Helgarpósturinn - 08.03.1984, Blaðsíða 15

stsviðtali
sem Fjórða alþjóðasambandið dregur af úr-
kynjun Sovétríkjanna, mistökum Komintem
og ýmsum fleiri stóratburðum í stéttabar-
áttunni. Menn em ekki að greiða atkvæði um
söguna í sjálfu sér, heidur taka afstöðu til
ákveðinna sögulegra lærdóma sem em
stöðugt að endurtaka sig eða staðfestast.
Innganga í Alþýðu-
bandalagið
- Fylkingin. Er hún enn í fullu fjöri?Hver
er stciða hennar núna?
„Fylkingin starfar áfram eins og verið hef-
ur - gefur út sitt blað og heldur öllu sínu
skipulagi. Það eina sem hefur gerst er að við
höfum ákveðið að ganga sem einstaklingar
inní Alþýðubandcilagið.
- Hvernig skýrið þið þá ákvörðun fyrir
sjálfum ykkur og öðrum?
Þetta breytir því auðvitað ekki að við ætl-
um að fjölga liðsmönnum í Fylkingunni og
efla ítök hennar. En það em ýmsar gildar
orsakir fyrir þessari inngöngu í Alþýðu-
bandalagið. í fyrsta lagi teljum við að sú
róttækni sem á sér stað meðal ungs fólks í
dag hafi leitað inní Alþýðubandalagið, að
svo miklu leytí sem hún hefur tekið á sig
skipulega mynd. Æskulýðsfylking Alþýðu-
bandalagsins er virk og starfar víða um land.
Ég verð líka að segja það að mér sýnist þetta
unga fólk núna vera mikJu betri efniviður
heldur en mín kynslóð var. Inní okkar rót-
tækni blcindaðist alls konar hippanigl og vit-
leysa, sem ekki er tíl staðar núna. Ég held að
þessir krakkar verði miklu betri flokksmenn
og baráttumenn en þeir árgangar sem ég
tílheyri. En staðreyndin er sú að við kærum
okkur ekki um það að Alþýðubandalagsfor-
ystan sé látín ein um að gefa þessu fólki
pólitísk kjörorð og stefnumið. Það væri ein-
faldlega glæpur.
í öðm lagi - það er kannski ekki mikið cif
verkalýð í Alþýðubandalaginu, en samt
skiptir það okkur talsverðu máli að geta
starfað jafnhliða inncin Alþýðubcmdalcigsins
og verkalýðshreyfingarinnar. Nú eiga sér
stað talsvert snarpar umræður um verka-
lýðshreyfinguna í AlþýðabandaJaginu og þar
þurfa verkalýðsforingjamir að standa fýrir
máli sínu. Við viljum taka þátt í þessu. í
Alþýðubandalaginu náum við einfaldlega tíl
fleira fólks en ef við værum að rífa kjaft og
gagnrýna utanífrá í Neista.
I þriðja lagi - og þetta er nokkuð sem við
sáum fram á að mundi gerast fyrr en síðar.
Lítum á efnahagskreppuna, sókn auðvalds-
aflcinna og reynslu undanfarins áratugar af
stjórnarsamstarfi Alþýðubcmdalcigsins. Við
reiknuðum út að fyrr eða síðar hlyti yngra
fólkið og óánægðir eldri félagar að fara að
endurmeta baráttuleiðir Alþýðubcmdalags-
ins og spyrja óþægilegra spuminga. Það er
að segja: Hvemig mátti þessi yfirgengilega
kjaraskerðing verða? Það hlýtur að vera eitt-
hvað að í verkalýðshreyfingunni. Er það rétt
af okkar flokki að vera í samstarfi við íhcildið
í verkalýðshreyfingunni? Hvert á að vera
samband flokksins við verkalýðsforingjana?
Á að láta þá ganga sjálfala og stilla flokknum
frammi fyrir alls konar vafasömum ákvörð-
unum og yfirlýsingum? Á flokkurinn að bera
ábyrgð á svona... svona hyski?
