Helgarpósturinn - 08.03.1984, Blaðsíða 14

Pétur Tyrfingsson íHelgarpó
eftir Egil Helgason mynd Jim Smart
Hann er trekvart félags-
frœðingur, eins og hann
orðar það sjálfur. Baráttu-
maður, byltingarmaður og
marxisti; og hefur hugsjón
sinni samkvœmur starfað
sem verkamaður í höfuð-
borginni síðan hann kom
heim frá námi - fyrst hjá
Hitaveitunni og síðar hjá
Hafskip. Hann er einn virk-
asti meðlimurinn í Fylkingu
byltingarsinnaðra kommún-
ista, eina smáflokknum sem
enn lifir sœmilegu lífi á
vinstri kantinum, handan
Alþýðubandalagsins. Fylk-
ingin lifir enn, já, en reyndar
ákváðu þeir Fylkingarfélag-
ar um daginn að ganga inní
bandalagið og breiða þar út
kenningar sínar um verka-
lýðsbyltinguna, stunda
moldvörpustarfsemi einsog
það er kallað. Hann er virk-
ur félagi í Dagsbrún og flutti
mikla eldrœðu á fundinum
fræga um daginn þegar
Dagsbrúnarfélagar vörpuðu
samningunum útí ystu
myrkur, sumir segja að það
hafi ekki síst verið ræða
hans sem hleypti eldmóði í
fundarmenn. Pétur Tyrf-
ingsson heitir hann og er í
Helgarpóstsviðtali þessa
vikuna.
- Grunduallarspurning til að byrja með,
Pétur. Ertu alltafsami byltingarmaðurinn?
Já, já, ég er alltaf sami byltingarmaðurinn
og er búinn að vera það í eitthvað tólf -
þrettán ár. Jæja, kannski ekki sami bylting-
armaðurinn - maður hlýtur auðvitað að
læra ýmislegt á leiðinni, öðlast meiri póli-
tíska reynslu.
- Þú stígur þín fyrstu pólitísku spor um
1970 þegar œskulýður Vesturlanda er i upp-
reisn. Eru ekki allar aðstœður gerbreyttar -
manni hefur uirst flóttinn úr uinstri herbúð-
unum býsna stór?
, J’að er rétt að á þessum tíma, hér á landi
um 1970, vaknaði ungt fólk til róttækni og
athafna. Þessi róttækniþróun stóð yfir í
nokkur ár, en fór að dala verulega um 1975-
76. Síðan þá hefur þessi hreyfing, sem var
fyrst og fremst borin uppi af náms- og
menntamönnum, úrkynjast smátt og smátt.
Það er í raun ekkert óeðlilegt - menn eru
búnir að læra, þeir þurfa að fara að byggja og
þá vantar stöður, prívatlífið tekur sumsé
völdin. Flestir láta sér einfaldlega nægja það
hlutverk sem þeir fá inní kerfinu, aðrir eru að
daðra við Alþýðubandalagið í von um að fá
starf eða stöðu útá það - þess vegna var það
að ólíklegustu menn voru komnir með
furðulegustu bitlinga í stjómartíð Alþýðu-
bandalagsins. Nú, sumir snúa alveg við blað-
inu á höttunum eftir þessu; sjáðu til dæmis
Þórð Ingva Guðmundsson og Guðmund
Magnússon. Fyrir áratug var Þórður Ingvi
snælduvitlaus maóisti, sem heimtaði statt
og stöðugt að fá að vita afstöðu okkar til
Stalíns. Og Guðmundur Magnússon, sem nú
er kominn á Moggann, þetta véu- eldheitur
trotskíisti fyrir sjö-átta árum.
