Helgarpósturinn - 06.11.1986, Blaðsíða 16

BLÓMLEG
LYFJAVERSLUN
LYFJAFRÆÐINGAR
HALDA MEIRIHLUTA í
LYFJAVERÐLAGSNEFND
ÁKVÖRÐUN NEFNDAR-
INNAR VERÐUR EKKI
BREYTT HEILDSALAR
OG FRAMLEIÐENDUR
ÁKVARÐA LYFJAVERÐ
SELT FYRIR MILLJARÐ Á
ÁRI
Á sídustu tíu árum hefur tvennt
athyglisvert gerst í lyfsölumálum í
landinu. I fyrsta lagi hefur lyfja-
kostnadur tvöfaldast og í ödru lagi
hafa tekiö til starfa innlend lyfja-
geröarfyrirtœki. Auk þess voru sett
ný lyfjalög áriö 1978. Lyfjakostnaö-
ur hefur tvöfaldast. Hann er nú
rúmur einn milljaröur á ári — yfir
eitt þúsund milljónir. Til saman-
buröar má geta þess, aö kostnaöur
vegna lœknaþjónustu utan sjúkra-
húsa hefur á sama tíma minnkaö
verulega og er nú um 200 milljónir
á ári, eða um 20% af heildarveltu í
lyfjaverslun apóteka. Veltan í lyfja-
verslun svarar til alls þess fjár sem
ríkisvaldið hyggst setja í húsnœöis-
mál, eftir nýju kerfi, á nœsta ári. Og
ekki veröur annaö séö en aö í hinni
miklu veltu og háu smásöluálagn-
ingu sé komin skýring á því hvers
vegna apótekarar raöa sér í efstu
sœti skattskrár þar sem slík skrá er
út gefin.
VERÐMYNDUN LYFJA
Lyfjaverð er ekki frjálst, eins og
ýmislegt annað í þjóðfélaginu. Verð-
myndun er alfarið í höndum nefnd-
ar, sem skipuð er af sitjandi heil-
brigðisráðherra í það og það skipti
og virðist ríkja gott samkomulag
um, að fyrirkomulagið sé gott.
Nefndin, sem sér um verðlagningu
lyfja, kallast lyfjaverðlagsnefnd.
Ráðherra skipar í nefndina, en hlut-
verk hennar er skv. lögunum, að
ákveða grundvöll heildsölu- og smá-
söluálagningar lyfja, að ákveða
grundvöll vinnu- og afhendingar-
gjalda lyfjabúða, að staðfesta fram-
leiðsluverð lyfja að fengnum tillög-
um innlendra framleiðenda, og, að
gera tillögu um lyfjaverðskrá.
Innlendum lyfjaframleiðendum
og apótekurum er skylt, skv. lögum,
að afhenda lyfjaverðlagsnefnd allar
þær upplýsingar, sem hún telur sig
þurfa til að rækja hlutverk sitt. Og á
f ^
rl
þessum grundvelli hefur lyfjaverð-
lagsnefnd ákveðið, að smásölu-
álagning lyfja skuli vera 68%.
Þessi álagningarprósenta hefur
lækkað hin síðari ár, m.a. vegna
gagnrýni frá landlækni, Ólafi Ólafs-
syni, en hann hefur skrifað greinar
um hömlulausa álagningu á lyf oftar
en einu sinni í Læknablaðið. Þar
heldur landlæknir því m.a. fram, að
hin háa álagningarprósenta hafi
verið við það miðuð, að apótekin
framleiddu verulegan hluta af lyfj-
unum, en flyttu þau ekki inn, eða
seldu þau tilbúin í þar til gerðum
skömmtum eins og nú er gert. Þá
nefnir landlæknir, að apótek hafi
áður verið skyld til að hafa á hverj-
um tíma lyfjabirgðir á lager og að
þetta hafi sömuleiðis breyst.
Um framleiðslu lyfja í apótekum
segir Ólafur Ólafsson, landlæknir:
„A íslandi mun hlutfallið vera um
2%. Að mestu leyti eru lyfin seld í til-
búnum umbúðum sem bannað er
með lögum að brjóta. Þar af leiðir
að vinna við framleiðslu og af-
greiðslu lyfja í lyfjabúðum hefur
snarminnkað."