Ætlum ekki að betrumbæta
Alþýðubandalagið
- Þú álítur sumsé að einhverjar Væringar
séu í uppsiglingu t Alþýðubandalaginu?
Ákveðið endurmat. Margir Alþýðubanda-
lagsmenn em foxillir útí' verkcilýðsforingjcma
og kenna stjórnarsamstarfinu um margt af
því sem hefur fcirið úrskeiðis. Ríkisstjómin á
að vera varnarkeðja um lífskjörin, sagði
Ólafur Ragnar Grímsson þegar Alþýðu-
bandcilagið tók sæti í ríkisstjóm Gunn;irs
Thoroddsen. Við svömðum því og sögðum
að þótt glitraði á alla keðjuna, þyrfti bara
einn hlekkur að liggja í salti. Og hver var svo
árangurinn þegar upp var staðið? Þessari
stjórn tókst ekki að bæta lífskjörin, launa-
kjörin versnuðu þvert á mótí. Það gerðist
ekkert róttækt í húsnæðismálum. Þeir unnu
ekki sigur í álmálinu. Herinn fór ekki. Hvað
tekur svo við? Mesta kjaraskerðing í sögu
lýðveldisins. Framkvæmdirnar á Vellinum
strax komnar af stað. Og enginn tekur mark
á Alþýðubandalaginu. Áróðursstaða þess
hefur hríðversnað. Gefum stjórninni séns á
því að hafa tafið afturhcddsöflin eitthvað í
þrjú ár. En eftir á verður það ljóst að verka-
lýðshreyfingin kom í sámm út úr þessu
stjórnarsamstarfi og viðnámsþróttur henn-
cir er hverfandi.
- Eru það nýafstaðnar skipulagsbreyt-
ingar í Alþýðubandalaginu sem hvetja ykkur
til að ganga þar inn?
Alþýðubandalagið hefur opnast svolítið
við þessar skipulagsbreytíngar, en við hefð-
um gengið í flokkinn þótt þær hefðu ekki
komið tíl. Það em ný viðhorf uppi í Alþýðu-
bandalaginu sem gefa okkur meiri mögu-
leika en ella, kannski frekar það sem liggur á
bak við skipulagsreglumar nýju en reglum-
ar sjálfar. Flokksforysta Alþýðubandalagsins
hefur áttað sig á tvennu: annars vegar því að
ef ekki er sæmilegt líf í flokknum, aðstaða til
að starfa, tíl að koma að greinum í Þjóðvilj-
anum, er hætta á að upp komi klofningur á
borð við Kvennaframboðið. Á hinn bóginn
þarf svolítið frjálslegra flokkslíf til að auð-
veldara sé að virkja félagana í kosningum -
fólk þarf að fá að halda að það sé að gera
einhver ósköp þessi f jögur ár sem líða á milli
kosninga. En samtímis passa þeir auðvitað
vei uppá það hver ákveður pólitík Alþýðu-
bandalagsins; það gerist engan veginn lýð-
ræðislega. En þessi þíða, þessi opnun, gefur
okkur taisverða möguleika til að koma okk-
ur á framfæri, ná okkur í nýja fylgismenn og
æfa okkur svolítið.
- Þú heldur ekki að stefna Alþýðubanda-
lagsins sé ráðin í eitt skipti fyrir öll? Hvað
gerist þegar Framsókn býður faðminn næst?
Gemm okkur í hugarlund að þeir fari aftur
í stjórn með Framsókn eftir einhvem tíma,
að þeir fæm af tur yf ir stéttamörkin. Heldurðu
að við mundum ekki nota þennan krítíska
punkt til að skilja fólk frá flokksforystunni?
