Helgarpósturinn - 08.03.1984, Blaðsíða 18

BÓKMENNTIR
Ljóð-myndir
næstur því að vera fulltrúi höfundar síns,
þótt varast beri cillar fullyrðingar í því efni.
,3kynblöndun“ kalla menn það gjama í
Ijóðlist þegcir blandað er saman skynsvið-
um, t.d. með því að kalla tiltekinn lit kaldan,
annan lit heitan. Kristján Karlsson notar
skynblöndun meira en flest nútímaljóðskáld
og stundum með býsna áhrifciríkurn hætti.
Hér nefni ég til af handahófi ljóðlínur eins og
þessar: ,,.../Nú dettur veðrið af/ og næsta
bílljós nætur/ fer nöktu hljóði um vegginn."
(bls. 65). Það er góð íþrótt á ferðinni í svona
mynd.
Það er aðal góðra skáldverka að þau má
skilja og skynja á marga vegu. Ljóðskáldið
Kristján Karlsson dvaldist árum saman í
New York og kunnugir vita að lífsreynsla
hans þar var sumpart bitur. Þeir lesa vísast
kvæði hans með öðrum skilningi en mér er
gefinn, og kannski dýpri. En það breytir engu
um það að ég hygg New York vera ljóðabók
sem skipti alla máli sem á annað borð eru
unnendur góðrar listar og hafa meðal ann-
ars nautn af ráðgátunni, sem í listinni er
' fólgin. Ég spái því þeir finni í New York bók
sem þeim þykir gott að leita til aftur og aftur
- og uppgötvi þar jafnan eitthvað nýtt. Þann-
ig á góð list að vera.
Nýr annáll - eða hvað?
Anders Hansen: íslenskir annálar 1400 -
1449.
Bókaklúbbur Arnar ogÖrlygs 1983.
Haukur Halldórsson myndskreytti. 209 bls.
Myndskreytt allríflega.
Það er ekki vonum fyrr sem „AIdir“ bóka-
útgáfunnar Iðunnar virðast vera að fá
nokkra samkeppni og gerist með íslenskum
annálum sem Anders Hansen
blaðamaður hefur nú tekið að gefa út í
Bókaklúbbi Amar og Örlygs. Anders velur
talsvert ólíka leið eins og skynsamlegt verð-
ur að teljast, því hliðstæða við Aldirnar væri
væntanlega of mikið fyrir íslenskan bóka-
markað.
í íslenskum annálum er að mestu leyti
fylgt hinni hefðbundnu aðferð annálsritara
og sagan rcikin ár frá ári. Verður hún þá að
vísu býsna sundurlaus og óskýrð, en gegn
því vinnur Anders Hansen með því að skrifa
inn á milli ritgerðir um einstök efni, hvort
heldur eru menn eðamál.Til frekari uppfyll-
ingar og fróðleiks birtir hann ennfremur bréf
um ýmislegt efni, oftast eitt við hvert ár. Með
þessu móti verður fróðleikurinn líklegur til
að nýtast mörgum og í misjöfnum tilgangi.
Það veldur miklu um nytsemi rits sem
þessa hvort sagnfræðin er nógu traust. Sá
sem hér ritar telur sig ekki dómbæran á það
en lítilfjörleg þekking hans segir þó að yfir-
leitt virðist höfundur umgangast heimildir
sínar skynsamlega og hcifa gott mat á þeim.
Hann metur af annálum Nýja cinná] mest svo
sem löngum hefur verið gert en leggur aftur
áherslu á að Setbergsannáll hcifi lítið sem
ekkert heimiidagildi - þótt hann geti svo á
stundum verið skemmtilegcistur aflestrar.
Anders Hansen hefur orðið allmikla
reynslu sem blaðamaður og val hans á frá-
sagnarefnum mótast vísast töluvert af því.
Þar með verða æsifréttir náttúrlega talsvert
áberandi, en benda má á að svo er einnig í
gömlu annálunum. Almenn Sciga þjóðarinn-
ar verður hins vegar seint lesin út úr þeim
tíðindum.
Greinar eða ritgerðir Anders eru lipurlega
Scimdcir og læsilegar þótt þær séu jafnan of
stuttar til þess að geta tæmt efnið og verið
um leið vísindalegar. Væri vel ef þær gætu
orðið til að vekja mönnum áhuga á að lesa
meira og sökkva sér dálítið í fróðlega þætti
þjóðarsögunnar.