Smásöluálagning er þrátt fyrir
þessar breytingar hærri á Islandi en
í flestum öðrum ríkjum Vestur-
Evrópu. Víðast hvar er álagning á
bilinu 28—37%. Hér er hún 68%,
eins og áður hefur verið sagt.
Apótekarar hafa borið því við, að
hérlendis væru færri viðskiptavinir
á hvert apótek, en tíðkast víða er-
lendis og þess vegna sé nauðsynlegt
að hafa álagningarprósentu hærri.
Þeir hafa ekki látið þess getið, að í
Finnlandi er svipaður fjöldi við-
skiptavina á hvert apótek og hér og
álagningarprósenta mun lægri.
Um það bil 90% af þeim lyfjum
sem neytt er hérlendis eru innflutt.
Um 10% lyfja eru framleidd innan-
lands og eru það einkum fjögur fyr-
irtæki sem framleiða þau. Það eru
Toro, Delta, Lyfjaverslun ríkisins og
Reykjavíkurapótek. Um 2% eru,
eins og áður sagðk framleidd í apó-
tekunum sjálfum. A árinu 1981 voru
flutt inn lyf fyrir 84 milljónir, á árinu
1983 voru flutt inn iyf fyrir 322 millj-
ónir króna og á árinu 1985 voru flutt
inn lyf fyrir tæpar 500 milljónir. Á
sama tíma jókst innlend framleiðsla
úr 3% í rúmlega 10%. Þegar búið er
að bæta hinni háu álagningarpró-
sentu ofaná innkaupaverð og taka
söluskatt af lyfjunum hefur útsölu-
verð lyfjanna náð einum milljarði
króna.
LYFJAVERÐLAGSNEFND
Ráðherra skipar í lyfjaverðlags-
nefnd. í lyfjalögum er gert ráð fyrir
því að í nefndinni sitji 5 aðilar. Þar af
séu tveir lyfjafræðingar og odda-
maður, sem gert er ráð fyrir að sé
sérfróður um lyfjasölumál.
Nefndin hefur sérstöðu í lögunum
og má einna helst líkja henni við
sexmannanefnd, eða yfirnefnd þá
sem ákveður hámarksverð á sjávar-
afurðum. Nefndin ákveður m.ö.o.
verð lyfja einhliða, á grundvelli
þeirra gagna sem hún ætti að leita
eftir hjá apótekurum og lyfjafram-
leiðendum og þeim er skylt að láta
af hendi.
í lyfjaverðlagsnefnd sitja nú: Guö-
mundur Hallgrímsson, lyfjafræð-
ingur, Guðmundur Sigurösson, við-
skiptafræðingur, Eyjólfur Jónsson,
framkvæmdastjóri, Werner Ras-
musson, lyfsali og Hildur Stein-
grímsdóttir, lyfjafræðingur.
Guðmundur Hallgrímsson er, auk
þess að vera lyfjafræðingur eigandi
lyfjainnflutningsfyrirtækisins LYF
s.f., sem flytur inn lyf til landsins.
Werner Rasmusson er einn þriggja
eigenda lyfjaframleiðslufyrirtækis-
ins Delta h.f. Hann er formaður Inn-
kaupasambands apótekara
(Pharmaco h.f.) og er auk þess
apótekari. Þá situr Hildur Stein-
grímsdóttir, lyfjafræðingur í nefnd-
inni.
Lyfjafræðingar eru þannig í meiri-
hluta í nefnd, sem ákveða á verð
lyfja. Þetta er í hæsta máta óeðlilegt
og má líkja við það, að bændur sætu
í meirihluta í sexmannanefnd, eða
að fulltrúar sjómanna væru í meiri-
hluta í yfirnefnd þeirri sem ákveður
verð á þorski og ýsu. Slíkt yrði aldrei
iiðið. En tíðkast við verðákvörðun á
lyfjum til landsmanna.
Stórkaupmenn og framleiðendur
lyfja hljóta að vera vanhæfir til að
ákveða endanlegt verð á lyfjum.
