Helgarpósturinn - 08.03.1984, Blaðsíða 8

lóðin umhverfis húsið er ófrá-
gengin. í anddyrinu er móttakan,
sem er eins og á öðrum sjúkra-
stofnunum, með glerbúri og af-
greiðslustúlku. Ég melda mig og
er leiddur inn í fataherbergið, þar
sem ég fer úr fötunum og í Vogs-
gallann: náttfötin merkt SÁÁ og
sloppinn. Mér eru kynntar reglur
stöðvarinnar og þess er gætt að
ég sé ekki með neitt það á mér
sem ég gæti farið mér að voða
með, svo sem eggjám, ól, svita-
lyktareyði(I), eða pillur. Svo er
sest niður og tekin af mér skýrsla,
eins og öllum sem koma til með-
ferðar: Hvað heiti ég, hvað er ég
gamall, hvað drekk ég mikið og
oft, aðrir vímugjafar og hvert er
þá munstrið? Þama er líka skráð
niður fyrir lækninn í hvaða
ástandi ég kem inn - allar upplýs-
ingar sem skipta máli. Mér er sagt
að fólk komi í alls konar ástandi,
allt frá því að vera við dauðans
dyr af gegndarlausu sukki og upp
í það að vera tiltölulega hresst
eftir nokkurn tíma edrú.
Ég og skýrslan um mig lendum
næst hjá Þórarni Tyrfingssyni
yfirlækni, sem eftir að hafa skoð-
að innkomusjúklinga ákveður
líkamlega aðhlynningu fyrstu
dagana. Hún felst einkum í lyfja-
gjöf til að slá á timburmenn og
hugsanlegan krampa og til að
laga blóðþrýsting og púls, sem
iðulega er úr lagi genginn. Sjúkl-
ingcir fcira síðan í mun ítarlegra
viðtal hjá öðmm aí tveimur
læknum stöðvarinnar á öðrum,
þriðja eða f jórða degi meðferðar-
innar.
í sjúkrastöðinni em rúm fyrir
60 sjúklinga á tveimur hæðum. Á
efri ganginum, þeim sem gengið
er inn á úr anddyrinu, dvelja þeir
sem em nýkomnir og em enn á
lyfjum. Þeim þarf að gefa meiri
gætur en hinum sem em á neðri
ganginum. Opinberlega er stöðin
aðeins nýtt til hálfs. Sjúklingar
SÁÁ ganga beint inn í daggjalda-
kerfi heilbrigðiskerfisins, en sem
stendur hefur SÁA aðeins leyfi
fyrir 32 rúmum. „Við erum með
svona 50 manns héma núna,”
segir Þórarinn. „Við sendum bara
inn reikninga, það kemur svo í
ljós hvað rfkið vill borga, hvað
þetta kostar." Ríkið er að spara
en það gæti líka kostað sitt -
þörfin á plássum er ógnvekjandi.
Þessa dagana em næstum 300
manns á biðlista hjá SÁÁ. Þann
sólarhring sem ég dvaldi á Vogi
komu þrír nýir inn. Suma dagana
kemur enginn, aðra daga kannski
sex eða sjö.
Hraðferðin niður á við
Það fyrsta sem ég mæti í er
hádegisverður,- ýsa, kartöflur og
flot. Eg sest til borðs með þremur
sjúklingum í björtum matsalnum
á neðstu hæð hússins. Þaðan sér
út á Grafarvog og yfir hann, þar
sem byr jað er að taka gmnna fyr-
ir einbýlishúsum þeirra sem hafa
„meikað það“ eins og sagt er á
vondu máli. Borðfélögum mínum
varð fótaskortur í lífinu. Hér er
þeim sagt, að fótakefli þeirra hafi
ekki verið eigin aumingjaskapur
eða ræfildómur, heludr sjúkdóm-
urinn sem þau hafi fengið vegna
þess að þau fóm að drekka of
mikið áfengi. Þau em með alkó-
hólisma, sem er ólæknandi sjúk-
dómur. „Hæfileikinn“ til að fá
hann er mjög sennilega arfgeng-
ur, að því er rannsóknir leiða í
Ijós. Eina ieiðin til að losna við
einkennin er að hætta að drekka.