Umbrot bókar af þessu tagi skiptir veru-
legu máli, ekki síst þcir sem myndefni er
ríkulegt. Stundum sýnist mér hefði þurít að
semja meira með tilliti til umbrots en gert
hefur verið. Þannig koma klausumar um
Hannes Pálsson og uppivöðslu Englendinga
stundum í kynlegri röð. Vitnað er til
,,Hér sýnist mér vel
hafa komiö til álita að
skipta hverri bókítvo
hluta, rekjafyrst
atburði með
ströngum aðferðum
annálsins eða
árbókarinnar en vísa
síðan til skýringar-
ritgerða í síðari hluta
bókarinnar,’’ segir
Heimir Pálsson m.a.
um íslenska annála.
„skýrslu" Hannesar Pálssonar áður en gerð
er grein fyrir henni (sem naumast virðist
vera fyrr en í heimildaskrá og þá undir nafni
Bjöms Þorsteinssonar) og þannig má finna
fleiri dæmi um ónákvæmni í uppsetningu.
Allt virðist það þó vera smálegt.
Myndskreyting Hauks Halldórssonar er
kapítuli útaf fyrir sig og sýnist vísast sitt
hverjum um hana. Löngu dautt fólk með
andlitum lifenda (sumra frægra) finnst mér
vera nær skopmyndagerð en alvöru mynd-
skreytingu. Þannig finnst mér afar ótrúlegt
að Margrét Valdemarsdóttir (atterdags) hafi
verið svo lík Margréti núlifandi Danadrottn-
ingu sem mynd af henni sýnir (bls. 49). Aftur
á móti finnst mér Margrét Danadrottning
fyndin í fombúningi. Eftir því sem ég kann á
hinn bóginn að dæma um hygg ég að bún-
ingateikningar og hlutateikningar séu
ágætavel unnar.
Framtíðin getur ein sagt til um hvort ís-
lenskir annálcir verða í alvöru samkeppnis-
færir við Aldimar. Hér skal þeim hreint ekki
spáð illu en hvatt til meiri yfirlegu við frá-
ganginn á næsta bindi. -HP
Kristján Karlsson: New York. Kvœði.
72 bls. Almenna bókafélagið, Rvík 1983.
Einhverntíma urðu fleyg þau orð skálds
að eiginlega væri öll ljóðlist bréf frá einu
Ijóðskáldi til anncirs. Af einhverjum ástæð-
um hafa þessi orð leitað á hug minn undan-
farncir vikur þegcir ég hef verið að glugga í
New York Kristjáns Karlssonar. Ekki svo að
skilja að ég haldi að ljóð hcins séu óskiljanleg
öðmm en skáldum, en gmnntónn þeirra er
þó dálítið í þeim anda að listin sé fyrir list-
ina, eða listanautnina. Eða sagt á skiljan-
legra máli: Ég hygg sé fánýt för gerð á vit
þessara kvæða ef menn ætla sér að skilja
umsvifalaust alla hluti. Þeir verða að vera
reiðubúnir að gefa sig á vald skynjunarinnar
ekki síður en skilningsins sem ætla að hafa
erindi sem erfiði. Og þar með er kvæðum
Kristjáns skipað á bekk með ýmsu því sem
ágætast er í ljóðlist okkar.
Sviðið er New York, og sjálfsagt að taka
fram að ég er öldungis ókunnugur þeirri
stórborg og geri mér þar af leiðandi enga
grein fyrir hvemig ég kynni að nálgast kvæði
Kristjáns ef ég gæti staðsett þau í kunnug-
legu umhverfi. Þetta er áreiðanlega bæði
ókostur og kostur. Framandleiki umhverfis-
ins styður við skynjunina sem nefnd var, en
vitanlega finnst manni öryggisleysi talsvert
við túlkanir ýmissa ljóðanna.
Bókmenntafræðingurinn Kristján Karls-
son kemur víða við sögu í kvæðunum. En
það er eins um það og sviðið sjálft að vísanir
til bókmennta em að mér sýnist einatt á þá
lund að þekking á „heimildinni" skipti ekki
sköpum fyrir skilning. Hér má nefna sem
dæmi kvæðið „Mona fer út“, þar sem koma
við sögu Ófelía og fleiri konur.