Gera upp við hana? Að sjálfsögðu! Við ætl-
um ekki að fara að betrumbæta Alþýðu-
bandalagið, við höldum ekki að Alþýðu-
bcmdcilagsforystan sé menn sem hægt er að
bæta eða breyta. Við sjáum ekki fyrir okkur
að þessir menn séu til frambúðar í foiystu
fyrir íslenskum verkamannaf lokki - það er út
í hött. Og verkalýðsforingjamir í Alþýðu-
bcindcdaginu, auðvitað er þetta skrifpúlts-
apparat sem þarf meira eða minna að lyðja
úr vegi ef þetta á eitthvað að horfa tíl fram-
fara. En hins vegar em þetta menn sem láta
undan þrýstingi á einstökum punktum.
- Hver eru viðbrögð Alþýðubandalags-
manna við því að fá ykkur allt í einu barna
inn, þessa götustráka? Þeir vita mœta vel að
þið eruð ekki komnir til að vera þœgir og
góðir flokksmenn, kosningasmalar. . .
Ég skal segja þér að það er tekið gríðarvel
á móti okkur f Álþýðubandalaginu. Betur en
ég átti von á. Flokksforystan hefur, held ég,
enga trú á því að við komum til með að ná
nokkrum árangri eða áhrifum. Því stressa
þeir sig ekkert á okkur svona í upphafi. Ég
held hins vegar að þetta sé misskilningur hjá
þeim ... Svo er auðvitað hitt að þeir vita að
við emm voðalega góðir strákar og allt það,
engir CIA-agentar eða þjónar íhaldsins. Það
eru líka cdlir sammála um það, nema helst
verkalýðsforingjamir, að Alþýðubandalagið
þurfi á umræðu að halda og við munum
náttúrlega hcda hvetjandi áhrif í þá átt.
- Þú ert ekki smeykur við að þið týnið
tölunni í bandalaginu, hverfið hœgt og
hljóðalaust inní raðirnar?
Nei, það held ég ekki. Þetta er býsna eins-
leitur hópur sem er eftir í Fylkingunni.
Úr háskóla í verka-
mannavinnu
- Þú kemur heim frá háskólanámi í Sví-
þjóð 1981 og hefur síðan unnið sem verka-
maður. Hvað veldur, erþetta einhvers konar
pólitisk yfirlýsing afþinni hálfu?
Bíddu nú við. Ég hef verið sósíalisti býsna
lengi, hef ekki haft önnur áhugamál en póli-
tíkina og mun tæpast hafa. Þetta er það sem
ég vil verja minni lífsorku í. Þegar ég kom
uppúr menntaskóla var ég eitthvað að pauf-
ast við að fara í háskóla. Það gekk ekkert
sérlega vel. Síðan fór ég út til náms í félags-
fræði. Þegar ég Vcir búinn að vera þar i eitt-
tvö ár, fannst mér ég í rauninni vera búinn að
lesa flestar þær bækur sem ég hcifði auga-
stað á þegar ég fór út. Svo ég fór að velta því
fyrir mér hvað mundi liggja fyrir manni eftir
vemna í akademíunni: Jú, maður yrði kann-
ski einhvers konar blaðamaður, ef til vill
lenti maður í einhverri kennslu eða færi að
intervjúera fyrir Þorbjöm Broddason. Þetta
var ein framtíðarsýnin, en önnur sú að mað-
ur þyrfti kannski að selja sál sína til að fá
eitthvað að gera sem er skemmtilegt fyrir
félagsfræðing - fá styrk eða skemmtilega
kennslu til að mynda. Ég var ekki tilbúinn til
að selja sál mína. Nú, ég hefði kannski getað
sloppið við að selja sálina ef ég hefði tekið
tvöfaldan doktor og skrifað slík ókjör að ekki
hefði verið nokkur leið að gcinga framhjá
mér. Það færi náttúrlega heill mannsaldur í
það. Þannig að það var í sjádfu sér ekkert sem
ýtti á eftir mér þarna úti.
- En þú gœtir ábyggilega fengið einhverja
þœgilega innivinnu. . .
Það er algjör misskilningur að þetta sé
eitthvað erfitt, það er ágætt að vinna verka-
mcmnavinnu...