Endanlegt vegna þess að jafnvel
ráðherra fær ekki breytt þeirri nið-
urstöðu, sem lyfjafræðingarnir í
nefndinni komast að. í þessu sam-
bandi má einnig geta þess, að HP
hefur heimildir fyrir því, að lyfja-
verðlagsnefnd hafi takmarkaðar
upplýsingar til að byggja á verð-
ákvörðun sína. Mun nefndin hafa
aðgang að rekstrarskýrslum apótek-
anna, en ekki að öðrum gögnum,
s.s. efnahagsreikningi þeirra og öðr-
um reikningum. Er vandséð hvernig
rekstrarskýrslur geta verið grund-
völlur verðákvörðunar.
Sem dæmi um fáránleika álagn-
ingar á lyf má nefna lyfið GLINO-
VIR, en það er algengt að þetta lyf
sé gefið krabbameinssjúklingum. Á
Landspítala kostar hver tafla
122,50. 1000 mg. skammtur á dag
kostar þannig 490,- kr. 1000 mg.
skammtur á dag, í sex mánuði, kost-
ar því á Landspítala 88.164,-. Sami
skammtur kostar 148.164,- kr. yfir
afgreiðsluborð í apóteki. Apótekari
fær því í sinn hlut 60.000 krónur
fyrir þennan hlut viðskipta með
krabbameinslyf.
LEYNDARHJÚPUR
í lyfjalögum er sérstakur kafli um
þagnarskyldu, málarekstur og refs-
ingar. Þar segir m.a. að lyfjanefnd-
Hann peppar sig upp á
lyfjum og rakar sig í
morgunsárið — og líð-
ur skár. En það eru lyfja-
framleiðendur og lyf-
salar sem ríða feitust-
um hesti frá þeim við-
skiptum.
armenn, lyfjaverðlagsnefndar-
menn, stjórnarmenn Lyfsölusjóðs,
starfsmenn stofnana sem lögin taka
til og starfsmenn Lyfjaeftirlits ríkis-
ins, séu bundnir þagnarskyldu að
viðlagðri ábyrgð og varða brot á
þessum ákvæðum laga við almenn
hegningarlög. Sama gildir um sér-
fræðinga sem starfa fyrir viðkom-
andi stofnanir og alla þá sem taka
að sér verkefni fyrir þær.
Kaflinn um þagnarskyldu gerir
það að verkum, að afar erfitt er að
fá upplýsingar um lyfjamarkaðinn á
íslandi. Erlendir framleiðendur og
umboðsmenn hérlendis láta fylgjast
með því, hvaða lyf seljast á Islandi
og í hve miklu magni. Hefur þetta
verið gert frá 1978. Er upplýsing-
unum safnað innan lands og utan.
Er það gert samkvæmt sérstökum
staðii, sem byggir á danskri fyrir-
mynd. Upplýsingunum er dreift til
heildsala í lyfjum, framleiðenda og
heilbrigðis- og tryggingaráðuneyt-
is.
Ráðuneytið telur sér óheimilt að
birta þessar upplýsingar. Sömu sögu
er að segja um framleiðendur og
innflytjendur. Bera menn því við, að
slík birting brjóti í bága við vilja
erlendra framleiðenda. I þessu sam-
bandi má benda á, að í Danmörku
er upplýsingum úr þarlendum
skrám dreift til almennings og hefur
það verið gert síðan 1981.
Leyndarhjúpurinn virðist hér
vera settur til að vernda innflytjend-
ur, framleiðendur og seljendur.
Neytendum, eða þeim sem að stórum
hluta greiða niður verð lyfja, er
hvorki ætlað að fylgjast með sölu
lyfja eða verðmyndun þeirra. Þann-
ig virðast lyfjasölumál og fram-
leiðsla vera alfarið mál þeirra sem
beinna hagsmuna hafa að gæta við
framleiðslu, innflutning og sölu lyfj-
anna. Lyfjaverðlagsnefnd, skipuð
lyfjafræðingum að meirihluta til,
undirstrikar þetta.
16 HELGARPÓSTURINN
leftir Helga Má Arthursson mynd Jim Smart