Einföldustu lausniméir em alltaf
sagðar bestar. Þessi er að vísu
einföld en hún er erfið. ,JÞað er
meira en að segja það“.
Tveir sjúklinganna við borðið
em karlmenn utan af landi, annar
á fertugsaldri, hinn fer að nálgast
sextugt. Sá þriðji er þrítug kona.
Ég geri henni óþyrmilega bylt við
þegar ég segist vera blaðamaður
að vinna grein. ,)ætta pirréir mig.
Hver leyfði þetta eiginlega?" seg-
ir hún og stmnsar frá borðinu.
Síðar sama dag tók hún mig í sátt,
og sagði mér aðeins frá sjálfri sér,
undan og ofan af sorgarsögunni.
Hvemig sambandið splundraðist
í fyrra og hraðferðina niður á við
síðan. Hún var í öllu; víni, dópi,
hverju sem var.
Yngri maðurinn við hádegis-
verðarborðið fer að segia mér frá
8 HELGARPÓSTURINN
prógramminu og hvemig honum
gangi. Hann er búinn að vera
héma í fjóra daga. ,£g er að byrja
að átta mig á þessu. Ég er að
kyngja þessu smám saman. Þetta
er héma núna,“ segir hann og
bendir á neðanverðan hálsinn á
sér. „En ég er ekki farinn að melta
það. Drykkjan er bara smá hluti af
þessu hjá mér. Ég drakk ekki svo
mikið, stundum ekki nema einu
sinni í mánuði, þetta var bsira
helgardrykkja. Þetta er allt svo
sálrænt. Ég, til dæmis, var allur
kominn inní mig, búinn að ein-
angra mig frá öllu og öllum. Það
geldc ekkert upp hjá mér lengur
og ég lokaði mig af. Ég er farinn
að sjá hvemig þetta hefur þróast
hjá mér og get farið að vinna í
sjálfum mér. Þeir brjóta mann
ekki niður héma og raða manni
aftur samcin eins og pússluspili
eftir sínu höfði. Maður brýtur sig
sjálfur niður í einingcir og finnur
sjálfur rétta munstrið. Eg er að
reyna að finna aftur þennan rétta
mig, eins og ég var einu sinni. Ég
reyni að rekja mig cifturábak en
ég er eins og bók þar sem blað-
síðutalið er allt komið í rugling.
Ég ætla að fletta upp á blaðsíðu
17 en lendi þá á 29. En þetta
kemur."
Eldri maðurinn við borðið er
meira en hálfnaður með pró-
grammið og hann er að velta því
fyrir sér hvort hann eigi að halda
áfram yfir í eftirmeðferðina, sem
tekur fjórar vikur. Þá fara menn
annað hvort á meðferðarheimili
SÁÁ á Sogni eða Staðarfelli. Á
þessum stöðum er fcirið dýpra í
hlutina. í afvötnuninni hér á Vogi
er þó nokkuð um einfaldanir á
hlutunum og Iæknamir viður-
kenna það fúslega. Fólk er hér
aðeins í fáa daga í alls konar frá-
hvcufsástandi og einfaldanir upp
að vissu marki em nauðsynlegar
til að eitthvað sitji eftir hjá því.
En það er ekkert rangt eða vill-
andi við þessar einfaldanir segja
læknarnir, þær em bara ekki öll
sagan.