Ef við lítum á þjóðfélagslegt eðli hópsins,
sem bar uppi þessa róttæknisveiflu, er þetta
í raun ósköp skiljanlegt. Þetta vom mestan-
part náms- og menntamenn, sem hrærast að
vissu leyti utan og ofan við þjóðfélagið. Hóp-
urinn byggir ekki á neinum tilteknum þjóð-
féiagslegum hagsmunum, sem geta viðhald-
ið róttækninni og bundið hann samcin. Síðan
verður það raunin að verkalýðshreyfingin
tekur ekki við sér, tekur lítinn sem engcin
þátt í þessari róttækniþróun, og þá vom í
raun litlcir forsendur fyrir því að þessi hreyf-
ing gæti haldið áfram að vaxa. Menn fundu
einfaldlega að starfið skilaði ekki nógu mikl-
um árangri. Rauðsokkurncir til dæmis
nenntu þessu ekki iengur og fundu sér ann-
an farveg í þessum kvennaframboðum...
- Friðsamlegrileið...
,3em er bara jippó... Herstöðvaandstæð-
ingsir vilja helst ekkert tala um herinn eða
NATÓ lengur, en em í staðinn að berjast
gegn einhverjum eldflaugum í útlöndum.
Það er í sjálfu sér góðra gjalda vert, en þó
spurning hvemig er hægt að berjast gegn
þeim nema með því að veikja hernaðarappa-
ratið sem er hérna við bæjardymar. Nú og
svo em það maóistasamtökin sem einfald-
lega lögðu upp laupana.
- Fjanduinir ykkar maóistarnir sprungu á
limminu, já. Þið starfið hins uegar áfram í
Fylkingunni, ótrauðir....
,Já, okkur hefur tekist að lifa áfram, þótt
okkar samtök hcifi hætt að stækka. Eg vil
meina að þetta sé fyrst og fremst út af okkar
stefnuskrá. Heimsmynd okkar hmndi ekki
þótt Teng-Síao-Píng væri endurreistur aust-
ur í Kína. Við vorum famir að átta okkur á því
strax 1980-81 að við yrðum að taka annan
kúrs - láta þessa miðaldra æskumenn, þessa
þreyttu fugla sem maður sér á bamum í
Þjóðleikhússkjallaranum, eiga sig. í staðinn
viljum við einbeita okkur að yngra fólki og
svo náttúrlega verkalýðsstéttinni; milliliða-
laust. Af hverju ekki að fara beint inná vinnu-
staðina í staðinn fyrir að standa fyrir utan
fabrikkumar og selja blaðið? Eins höfum við
leitað meira eftir [>essu yngra fólki inní AI-
þýðubcindalagið.
Hundar Leníns og Trotskís
- Stundum fannst manni að þessi róttœki
uinstri kantur uœri fáránlega sundurklofinn,
menn eyddu tíma sínum í deilur um keisar-
ans skegg og einhuer söguleg smáatriði í
stað þess að standa saman um baráttumál-
in?
„Lítum á þetta. Þetta unga fólk fór af stað
af ýmsum ástæðum; því fannst ekki nógu
hart barist gegn hemum, það var óánægt
með verkalýðshreyfinguna, það vildi styðja
baráttu alþýðufólks víða um heim, það vildi
berjast fyrir hagsmunamálum stúdenta og
kvenna og svo framvegis. Því finnst gömlu
verkalýðsflokkarnir óalandi og óferjandi og
leitar eitthvert annað eftir stefnu og mark-
miðum. Hvað gerist hér á íslandi? Hver er
saga marxismans á íslcuidi? Næstum engin.
Því var það eðlilegt að þessar teoríur flyttust
hingað heim með stúdentum sem vom við
nám erlendis.
Ef þú ferð í gegnum pressuna, Neista og
Stéttabaráttuna, rekurðu þig á það að menn
em ekki alltaf að deila um teoríu - menn eru
ekki að deila um það hvor hafi verið betri við
hundana sína Stalín eða Trotskí, einsog ég
held að ítalskir sekteristar hafi átt til. Deil-
umair snúast um afstöðu til ákveðinna mála;
afstöðuna til verkalýðshreyfingarinnar, til
landhelgismálsins, til Alþýðubandalagsins,
til Samtaka herstöðvaandstæðinga og svo
má lengi telja. Eitt af því sem olli klofning-
num í Fylkingunni 1974 var til dæmis hvem-
ig skyldi útskýra kreppuna í verkalýðshreyf-
ingunni og þar með hvemig ætti að staría
innan hennar. Klofningshópurinn vildi
meina að verkalýðshreyfingin væri bara
partur af ríkisvaldinu, skrifstofumennimir
þar væm hreint og beint á mála hjá auðvald-
inu. Niðurstaðan cif því er í rauninni sú að
engin ástæða sé til að starfa í verkalýðs-
hreyfingunni. Þetta gátum við ekki skrifað
undir.