Með „módemismanum" í íslenskri ljóðlist
tengdist skáldskapur myndlist á nýjan og
nýstárlegan hátt. Ein leiðin til að nálgast
New York Kristjáns Karlssonar er sú sama
og fara verður við að nálgast málverkasýn-
ingu. Því hann er myndasmiður ágætur og
sver sig þar einmitt í ætt módernistanna og
atómskáldanna. Þarna er t.ajn. ort í litum á
talsvert ævintýralegan hátt. Sama hvort
skáldið kveður um grátt rökkrið eða glað-
værari liti morguns og dags. Dæmin mætti
finnavíða, en hér skal látið nægja brot úr
kvæði - sem einmitt leggur áhersíu á tengsl
ljóðsins og myndarinnar (og litanna); ,,„sem
vitneskja er krukka á hvolfi heil/ kmkkcin full
er tvískipt og veil// grænt er tvílitt, þess
ímynd eitt,/ í ofbirtu kalt í rökkri heitt//
grænt ílát á hvolfi er kvæði yzt/ krukka sem
inntak;....““ (Anderson á næturklúbb í 52nd
Street). Sá sem talar er skáldið Anderson,
sem víðar kemur við sögu og er kannski
SÍGILD TÓNLIST
Bið að heilsa
Fyrsti flutningur á ópem hér í okkar litla
stóra bæjarfélagi hlýtur ávallt að vera stór-
viðburður, eiginlega sama hver óperan er.
Þegar hún er meistaraverk á borð við ,JLucia
di Lammermoor" eftir Donizetti, liggur við
að spenningurinn á undcm frumsýningu sé
sumum óbærilegur, þótt ekki sé þar með
sagt að þeir fái þar með pottþétta afsökun
fyrir að saga hlaup af haglabyssum, berja
gamlar konur eða detta í það, og alls ekki að
kveikja í nærliggjandi húsum.
En það var semsé titrandi eftirvænting í
salnum í Háskólabíói á fimmtudagskvöldið
var, þegar fyrsta uppfærslan á Luciu var í
þann vegin að hefjast undir stjóm Jean-
Pierre Jacquiilat. Enda var þama mætt
magnað lið í flest hlutverk; Denia Mazzola í
Luciu, Yordy Ramiro í Ravenswood og Krist-
inn okkar Sigmundsson ætlaði að takast á
við sitt erfiðasta hlutverk fram að þessu,
vonda bróðurinn Lordinn í Lammermoor.
Og svo var þarna fullt af öðm góðu fólki:
Sigurður Bjömsson, Elísabet Eiríksdóttir,
Már Mcignússon og síðast en sannarlega ekki
síst Jón Sigurbjörnsson, sem er nokkumveg-
inn garanterað að bregst aldrei, hvað sem á
gengur. Og svo var hún þama Söngsveitin
blessuð Fílharmónía og sjálf Sinfóníuhljóm-
sveitin, sem einsog ailir vita leikur þessa
mánuðina betur en hún hefur nokkm sinni
áður gert.
Vitaskuld varð maður fýrir ýmsum von-
brigðum. Hvemig á annaC að vera þegar
maður er svona fordekraður og heimtufrek-
ur einsog raun ber óteljandi vitni? En ég
verð bara að segja strax, að leikur hljóm-
sveitarinnar var vægast sagt undarlegur og
held ég engum sé um að kenna nema stjóm-
andanum, sem mér virtist beinlínis hafa
villst á verkum, vera að fást við Puccini eða
jafnvel Berlioz. En þetta var nú einu sinni
Donizetti og hann er allt cinnar handleggur.
Fyrir bragðið vom sumir þessara ágætu
söngvara alls ekki cdlfaf með á nótunum,
hljómsveitcirleikurinn ven svo stí'fur að flúr-
aður raddstíll Donizettis var stundum eins-
og í frostböndum. Auðvitað ætti slíkt ekki að
koma okkur íslendingum á óvart eftir þenn-
an erfiða vetur, en þetta kom samt algjörlega
ciftcm að undirrituðum og hugscinlega ein-
hverjum fleirum og áreiðanlega söngvurun-
um(heldég).
Ég ætla nú ekkert að fjölyrða um frammi-
stöðu útlendu söngvaranna; þeir vom
greinilega afburða fagfólk og mikill fengur að
þeim og hafi sdlir aðstandendur þeirra og
þeir sjálfir miklar þakkir fyrir. En Kristinn
Sigmundsson, eitt mesta söngtalent sem hér
hefur komið fram um árabil, sýndi og sann-
aði þama að hann á margt eftir ólært og
vona ég svo sannarlega að hann beri gæfu til
að nema á réttum stöðum hjá góðu fólki í
framtíðinni. Bið að heilsa.
18 HELGARPÓSTURINN