Eldri maðurinn við borðið er
túramaður, búinn að vera það í
mörg ár. Þeir em að velta því fyrir
sér félagarnir að túramaðurinn
fari betur út úr sínum alkóhól-
isma en helgardrykkjumaðurinn;
sá síðarnefndi drekki kannski 150
daga á ári meðan sá fyrmefndi sé
bara fullur í 30 daga á ári. Þetta er
hins vegar ekki einhlítt frekar en
annað, að sögn læknanna, því að
túramenn drekka gjaman miklu
verr en hinir, eyðileggja miklu
meira í lífi sínu á einum túr en
hinir á heilu ári. Túramaður, einn
af 12 Akureyringum á Vogi þann
daginn, segir mér líka síðar sama
dag, að híinn hafi einhverju sinni
fyrir myntbreytingu farið með
600 þúsund krónur í H-100 og
komið út með 30 þúsund. „Hah,
sagði þá ungur brennivínsber-
serkur, sem heyrði til okkar
þama á ganginum, „þetta er eins
og þegar ég keypti 151 bokkur einu
sinni og vaknaði næsta morgun
með tvær.“
Það eru fleiri alkar
enrónar
Sjúklingamir halda áfram að
heilsa mér og bjóða mig velkom-
inn fram eftir öllum degi, og ég
verð málkunnugur þeim einum af
öðrum. Þetta er alls konar fólk;
jafnvel ótrúlegasta fólk, segja
mér innbyggðir fordómar. Það er á
cddrinum 17 til sjötugs eða meira.
Hér eru þeir sem cdmenningur fór
að kalla alkóhólista fyrr en suma,
sjálfir rónarnir. En hér em líka
þeir sem almenningsálitið taldi
til skamms tíma að ættu bara við
smá drykkjuvandamál að stríða,
fína fóikið, sem var kannski aldrei
alveg, æ, þetta þú veist, .Alkóhól-
istar". Já, þeir em líka hér á Vogi,
læknar, lögfræðingar, fram-
kvæmdastjórar, verkfræðingar
og sálfræðingar.
,3umum finnst jjetta samt ekki
nógu fínt,“ segir mér sjúklingur á
ganginum. „Snobbliðið, það fer á
Freeport, eða sambærilega staði í
Bandaríkjunum," segir hann. Og
sextugur ráðsettur háskólaborg-
ari segir mér: .J^æknirinn minn
ráðlagði mér að fara á Freeport.
Hann hefur farið tvisvar þangað
sjálfur. En ég vildi prófa þetta. Ég
er kominn af alþýðufólki." Var
hann farinn að drekka svo mikið?
,Já, þetta var orðið ferlegt sull,
svona rauðvín mest. Já, og svo
var ég orðinn þreyttur bara, hafði
ekki tekið mér frí í langan tíma.”
En var hann alkóhólisti? „Veistu
það, ég varð skelfingu lostinn, ég
hefði ekki trúað þessu. Þegair
hann teiknaði upp á töfluna
munstrið í þróun alkóhólismans
var eins og verið væri að teikna
mig, mína drykkju." Allir sem ég
talaði við um þetta síðasta atriði
voru sammála. Sjúkdómslýsingin
small eins og flís við tass við það
sem cimaði að þeim. Það eru allir
með sömu einkennin, sama sjúk-
dóminn - en heilbrigðir að öiðru
leyti. Meðal helstu einkenna, sem
líkast tii eru mörg vel þekkt, eru
til dæmis stjórnlaus löngun í
áfengi og það að fráhvarf verður
Partur af grímunni fellur þegar sjúklingarnir losa sig við persónubundinn
klæðaburð.
Létturog þægilegurklæðnaðurog
sniðinn fyrir samkenndina.
Til meðferðar. Það gerist ekkert
nema maður vilji það sjálfur.
Það er óvenjulegt að sjá menn sitja eina á Vogi. Myndirnar á veggnum eru
eftir Guðrúnu Svövu Svavarsdóttur.
erfitt og hefur í för með sér
handaskjálfta, svita, erfiðleika
með svefn og ofskynjanir, til
dæmis svokallaða „þynnku-
músik", þegar menn heyra heilu
tónverldn og höfuðið verður
einskoníir tónleikahöll. „Timbur-
menn alkans eru ekki þessi
venjulega þynnka hinna sem hcifa
drukkið kvöldið áður og fá maga-
pínu og hausverk og er óglatt,
heldur sillt annað ástand sem yf-
irskyggir þessa líkamlegu vanlíð-
an. Enginn alki kvartar um haus-
verk. Það sem gerist er að menn
sjá allt svart, allt er kolómögulegt,
menn fyllast kvíða og spennu eft-
ir drykkju, sektarkennd og van-
metakennd, þeir örvænta," segir
Brynjólfur Hauksson, annar
Vogslækna.