Var í gáfumannafélaginu
- Samt uar líka deilt um persónur. Maó-
istarnir héldu nafni Stalíns á lofti og þið
Trotskí. Erþað ekki stórkostleg fjarstœða að
fólk af þessari kynslóð skuli hafa tekið ást-
fóstri við skúrk einsogStalín? -
„Þegar frá líður finnst okkur þetta auðvit-
að fráleitt og hlægilegt. Og það er allt eins
víst að það fólk sem þama er um að ræða
skammist sín fyrir þetta hliðarspor. Samt
verðum við að gefa fólki séns - þetta fólk
vissi í raun ekki betur. Þessi endurvakning
stalínismans á sína skýringu í klofningnum
sem kom upp á milli Kína og Sovétríkjanna á
tíma Krússjofs. Þá gagnrýndu Kínverjar Sov-
étmenn fyrir að selja byltinguna í ýmsum
löndum fyrir diplómatíska hcigsmuni sína og
um leið gagnrýndu þeir innanlandsástandið
í Sovétríkjunum og bám það út að allt hefði
verið á cinnan og betri veg þegar Stalín var
og hét. Þetta var á tíma menningarbyltingar-
innar og Kínverjar fyrirmynd sem margir
tóku mark á. Við getum hlegið að þessu í
dag, en í raun er þetta ekkert óeðlilegt.
- Stalínsdraugurinn ætti kannski ekki að
uera vandamál þessa fólks, heldur kynslóð-
annaá undan?
„Vissulega. Enda fór um ýmsa þegar þessi
endurreisn á gamla manninum kom upp,
SÍA-liðið og fleiri hópa innan Alþýðubcinda-
lagsins sem þurftu að ganga í gegnum end-
urmatið á Stalín á sínum tíma. En svo vom
náttúrlega margir sem aldrei ánetjuðust
þessu. Eg segi það fyrir mína parta að sá
hópur sem ég tilheyrði gekkst hvorki inná
stalínismann né maóismann. En það var í
raun bara tilviljun. Við vorum í gáfumanna-
félaginu, gengumst upp í því að vera ofsa-
lega klárir og víðsýnir og þótti þetta einfald-
lega ekki nógu gáfulegt. Á þeim tíma var
óttalega lítii pólitík þar á bak við, ég verð að
viðurkenna það.
- Ykkar maður uarð höfuðóuinurStalíns,
Trotskí. Þið genguð í Fjórða alþjóðasam-
band trotskíista og eruð þar enn. ..
„Við göngumst við þessu heiti, trotskíist-
ar - Trotskí sjálfur viðurkenndi reyndar
aldrei að það ætti rétt á sér. Þetta er fyrst og
fremst spuming um tradisjón, sögulega hefð
eða samfellu. Við viljum meina að það sé
söguleg samfella frá Marx og Engels yfir í
vinstri arminn í Oðm alþjóðasambandinu,
yfir í Zimmerwald-sambandið í fyrri heims-
styrjöldinni, yfir í rússnesku bolsévikkana,
yfir í vinstri andstöðuna í alþjóðasambandi
kommúnista, en uppúr henni er Fjórða al-
þjóðcisambandið sprottið. Menn geta spurt
hvaða máli þessi hefð skipti? Jú, marxisminn
er í sjálfu sér engin venjuleg teoría. Marx-
isminn er fýrst og fremst vísindi og pólitísk
stefnuskrá verkalýðsbyltingarinnar, sem
þýðir það að marxisminn snýst einkum um
þá lærdóma sem hægt er að draga af stétta-
baráttunni í einstökum löndum og alþjóð-
lega. Þegar við gerumst trotskíistar erum við
fyrst og fremst að lýsa stuðningi við hina
gömlu bolsévísku tradisjón og þá lærdóma