sú hét Marcel og var úr sagnasafninu
Delta of Venus, er Iðunn gaf út í fyrra og bar
nafnið Unaðsreitur. í ár gefur Iðunn út
seinna erótíska sagnasafn Anai's, Little Birds
og nefnist það Smáfuglar. Guðrún Bach-
mann hefur þýtt bækurnar báðar.
Þegar Unaðsreitur kom út vantaði í bókina
tvær sögur. Þær fjölluðu um sifjaspel! og lík-
riðil. Það þarf engri sögu að sleppa úr Smá-
fuglum — það örlar varla á þeim dularheim-
um mannsnáttúrunnar er svo ótæpilega eru
kannaðir í Unaðsreit. Þarmeð er ekki sagt að
Smáfuglar fjalli aðeins um venjulegt fólk í
ástarleikjum. Bestu sögurnar eru fullar af
óvæntum atburðum og furðum sálarlífsins.
Þetta er enginn amrískur glassúr a la Play-
boy.
Sögurnar fjalla gjarnan um málara og
fyrirsætur þeirra og ein hinna bestu er
Myndin. „Málarinn Novalis og María kona
hans voru nýgift. Hún var spænsk og hann
hafði orðið ástfanginn af henni vegna þess
hvað hún líktist því málverki sem hann mat
mest, Maja Desnuda eftir Goya.“ En María
var spænsk og kaþólsk og smáborgaraleg og
leyfði manni sínum aldrei að sjá sig nakta
utan einu sinni — síðan þverneitaði hún, Eitt
sinn kom hún að manni sínum á vinnustofu
hans þarsem hann málaði nakta fyrirsætu.
Afbrýðin rændi hana svefni og hún fór að
taka inn svefntöflur. Málarinn notaði tæki-
færið og málaði hana nakta er hún svaf, en
vakandi hafði hún glatað ást hans. Eitt sinn
dvaldi hún vikutíma hjá vinum sínum. Þegar
heim kom sá hún þetta: ,,Á gólfinu á vinnu-
stofunni lá mynd af henni og ofan á henni lá
maðurinn hennar og nuddaði sér upp við
hana. Hann var nakinn, hárið úfið, limurinn
reistur. Svona hafði hún aldrei séð hann
áður. Hann hreyfði sig frygðarlega upp við
myndina, kyssti hana og strauk milli fóta
hennar. Maria hafði aldrei séð hann njóta á
þennan hátt, hann virtist viti sínu fjær og allt
í kringum hann lágu myndir af henni, nak-
inni, þokkafullri, fagurri. Hann horfði á þær
með ástríðu og hélt síðan áfram ímynduðum
faðmlögum sínum. Þarna naut hann með
henni taumlauss unaðar, konunni sem hann
hafði aldrei kynnst í veruleikanum. Við
þessa sýn fuðraði upp hin niðurbælda
munúð hennar, laus úr viðjum. Þegar hún
afklæddist birtist honum önnur María, María
sem var tendruð ástríðu, skefjalaus eins og á
myndunum, bjóðandi líkama sinn blygðun-
arlaust, takandi hiklaust við öllum atlotum
hans í ákafri þrá þess að afmá myndirnar úr
hugarheimi hans, bola þeim til hliðar."
Sagan um saffranið er einnig snilldarvel
sögð og mætti einhverntíma fjalla um
erótíska matargerð í blaði þessu.
Guðrúnu Bachmann tekst vel að halda
losta og blæfegurð sagnanna í þýðingu sinni
og er það ærinn vandi.
HELGARPÓSTURINN 19