Sveiflur og co-alkinn
Eftir ,jnóralskan“ mánudag og
þriðjudag eftir helgardrykkju fer
heilsa alkans að batna og á
fimmtudegi er algengt að byrjað
sé aftur. Aðaldrykkjan byrjar svo
kannski á föstudagskvöld og
stendur fram á sunnudagsmorg-
un. Sumir drekka bara á kvöldin
þessa daga og sunnudagskvöld
flýtur gjarnan með. Kannski
mánudagsmorgnar líka til að
stöðva skjálftann og hringurinn
lokast. Þetta er eitt munstrið sem
farið er yfir í fyrirlestrunum á
Vogi. Þar er líka farið yfir hina
sálrænu hlið, réttlætingamar á
drykkjunni, sem eru mestan part
blekkingar, hrokann sem er svo
mikill að ekki er hægt að snúa við
blaðinu, einangrunina þegar alk-
inn sér að hann drekkur öðruvísi
en hinir, afsakanimar og lygina
þegar hann fer að vanta í vinnu,
og , persónuleikabreytingamar
þegar tilfinningadeyfð fer að gera
vart við sig og ástvinir hætta að
þekkja alkann fyrir sama mcinn.
Fjallað er um fyrirbæri eins og
co-cdkana, stuðningsmenn
drykkjumanna sem fá öll sömu
einkenni og þeir. Þetta em oft
makarnir sem taka þátt í sjúk-
dómssveiflum alkans, fara að
sveiflast með - fara oft að drekka
líka, stundum sjúklega. Allt þetta
og meira til er dregið fram í
dagsljósið á fyrirlestrum og
grúppufundum og fólkið í með-
ferðinni fer að átta sig á vímugjaf-
anum og stöðu sinni. Það kann-
ast við þetta allt af eigin reynslu.
Það hefur tekið ákvörðun um
að fara í meðferð. Það er kvíðið,
með stóran hnút í maganum. En í
meðferðinni hittir það fólk sem
eins er komið fyrir. Það getur
farið að tala um þessa hluti, opna
sig, og á staðnum skapast áber-
andi samkennd, sem prógramm-
ið kyndir jcifnfrcunt undir. Fólk er
hvatt til þess að skiptast á
reynslusögum, og gerir það
óspart.
AA-deildum snarfjölgar
Klukkan tvö eftir hádegi er
fólkinu á Vogi skipt í 7 -10 manna
hópa sem ioka sig af í svo sem
klukkutíma með ráðgjafa. Ráð-
gjcifinn stjómar umræðunni, spyr
hvem og einn hvemig hann hafi
það og hvemig honum gangi að
tileinka sér það sem fram fer.
Svörin em misjöfn en allir hafa
eitthvað til málanna að ieggja.
Viðfangsefni þessara hópfunda
haldast í hendur við efni fyrir-
lestranna, sem em haldnir dag-
lega klukkem 10 að morgni og
klukkan 4.
„Gildi hópvinnunnar felst að-
cillega í því að þar fær fólk að
koma fram eins og það er. Það
fær að komast út úr blekkinga-
vefnum. Það nær því að tjá sig og
horfast í augu við sjálft sig, sjá
sjálft sig í réttu ljósi,“ segir
Gunnar Reynarsson, ráðgjafi á
Vogi. „Grúppan skapar seim-
kenndina. Fyrir utan þessa fundi
gerist síðan heilmargt. Fólk
lendir á spjalli við einhvem og
áttar sig allt í einu á einhverju
sem ég var kannski að nefna í
grúppunni. Fólk styður hvert
annað, og stuðningurinn og
traustið byrjar í grúppunum.
Þessi stuðningur heldur síðan
áfram á AA-fundunum þegar út í
lífið er komið.
Öll kvöld vikunnar, klukkan
hálfníu, em svo AA-samtökin
með fund á Vogi. Starf sjúkra-