- Slœmt kaup?
Ja, það er það eina. Maður er svolítið
blcinkur, en það er þá ekki í fyrsta sinn. Ég er
náttúrlega menntaður maður, það er ekki
hægt að neita því. Samt fullyrði ég það að
þessi tími hefur verið mér miklu merkilegri
skóli en öll þessi háskólaár mín. Ég verð að
segja það einsog er að mér finnst þetta mikiu
heilbrigðara og þægilegra umhverfi en þessi
gamla vinshihreyfing með öllu því snobbi
og veseni sem þar var.
- Þú ert ekki að snobba niðurávið?
Nei, nei, maður er soddcin rusti sjálfur.
Maður fellur ágætlega inní þann húmor sem
þama ríkir. En auðvitað var í mcinni djöfuls
hroki til að byrja með. En það er ávani sem
hverfur svona smátt og smátt. Sjáðu til, þeg-
ar maður gegnir engu ákveðnu póiitísku
hlutverki, hefur enga félagslega stöðu, neyð-
ist maður bcira til að blása sig út á þeim
hugmyndum sem maður er að leggja fram í
það og það skiptið. Þá er maður eilíflega að
stressa sig á því að vera gáfaður og klár. En
þegar maður starfcir í einhverju hagnýtu
pólitísku stcirfi, er virkur á sjálfum staðnum,
þá hverfur þessi gáfnakomplex smám sam-
an.
Menntamenn og
menntamenn
- Menn tortryggja þig ekki vegna þess að
þú ert menntamaður?
Það eru náttúrlega ýmsir sem horfa grun-
semdaraugum á þetta. En ég vil hins vegar
meina að það sé töluverður munur á
menntamönnum og menntamönnum í
verkalýðshreyfingunni. Það er munur á
mönnum sem fara í ve rkaman navi n nu án
þess að setja nein skilyrði - ég hef ekki sett
30-40 þúsund krónur á mánuði sem skilyrði
fyrir því að ég sé tilbúinn að starfa fyrir
verkalýðshreyfinguna - og mönnum sem er
vippað inní félög til þess að hægt sé að gera
þá að forsetum ASÍ. Verkalýðurinn hefur
enga fordóma gagnvart menntamönnum,
langt í frá. Hann hefur hins vegar fordóma
gagnvart sérfræðingum, afskaplega skiljan-
lega. Þess vegna lítur þessi venjulegi verka-
lýður allt öðrum augum á fugla einsog Ás-
mund heldur en - já, við getum tekið mig
sem dæmi eða mann á borð við Skúla Thor-
oddsen. Það er undirrótin að vinsældum
Skúla að honum hefur tekist að starfa einna
líkast því sem svona menntaður starfsmað-
ur á að starfa. Hann lýgur ekki að mönnum
eða fer á bak við þá, hann fer og talar við
menn og kannar vilja þeirra og reynir síðan
að ganga erinda þeirra eftír bestu getu.
-Þaðkom fram iHelgarpóstinum um dag-
inn að forseti ASÍ hefur tæpar 43 þúsund
krónur í mánaðarlaun. Erþetta ekki fásinna
að hátekjumenn séu að semja um kaup og
kjör alþýðu?
Við höfum það að stefnumiði í Fylking-
unni að þeir sem koma til starfa í verkalýðs-
hreyfingunni séu á þeim launum sem gengur
og gerist þar. Þetta hefur reyndar verið
stefna marxista allt frá dögum Parísar-
kommununnar. Ef sú stefna væri tekin upp
að laun verkalýðsforingja færu ekki yfir tutt-
ugu þúsund kall, værum við að mestu laus
við alla metorðastriUira. Við fengjum miklu
betri menn til stcirfa. Þetta var nú stefna
Margrétar Auðunsdóttur hér í eina tið, að
menn ættu auðvitað að vera á þeim launa-
töxtum sem þeim tækist að ná í gegn. Þetta
er alveg hárrétt.
Bara nógu djöfull
rauða menn
- Þú hefur sumsé starfað sem óbreyttur
verkamaður og tekið þátt í starfinu í Dags-
brún sem slíkur?
Já. Það má reyndar nefna það að Fjórða
alþjóðasambandið tók um það ákvörðun
1979 að fólk reyndi að beina sér inní störf í
iðnaðinum til að ná meiri áhrifum í verka-
lýðshreyfingunni. Ég kynntist slíku starfi í
Malmö og lærði ýmislegt af því. Maður getur
auðvitað starfað að þessari pólitík hvar sem
er, en þarna liggja forgangsverkefnin, í
verkamannavinnu er maður á forgangsstað,
þar sem maður getur raunverulega orðið
hreyfingunni að gagni. Svo er hitt kannski
ekki síður mikilvægt að þegar maður starfar
sem verkamaður og deilir kjörum með
verkafólki, gefur það manni náttúrlega
miklu meiri siðferðilegan styrk og þunga í
því sem maður segir.
- Nu hafið þið Fylkingarmenn haft býsna
hátt í verkalýðshreyFmgunni uppá síðkastið.
Stefnið þið að valdatöku?
Ekki í bráð. Við skulum ekki halda það að
verkalýðshreyfingin mundi breytast svo
mikið við það eitt að kjósa nýja menn í for-
ystu. Það sem þarf að gera er að breyta
sambamdinu milli fjöldans og forystunnar í
eðli sínu og siík eðlisbreyting getur ekki átt
sér stað nema í kjölfarið á einhverri bciráttu,
einhverri hreyfingu innan félaganna sjálfra.
Slíkrar hreyfingar varð vart í örlitlum mæli í
Dagsbrún þegar haldnir voru fundir um sér-
kröfur á undan síðustu kjarasamningavið-
ræðum. Hinn almenni félagsmaður fór að
finna dálítið til sín og það vil ég meina að
hafi skilað sér á fundinum í Austurbæjarbíói
þegar kjarasamningamir voru felldir. En
menn fara ekki í forystu í verkalýðsfélagi út á
kjaftinn á sér. Við fengjum ábyggilega tals-
vert af atkvæðum ef við byðum frcim í Dags-
brún, en það væri stórvarasamt. Það getur
. enginn einn maður yfirstigið þau sterku fé-
lagslegu lögmál sem þarna eru að verki.
Þetta er maður stundum að reyna að útskýra
fyrir eldri mönnunum. Þeir koma til manns
og segja: „Við þurfum bara unga menn,
harða menn, bara nógu djöfull rauða!” Sann-
leikurinn er hins vegar sá að ef þú tækir tíu
menn einsog mig og settir í stjórn Dagsbrún-
ar, þá yrði enginn munur á okkur og hinum
•eftir svona tvö-þrjú ár. Við hvorki þorum né
viljum gera þetta, nema það sé nógu mikið af
félögum þarna í Dagsbrún sem eru tiltölu-
lega virkir og félagið sé búið að koma sér
upp sæmilegu lýðræðisapparati. Því gengur
svo mikið af tillögum okkar í Dagsbrún útá
það eitt að koma af stað hreyfingu meðal
félaganna, hreyfingin ein er mcirkmið í sjálfu
sér.
- Að lokum, Pétur. Þú ert ekki hræddur
um að þú endir uppi sem kjörinn, útvalinn
og heilagur verkalýðskommissar?
Ég vona ekki. Það væru hrikaleg örlög. En
auðvitað getur farið svoleiðis fyrir öllum.
Segjum til dæmis að ég missti mína pólitísku
félaga og yrði allt í einu einn á báti inní
Alþýðubandalaginu. Þá gæti maður auðvit-
að endað uppi sem einhver rækalls býró-
krat.
- Ég má kannski hnippa í þig þegar mér
finnstþú orðinn ofrœkjubleikur?
Endilega! Endilega!